Gần như chỉ sau một đêm, Nhật Bản đã trở thành một câu chuyện thành công đầy bất ngờ và có phần bí ẩn về COVID-19.
Các ca nhiễm COVID-19 mới hàng ngày đã giảm mạnh so với mức cao nhất vào giữa tháng 8 là gần 6.000 ở Tokyo. Số ca ở thủ đô đông dân cư hiện thường xuyên ở dưới 100, mức thấp nhất trong 11 tháng.
Các quán bar chật cứng người, các chuyến tàu đông đúc cùng tâm trạng phấn chấn, dù nhìn chung có cảm giác bối rối về lý do chính xác dẫn tới sự sụt giảm mạnh này.
Một số yếu tố có thể dẫn đến thành công của Nhật Bản bao gồm một chiến dịch tiêm chủng muộn màng nhưng chóng vánh; việc tránh tới nhiều khu giải trí hoạt động về đêm do nỗi lo sợ từ đợt bùng phát các ca bệnh thời gian qua; việc sử dụng rộng rãi khẩu trang, ngay cả trước khi xảy ra đại dịch và tình hình thời tiết xấu hồi tháng 8 đã khiến người dân ở nhà.
Nhưng với việc hiệu quả của vắc-xin dần suy yếu và mùa đông đến gần, các chuyên gia lo lắng rằng việc không biết chính xác lý do tại sao các ca bệnh lại giảm sâu như vậy khiến Nhật Bản có thể phải đối mặt với một đợt lây nhiễm nữa như mùa hè vừa qua, khi các bệnh viện tràn ngập các ca bệnh nặng và tử vong tăng vọt - mặc dù con số đã thấp hơn trước khi tiến hành chiến dịch tiêm chủng.
Nhiều người cho rằng chiến dịch tiêm chủng, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi, đã làm giảm các ca nhiễm. Gần 70% dân số được tiêm chủng đầy đủ.
Tiến sĩ Kazuhiro Tateda, giáo sư virus học của Đại học Toho, cho biết: “Việc nhanh chóng tăng cường tiêm phòng ở Nhật Bản cho những người dưới 64 tuổi có thể đã tạo ra một tình trạng tạm thời tương tự như miễn dịch cộng đồng”. Ông Tateda lưu ý rằng tỷ lệ tiêm chủng đã tăng trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 9, cùng lúc biến thể Delta có khả năng lây nhiễm cao gây lây lan nhanh chóng.
Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng những ca lây nhiễm ở những người đã tiêm phòng như ở Mỹ, Anh và những nơi khác bắt đầu tiêm chủng sớm hơn ở Nhật Bản vài tháng cho thấy chỉ riêng vắc-xin là điều không đủ và hiệu quả của vắc-xin dần suy giảm.
Nhật Bản bắt đầu tiêm vắc-xin vào giữa tháng 2 và các nhân viên y tế cũng như người cao tuổi được ưu tiên. Tình trạng khan hiếm vắc-xin nhập khẩu khiến chiến dịch diễn ra chậm cho đến cuối tháng 5, khi nguồn cung ổn định và mục tiêu tiêm hàng ngày được nâng lên trên 1 triệu liều để tối đa hóa khả năng bảo vệ trước Thế vận hội kéo dài từ ngày 23/7 đến 8/8.
Số lượng mũi tiêm hàng ngày đã tăng lên khoảng 1,5 triệu vào tháng 7, đẩy tỷ lệ tiêm chủng từ 15% vào đầu tháng 7 lên 65% vào đầu tháng 10, vượt quá mức 57% của Hoa Kỳ.
Các trường hợp nhiễm mới hàng ngày tăng chỉ vài tuần trước Thế vận hội, buộc Nhật Bản phải tổ chức Thế vận hội trong khi số người nhiễm hàng ngày là hơn 5.000 người ở Tokyo và khoảng 20.000 người trên toàn quốc vào đầu tháng Tám. Tokyo đã thông báo 40 trường hợp hôm Chủ nhật 17/10, dưới 100 ca trong ngày thứ 9 liên tiếp và thấp nhất trong năm nay. Trên toàn quốc, Nhật Bản ghi nhận thêm 429 ca hôm Chủ nhật, nâng tổng số nhiễm lên khoảng 1,71 triệu người và 18.000 trường hợp tử vong kể từ khi đại dịch bắt đầu vào đầu năm ngoái.
Vậy tại sao số ca nhiễm lại giảm?
“Đó là một câu hỏi hóc búa và chúng tôi phải tính tới ảnh hưởng của tiến trình tiêm chủng, vốn cực kỳ lớn”, Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Norio Ohmagari nói. “Đồng thời, những người tới môi trường có nguy cơ cao, chẳng hạn như những nơi đông đúc và ít thông gió, có thể đã bị nhiễm bệnh và giờ có khả năng miễn dịch tự nhiên”.
Mặc dù một số suy đoán rằng sự sụt giảm các ca có thể là do ít có xét nghiệm hơn, nhưng dữ liệu của chính quyền thủ đô Tokyo cho thấy tỷ lệ dương tính đã giảm từ 25% vào cuối tháng 8 xuống 1% vào giữa tháng 10, trong khi số xét nghiệm giảm một phần ba. Masataka Inokuchi, Phó giám đốc Hiệp hội Y khoa Tokyo, cho biết tỷ lệ dương tính giảm cho thấy tình trạng nhiễm bệnh đã chậm lại.
Các biện pháp khẩn cấp của Nhật Bản không phải là đóng cửa nền kinh tế mà tập trung chủ yếu vào việc yêu cầu các quán bar và quán ăn đóng cửa sớm và không phục vụ đồ uống có cồn. Nhiều người tiếp tục đi lại trên những chuyến tàu đông đúc, và tham dự các sự kiện thể thao và văn hóa tại các sân vận động, đi kèm với một số biện pháp duy trì giãn cách xã hội.
Các yêu cầu khẩn cấp đã chấm dứt và chính phủ đang dần mở rộng hoạt động kinh tế và xã hội, đồng thời cho phép các sự kiện thể thao và các chuyến du lịch trọn gói diễn ra trên cơ sở thử nghiệm bằng cách sử dụng giấy chứng nhận tiêm chủng và tăng cường xét nghiệm.
Để đẩy nhanh việc tiêm chủng, cựu Thủ tướng Yoshihide Suga, người vừa rời nhiệm sở gần đây, đã gia tăng số lượng nhân viên y tế đủ điều kiện tiêm chủng hợp pháp, mở các trung tâm tiêm chủng quy mô lớn và thúc đẩy tiêm chủng tại nơi làm việc bắt đầu từ cuối tháng Sáu.
Giáo sư Đại học Kyoto, ông Hiroshi Nishiura, gần đây nói trong cuộc họp của ban cố vấn chính phủ rằng ông ước tính tiêm chủng đã giúp khoảng 650.000 người tránh bị nhiễm và cứu sống hơn 7.200 người trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 9.
Nhiều chuyên gia ban đầu cho rằng những người trẻ tuổi uống rượu trên đường phố và trong công viên khi quán bar đóng cửa đã gây lây lan COVID-19, nhưng nói rằng dữ liệu cho thấy nhiều người ở độ tuổi 40 và 50 cũng thường xuyên lui tới các khu giải trí hoạt động về đêm. Hầu hết các ca nặng và tử vong là ở những người không được tiêm phòng ở độ tuổi từ 50 trở xuống.
Ông Takaji Wakita, Giám đốc Viện Các bệnh Truyền nhiễm Quốc gia, gần đây nói với các phóng viên rằng ông lo lắng rằng mọi người đã tiếp tục tiệc tùng ở các khu giải trí hoạt động về đêm đồng thời lưu ý rằng việc lây nhiễm chậm lại có thể đã chạm đáy.
Ông Wakita nói hôm thứ Năm 14/10: “Trước mắt điều quan trọng là phải giảm các ca nhiễm trong trường hợp dịch bệnh bùng phát trở lại trong tương lai”.
Hôm thứ Sáu, tân Thủ tướng Fumio Kishida cho biết một kế hoạch chuẩn bị được soạn thảo vào đầu tháng 11 sẽ bao gồm các giới hạn khắt khe hơn đối với các hoạt động và yêu cầu các bệnh viện cung cấp thêm giường và nhân viên để điều trị COVID-19 trong trường hợp các ca nhiễm tăng cao trong “trường hợp xấu nhất”. Ông không cho biết thêm các chi tiết.
Nhiều người thận trọng, không để mất cảnh giác, dù ca bệnh có như thế nào. Mizuki Kawano, sinh viên đại học, nói: “Việc đeo khẩu trang đã trở thành điều quá bình thường”. “Tôi vẫn lo lắng về virus,” cô nói. “Tôi không muốn đến gần những người không đeo khẩu trang”, bạn của cô, Alice Kawaguchi, nói.
Các chuyên gia y tế cộng đồng muốn có một cuộc điều tra toàn diện về lý do tại sao tình trạng nhiễm COVID-19 lại giảm.
Phân tích dữ liệu GPS cho thấy việc đi lại của mọi người trong các khu giải trí lớn ở trung tâm thành phố đã giảm trong lần ban bố tình trạng khẩn cấp thứ ba gần đây nhất, kết thúc vào ngày 30/9.
Atsushi Nishida, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Xã hội & Khoa học Y học tại Viện Khoa học Y tế Thủ đô Tokyo, nói: “Tôi tin rằng việc giảm số người đến các khu vui chơi giải trí cùng với tiến triển từ việc tiêm chủng đã góp phần làm giảm các ca nhiễm”.
Nhưng ông nói rằng mọi người quay trở lại các khu giải trí ngay sau khi tình trạng khẩn cấp gần đây kết thúc và điều đó có thể "ảnh hưởng đến tình trạng nhiễm bệnh trong những tuần tới".
