Nga đã thành lập một chương trình vũ khí tại Trung Quốc để phát triển và sản xuất máy bay không người lái tấn công tầm xa nhằm sử dụng trong cuộc chiến chống lại Ukraine, theo hai nguồn tin từ một cơ quan tình báo châu Âu và các tài liệu mà Reuters xem được.
IEMZ Kupol, một công ty con của công ty vũ khí nhà nước Nga Almaz-Antey, đã phát triển và bay thử nghiệm một mẫu máy bay không người lái mới có tên là Garpiya-3 (G3) tại Trung Quốc với sự giúp đỡ của các chuyên gia nước này, theo báo cáo mà Kupol gửi cho Bộ Quốc phòng Nga vào đầu năm nay để phác thảo công việc của mình.
Kupol nói với Bộ Quốc phòng trong một bản cập nhật sau đó rằng họ có thể sản xuất máy bay không người lái bao gồm G3 ở quy mô lớn tại một nhà máy ở Trung Quốc để loại vũ khí này có thể được triển khai trong “hoạt động quân sự đặc biệt” ở Ukraine, thuật ngữ mà Moscow sử dụng để gọi cuộc chiến.
Kupol, Almaz-Antey và Bộ Quốc phòng Nga đều không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters cho bản tin này. Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói với Reuters rằng họ không biết về một dự án như vậy, đồng thời nói thêm rằng nước này có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ đối với việc xuất khẩu các loại máy bay không người lái (drone hoặc UAV).
Fabian Hinz, một nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế có trụ sở tại London, nói việc Trung Quốc chuyển giao UAV cho Nga, nếu được xác nhận, sẽ là việc hệ trọng.
Tuy nhiên, Samuel Bendett, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm An ninh Hoa Kỳ Mới (CNAS), viện nghiên cứu có trụ sở tại Washington, cho rằng Bắc Kinh sẽ ngần ngại trước các lệnh trừng phạt quốc tế vì đã giúp cỗ máy chiến tranh của Moscow, và cần có thêm thông tin để xác định rằng Trung Quốc đang cho phép Nga sản xuất máy bay không người lái quân sự trên lãnh thổ của họ.
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ và chính phủ Ukraine không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters. Các quan chức Hoa Kỳ, những người đã nêu lên mối quan ngại vào tuần trước về điều mà họ cho là sự hỗ trợ của Trung Quốc đối với cỗ máy chiến tranh của Nga, cũng từ chối cung cấp thông tin chi tiết.
Theo báo cáo của Kupol gửi cho Bộ Quốc phòng Nga, G3 có thể di chuyển khoảng 2.000 km với khối lượng 50 kg. Các mẫu G3 và một số mẫu máy bay không người lái khác sản xuất ở Trung Quốc đã được chuyển đến Kupol ở Nga để thử nghiệm thêm một lần nữa với sự tham gia của các chuyên gia Trung Quốc.
Các tài liệu không nêu tên các chuyên gia máy bay không người lái Trung Quốc tham gia vào dự án và Reuters không thể xác định danh tính của họ.
Kupol đã tiếp nhận 7 máy bay không người lái quân sự được sản xuất tại Trung Quốc, bao gồm hai chiếc G3, tại trụ sở chính của công ty tại thành phố Izhevsk của Nga, theo hai tài liệu riêng biệt mà Reuters đã xem xét. Hai tài liệu đó là các hóa đơn được gửi cho Kupol vào mùa hè bởi một công ty Nga mà hai nguồn tin tình báo châu Âu cho biết đóng vai trò là nhà trung gian với các nhà cung cấp Trung Quốc. Các hoá đơn không nêu rõ ngày giao hàng hoặc nêu tên nhà cung cấp tại Trung Quốc. Một trong số các hoá đơn yêu cầu thanh toán bằng đồng nhân dân tệ.
Hai nguồn tin tình báo cho biết việc giao các máy bay không người lái mẫu cho Kupol là bằng chứng cụ thể đầu tiên mà cơ quan của họ tìm thấy về toàn bộ UAV được sản xuất tại Trung Quốc được giao cho Nga kể từ khi chiến tranh Ukraine bắt đầu vào tháng 2/2022.
Họ yêu cầu không được nêu tên họ hoặc tổ chức của họ do tính nhạy cảm của thông tin. Họ cũng yêu cầu giữ kín một số chi tiết liên quan đến các tài liệu, bao gồm cả ngày chính xác của chúng.
‘Tiêu chuẩn kép về việc bán vũ khí’
Các nguồn tin cho Reuters xem tổng cộng năm tài liệu, bao gồm hai phúc trình của Kupol gửi cho Bộ trong nửa đầu năm và hai hóa đơn, để hỗ trợ cho tuyên bố của họ về sự tồn tại của một dự án của Nga tại Trung Quốc nhằm sản xuất máy bay không người lái để sử dụng ở Ukraine. Chương trình này trước đây chưa từng được báo cáo.
Reuters không thể xác định liệu Bộ Quốc phòng có bật đèn xanh cho công ty này tiến hành sản xuất hàng loạt theo đề nghị hay không.
Bắc Kinh đã nhiều lần phủ nhận rằng Trung Quốc hoặc các công ty Trung Quốc đã cung cấp vũ khí cho Nga để sử dụng ở Ukraine, nói rằng họ vẫn trung lập.
Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói với Reuters rằng lập trường của Trung Quốc trái ngược với các quốc gia khác có “tiêu chuẩn kép về bán vũ khí” mà họ cho là đã “đổ thêm dầu vào lửa cho cuộc khủng hoảng Ukraine”.
Bộ này đã nói hồi đầu tháng rằng không có hạn chế quốc tế nào đối với hoạt động thương mại của Trung Quốc với Nga, khi đáp trả một bản tin của Reuters rằng Kupol đã bắt đầu sản xuất máy bay không người lái quân sự tầm xa Garpiya-A1 tại Nga bằng động cơ và phụ tùng của Trung Quốc.
Các tài liệu mới được báo cáo ở đây cho thấy Kupol thuộc sở hữu nhà nước đã tiến xa hơn khi mua toàn bộ UAV từ Trung Quốc.
Cả Nga và Ukraine đều đang chạy đua để đẩy mạnh sản xuất máy bay không người lái, vốn đã trở thành vũ khí cực kỳ hiệu quả trong chiến tranh.
Ông David Albright, cựu thanh tra vũ khí của Liên hiệp quốc, người đứng đầu nhóm nghiên cứu của Viện Khoa học và An ninh Quốc tế, và đã tiến hành nhiều công trình nghiên cứu về hợp tác giữa Trung Quốc và Nga trong sản xuất máy bay không người lái, đã nói với Reuters rằng Kupol có thể lách chế tài của phương Tây đối với Nga bằng cách thành lập một cơ sở sản xuất tại Trung Quốc, nơi họ có thể tiếp cận các chip tiên tiến và chuyên môn.
Chính phủ Ukraine không trả lời yêu cầu bình luận cho bài viết này.
Có thể sánh với máy bay không người lái Reaper của Mỹ không?
Theo phúc trình của Kupol gửi đến Bộ Quốc phòng, G3 là phiên bản nâng cấp của máy bay không người lái Garpiya-A1. Họ cho biết máy bay này được các chuyên gia Trung Quốc thiết kế lại dựa trên bản thiết kế của Garpiya-A1.
Kupol cho biết trong vòng tám tháng, dự án tại Trung Quốc sẽ sẵn sàng sản xuất UAV tấn công REM 1 do Trung Quốc thiết kế với tải trọng 400 kg. Hai nguồn tin tình báo châu Âu cho biết hệ thống này sẽ tương tự như máy bay không người lái Reaper của Hoa Kỳ.
Các nguồn tin cho biết một công ty quốc phòng khác của Nga có tên là TSK Vektor đóng vai trò trung gian giữa Kupol và các nhà cung cấp Trung Quốc trong dự án. Họ cho biết các công ty Nga đã làm việc với một công ty Trung Quốc có tên là Redlepus TSK Vector Industrial, có trụ sở tại Thâm Quyến, mà không nêu rõ vai trò của Redlepus.
TSK Vektor và Redlepus đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Một tài liệu riêng mà Reuters xem xét cho thấy các kế hoạch liên quan đến Kupol, TSK Vektor và Redlepus nhằm thành lập một trung tâm nghiên cứu và sản xuất máy bay không người lái chung giữa Nga và Trung Quốc tại đặc khu kinh tế Kashgar ở tỉnh Tân Cương của Trung Quốc.
Tài liệu cho biết “Cơ sở nghiên cứu và sản xuất UAV tiên tiến” rộng 80 ha sẽ có thể sản xuất 800 máy bay không người lái mỗi năm. Không có mốc thời gian nào được đưa ra về thời điểm nó sẽ đi vào hoạt động.
Tuần trước, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết quân đội của ông đã nhận được khoảng 140.000 máy bay không người lái vào năm 2023 và Moscow có kế hoạch tăng gấp mười lần con số này trong năm nay.
“Bất kỳ ai phản ứng nhanh hơn với các yêu cầu trên chiến trường sẽ chiến thắng”, ông phát biểu tại một cuộc họp ở St Petersburg về sản xuất máy bay không người lái.
Diễn đàn