Trân Văn
Theo truyền thống, tháng giêng âm lịch ở Việt Nam là khoảng thời gian của hội hè, lễ bái, cúng kiếng. Năm nay, bên cạnh hội hè, lễ bái, cúng kiếng là vô số trăn trở trước những dấu hiệu mà nhiều người tin rằng tâm linh đang biến dạng đến mức rất đáng ngại...
Chuyện đầu tiên là... “Vía Thần Tài” hôm mười tháng Giêng âm lịch. Đã có những khảo luận, chứng minh mùng mười tháng Giêng âm lịch vốn là ngày “Vía Đất” nhằm tạ ơn ruộng vườn và tưởng nhớ những người “khai hoang, lập ấp”, xin phò trợ mùa màng (1)...
“Vía Đất” vốn đơn giản, chỉ bày biện những sản vật thuộc loại “cây nhà, lá vườn”. Thế rồi vài năm gần đây, “Vía Đất” đột nhiên trở thành ngày dành cho... “Thần Tài” – đồ cúng không chỉ rườm rà hơn mà thiên hạ còn đua nhau đi mua... vàng để lấy... hên, hy vọng sẽ giàu hơn. Đó cũng là lý do Anh Kiet Lê Đại ngậm ngùi: Người ta đang cải biến những phong tục tốt đẹp, nhân văn, đơn giản của ông cha thành hủ tục mê tín, vị kỷ, tốn kém. Môt miền Nam thuần hậu nhân ái, bao dung đang mai một dần (2).
Matthew NChuong lưu ý: “Thần Tài” là một nhân vật trong tín ngưỡng dân gian của người Hoa nhưng người Hoa ở khắp nơi trên thế giới chỉ tổ chức “Vía Thần Tài” vào mùng năm tháng Giêng âm lịch chứ không phải mùng mười. Đem “Vía Thần Tài” thay “Vía Đất” dẫn đến hậu quả tai hại là xóa mờ ký ức về các tiền nhân mở mang bờ cõi! Tại sao lại quảng bá rầm rộ cho “Vía Thần Tài”, thậm chí còn mạnh miệng khẳng định đó là tín ngưỡng truyền thống của người Việt (3)?
Dẫn lại tuyên bố của Chủ tịch một doanh nghiệp kinh doang vàng trên tờ Thanh Niên (Vừa ăn Tết, vừa chuẩn bị vàng cho ngày “Vía Thần Tài”), Nguyễn Thùy Dương đưa ra một cách lý giải: Chuyển “Vía Đất” thành “Vía Thần Tài” là nhờ công ty bán vàng (4)...
***
Ngoài trái khoáy trong chuyện chuyển “Vía Đất” thành... “Vía Thần Tài”, gần đây, mạng xã hội râm ran hơn nhiều năm trước về chuyện các chùa tổ chức “cúng sao, giải hạn” cũng như hoạt động lễ bái đầu năm.
Bất bình nhiều nhất về những hoạt động loại này đến từ các Phật tử. Chẳng hạn Mai Thanh Mai viết thế này: Phật Giáo chỉ có “nhân quả - luân hồi” chứ không có “hạn”, sao lại vào chùa xin “giải hạn”? Chùa tổ chức “giải hạn” không phải là chùa, sư đứng ra kêu gọi “giải hạn” không phải là sư. Nếu diễn giải theo tinh thần Phật giáo thì “hạn” chính là “nghiệp” chúng ta đã gây ra, có thể là từ tháng trước, từ năm trước mà cũng có thể là từ tiền kiếp hoặc từ vô lượng vô biên kiếp. Muốn giải nghiệp (hạn) thì phải tu nhân tích đức, làm việc thiện, tự mình hoá giải cái “hạn” chứ chẳng ai giúp được. Phật cũng không giúp được. Phật chỉ chỉ ra con đường, hướng ta theo con đường Ngài đã đi và đã thành công chứ Phật không giúp được. Sống ác thì ráng mà chịu chứ giải kiểu gì. Giống như nhiều người khác, Mai nhấn mạnh: “Cúng sao, giải hạn” là chuyện của Đạo Giáo. Nếu tin “hạn” thì tìm mấy ông Đạo sĩ chuyên múa may với kiếm như Gia Cát cầu mưa, chớ có đến chùa vì giống như cầm Samsung đến bảo hành ở cửa hàng của Apple (5).
Tạ Duy Anh – một Phật tử “chăm lễ chùa” từ thưở còn thơ cho đến bây giờ – thì ngậm ngùi về “Chốn thanh tịnh một thời” (6). Sau khi kể lại những điều “mắt thấy, tai nghe” ở các chùa, phủ, đền... Tạ Duy Anh than: Thành ngữ “buôn thần bán thánh” vốn để mỉa mai bọn con buôn đội lốt thầy tu, đội lốt tăng ni, phật tử, những kẻ càng tu càng chìm… giờ đây biến thành dịch vụ kiếm tiền khôn ngoan, thức thời. Có kẻ dùng tiền với hy vọng mua được lòng từ bi của Phật thì lập tức có kẻ đem Phật ra rao bán! Đúng là thị trường cái gì cũng sẵn, chỉ cần có tiền! Công cuộc KINH DOANH SỰ U MÊ đang được coi là ngành nghề đem lại nhiều lợi nhuận nhất. Tôi không đủ thẩm quyền để quy kết trách nhiệm hoặc gán tội cho bất kỳ ai. Có cầu ắt có cung, kể cả môi giới hối lộ thần thánh. Vả lại tiền bạc có lý lẽ riêng của nó nhưng nếu ngay cả chốn thanh tịnh, vô nhiễm nơi cửa Phật còn ngập ngụa “phế thải”, sặc mùi trần ai với đủ thứ tranh cướp... thì hy vọng về một xã hội hiền hòa, yêu thương, nhường nhịn, người người tích đức… còn xa xôi lắm!
Đó cũng là lý do Huy Luu nhận xét: Thuật ngữ DU LỊCH TÂM LINH thật là đáng sợ.
Đó là khẩu hiệu của “Kinh doanh chùa chiền nhằm dẫn dụ, làm u mê dân chúng để dễ dàng dắt mũi và lột tiền của họ ở các chùa. Nên nhắc nhau tỉnh táo, tránh bị lừa phỉnh (7). Vì sao lại thế? Theo Hương Nguyễn: Đói thì dễ bị dụ dỗ làm loạn, làm liều mà dân mình giờ chỉ dễ rơi vào cảnh nghèo thôi, đói rất ít. Việt Nam là đất nước nông nghiệp, nên các thực phẩm để chống đói giờ không hiếm nhưng người nghèo thì nhiều, nghèo vì ti tỉ thứ tiền phải lo, phải nộp, giờ chỉ cần lôi họ vào u mê nữa là an tâm, không phải lo họ “đi cướp chính quyền” (8).
Chú thích
Diễn đàn