Chính quyền Hà Nội không tuân thủ những cam kết về nhân quyền của mình trước Liên Hiệp Quốc – thể hiện ở trong cách hành xử trên thực tế lẫn trong việc xây dựng pháp luật – Tổ chức theo Nhân quyền (HRW) cho biết trong lúc Việt Nam sắp đến hạn ra điều trần tại phiên Kiểm điểm Định kỳ Phổ quát (UPR) về tình tình nhân quyền của họ vào tháng 1 năm 2019.
Tại phiên UPR cách nay bốn năm, Việt Nam đã chấp nhận 182 trong tổng số 227 khuyến nghị mà họ nhận được từ các nước thành viên Liên Hiệp Quốc. Kể từ đó, Việt Nam “đã không làm gì nhiều để thực hiện những khuyến nghị này và trong một số trường hợp còn làm cho tình hình trở nên tồi tệ hơn”, HRW cho biết.
Một trong những ví dụ mà HRW đưa ra là Việt Nam từng chấp nhận khuyến nghị sửa chữa những điều khoản có liên quan đến an ninh quốc gia trong Bộ Luật Hình sự để đảm bảo tuân thủ luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, hồi tháng 6 năm 2017, Quốc hội nước này đã thông qua Bộ Luật Hình sự sửa đổi thậm chí còn mở rộng hơn diện trừng phạt đối với những tay viết blog về nhân quyền và những người hỗ trợ cho họ. Trong số đó có những điều khoản mới hình sự hóa những hành động chuẩn bị phạm tội. Chẳng hạn như, một điều khoản mới quy định rằng ‘bất cứ ai có hành động chuẩn bị phạm pháp’ sẽ bị kết án lên đến 5 năm tù.
Hồi tháng Sáu năm nay, Quốc hội Việt Nam đã thông qua một đạo luật An ninh mạng có phạm vi quá rộng và những điều luật mơ hồ để hạn chế nghiêm trọng quyền tự do biểu đạt trên Internet, HRW nhận định. Điều này đi ngược lại với một khuyến nghị khác mà Việt Nam từng chấp nhận hồi năm 2014 là đảm bảo quyền tự do báo chí và Internet.
Ngoài ra, quyền tự do hội họp và lập hội cũng bị đe dọa ở Việt Nam, cũng theo HRW. Tổ chức này dẫn trường hợp các nhà hoạt động công đoàn độc lập như Hoàng Đức Bình và Trương Minh Đức vốn bị kết án nhiều năm tù. Trong khi đó, nhà riêng của bà Đỗ Thị Minh Hạnh, nhà hoạt động công đoàn và là cựu tù nhân chính trị, đã bị những kẻ côn đồ không rõ danh tánh tấn công trong nhiều đêm vào tháng 6 và tháng 7 trong khi cảnh sát không can thiệp để ngăn chặn những vụ tấn công này. Còn các vụ biểu tình công khai thường bị công an giải tán bằng bạo lực quá mức, HRW cho biết.
“Thay vì rút lại và cải cách nhiều đạo luật xâm phạm nhân quyền cho phù hợp với các khuyến nghị của Liên Hiệp Quốc thì Việt Nam lại làm ngược lại là chỉnh sửa chúng để mở rộng quy mô áp dụng,” ông Phil Robertson, phó giám đốc khu vực châu Á của HRW, cho biết. “Các lãnh đạo ở Hà Nội phỉ nhổ vào quá trình kiểm định của Liên Hiệp Quốc, và đã đến lúc các quốc gia thành viên phải nghiêm khắc phê bình họ.”
Còn trên hành động thực tế, giới chức Việt Nam được cho là sử dụng những điều luật được diễn giải tùy tiên trong Bộ Luật Hình sự và các bộ luật khác để kết án tù những nhà hoạt động chính trị và tôn giáo ôn hòa. HRW thống kê là trong bảy tháng đầu năm 2018, Chính phủ Việt Nam đã kết tội và bỏ tù ít nhất 27 blogger và nhà hoạt động nhân quyền.
“Chính quyền Việt Nam cần phải trả tự do cho tất cả các tù nhân chính trị và tuân thủ các cam kết tôn trọng những quyền chính trị và dân sự cơ bản của họ,” HRW kêu gọi trong báo cáo đệ trình lên Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc.
Trong bản báo cáo này, HRW đã đưa ra những đề xuất cụ thể cho Việt Nam có liên quan đến việc thả tù nhân chính trị và tiến hành cải cách pháp lý để đảm bảo các quyền tự do ngôn luận, tự do thông tin, tự do hội họp và tự tín ngưỡng, và chấm dứt việc hành xử bạo lực của công an.
Ông Robertson cho rằng Đảng Cộng sản cầm quyền ở Việt Nam bóp nghẹt một cách có hệ thống bất cứ ai dám thức thức họ và trừng phạt bất cứ cá nhân và tổ chức nào mà họ cho là mối nguy đối với sự lãnh đạo độc quyền của họ.
“Lâu nay Việt Nam vẫn có lịch sử chà đạp lên các quyền con người trong khi đưa ra những lời biện hộ yếu ớt rằng họ đang bảo vệ nền pháp trị,” ông Robertson nói. “Các nước thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc có bằng chứng trước mặt họ và nên gây áp lực để buộc Việt Nam chấm dứt các vi phạm nhân quyền mang tính hệ thống.”
