Một tàu Iran thứ hai mà tin tức phương Tây nêu tên như một phần của kế hoạch nhập khẩu thành phần nhiên liệu tên lửa từ Trung Quốc đang trên đường đến Iran với một lượng hàng lớn, theo một phân tích độc quyền của VOA.
Các trang web theo dõi tàu cho thấy tàu chở hàng Jairan treo cờ Iran đã rời khỏi Trung Quốc vào thứ Hai, muộn hơn một tháng so với thời gian khởi hành dự kiến được trích dẫn bởi một trong những bản tin.
Trong các bài báo vào tháng 1 và tháng 2 của The Financial Times, The Wall Street Journal và CNN, Jairan được nêu tên là một trong hai tàu chở hàng của Iran mà Tehran đang sử dụng để nhập khẩu 1.000 tấn natri perchlorate từ Trung Quốc. Ba hãng tin này đã trích dẫn các nguồn tin tình báo phương Tây giấu tên cho biết lô hàng được cho là có thể được chuyển đổi thành đủ lượng amoni perchlorate — một thành phần nhiên liệu rắn chính — để sản xuất 260 tên lửa tầm trung của Iran.
Một tàu chở hàng khác của Iran được nêu tên trong các bản tin, tàu Golbon, đã hoàn thành hành trình 19 ngày từ miền đông Trung Quốc đến cảng Bandar Abbas của Iran vào ngày 13/2. Trong chuyến đi, tàu đã dừng lại hai ngày tại Chu Hải Cảng ở miền nam Trung Quốc và giao một lô hàng không xác định cho Iran, theo trang web theo dõi tàu MarineTraffic.
Cả tàu Golbon và Jairan đều bị Bộ Tài chính Hoa Kỳ trừng phạt vì là tàu do Công ty Vận tải biển Cộng hòa Hồi giáo Iran do nhà nước điều hành, bản thân công ty này bị trừng phạt vì đều mà Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ gọi là “hãng tàu được những người phổ biến vũ khí hạt nhân và đại lý mua sắm Iran ưa chuộng”.
Khi tàu Golbon khởi hành từ Trung Quốc đến Iran vào cuối tháng 1 và đầu tháng 2, bộ trả lời hệ thống nhận dạng tự động (AIS) của Jairan — một thiết bị truyền dữ liệu vị trí và dữ liệu khác như một phần của hệ thống theo dõi bắt buộc của quốc tế — báo cáo rằng tàu đang neo đậu tại Đảo Liuheng ở miền đông Trung Quốc.
Trong một đánh giá chung về dữ liệu AIS của Jairan trên MarineTraffic và trang web theo dõi tàu Seasearcher, VOA và nhà phân tích tình báo Martin Kelly của EOS Risk Group có trụ sở tại Dubai đã xác định rằng Jairan không báo cáo thay đổi đáng kể về mớn nước khi neo đậu tại Đảo Liuheng trong suốt tháng 2 và đầu tháng 3. Điều đó có nghĩa là tàu Iran đang neo ở độ sâu gần như tương tự như khi nó đến miền đông Trung Quốc vào cuối năm ngoái, cho thấy nó không được chất lên bất kỳ khối lượng lớn hàng hóa nào kể từ đó.
Jairan vẫn ở Đảo Liuheng cho đến ngày 3/3, khi nó đi về phía nam đến Chu Hải Cảng và neo đậu tại cảng vào ngày 8/3. Hai ngày sau, Jairan khởi hành, báo cáo điểm đến là Bandar Abbas với dự kiến đến vào ngày 26/3. Kelly nói với VOA rằng tàu Iran cũng báo cáo thay đổi đáng kể về mớn nước khi rời Chu Hải Cảng, dữ liệu truyền tải cho thấy nó đang neo đậu ở mực nước sâu hơn 2 mét, có nghĩa là nó đã tiếp nhận một lô hàng lớn tại cảng.
Tính đến thứ Sáu, giờ địa phương, Jairan đang ở vùng biển thuộc quần đảo Riau của Indonesia, hướng về phía tây nam tới eo biển Singapore.
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ không có bình luận nào về việc Jairan rời khỏi Trung Quốc khi được VOA liên lạc. Phái bộ Liên Hiệp Quốc của Iran tại New York không trả lời yêu cầu bình luận của VOA được gửi qua email vào thứ Ba.
Tháng trước, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nói với VOA rằng họ biết về các bản tin tháng 1 của The Financial Times và Wall Street Journal liên quan đến việc Iran được cho là sử dụng tàu Golbon và Jairan để nhập khẩu natri perchlorate từ Trung Quốc.
Một phát ngôn viên nói Bộ Ngoại giao không bình luận về các vấn đề tình báo nhưng “vẫn tập trung vào việc ngăn chặn phổ biến các mặt hàng, thiết bị và công nghệ có thể có lợi cho các chương trình tên lửa hoặc vũ khí khác của Iran và tiếp tục buộc Iran phải chịu trách nhiệm thông qua các lệnh trừng phạt”.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh khi trả lời các bản tin trong cuộc họp báo ngày 23/1 khẳng định rằng Trung Quốc tuân thủ các biện pháp kiểm soát xuất khẩu và nghĩa vụ quốc tế của mình và bác bỏ việc các quốc gia khác áp đặt những gì Bắc Kinh coi là lệnh trừng phạt đơn phương bất hợp pháp.
Trong tháng qua, truyền thông nhà nước Trung Quốc không đề cập đến Jairan, trong khi các nền tảng truyền thông xã hội của Trung Quốc cũng không có thảo luận đáng chú ý nào về tàu Iran, theo đánh giá của Ban tiếng Quan thoại của VOA.
Trong bản tin ngày 22/1, tờ Financial Times đã trích dẫn “các quan chức an ninh ở hai nước phương Tây” nói rằng Jairan sẽ rời Trung Quốc vào đầu tháng 2, nhưng nó đã không rời đi cho đến ngày 10/3.
Gregory Brew, một nhà phân tích cấp cao về Iran tại Eurasia Group, một công ty tư vấn rủi ro chính trị có trụ sở tại New York, cho biết Iran có thể muốn xem liệu Golbon có thể hoàn thành chuyến đi của mình từ Trung Quốc mà không bị chặn lại hay không trước khi điều tàu Jairan đi theo.
“Các tàu chở vật liệu cực kỳ nhạy cảm liên quan đến ngành công nghiệp tên lửa của Iran, vốn đang chịu lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ, có nguy cơ bị chặn lại và người Iran có thể nhận thức được điều đó”, ông Brew nói.
Tám thượng nghị sĩ Cộng hòa Hoa Kỳ do Jim Risch và Pete Ricketts dẫn đầu đã gửi một lá thư vào ngày 4/2 cho Ngoại trưởng Marco Rubio về kế hoạch vận chuyển hóa chất Iran-Trung Quốc, thúc giục ông làm việc với các đối tác toàn cầu của Hoa Kỳ “để chặn và dừng các chuyến hàng hiện đang được vận chuyển” nếu những thông tin của báo chí được chứng minh là chính xác.
Không có dấu hiệu nào cho thấy tàu Golbon bị chặn trong chuyến đi gần đây từ Trung Quốc đến Iran.
Trả lời câu hỏi của VOA về bức thư, một viên chức báo chí của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nói: “Chúng tôi không bình luận về thư từ của Quốc hội”. Văn phòng của ông Ricketts cũng không trả lời câu hỏi của VOA về việc ông Rubio đã trả lời bức thư của các thượng nghị sĩ hay chưa.
(Ban tiếng Quan thoại của VOA đóng góp thông tin cho bản tin này)