Tháng tư vừa qua, giới hữu trách Việt Nam đã ấn định ngày Giỗ Tổ Hùng Vương là ngày Quốc Lễ, và cho phép công chức, công nhân được nghỉ lễ ăn lương trong dịp này. Nhiều nhân vật tranh đấu cho nhân quyền và dân chủ Việt Nam đã tỏ ý hoan nghênh quyết định vừa kể, nhưng họ cũng cho biết thêm rằng chiến dịch đàn áp đang diễn ra nhắm vào các nhân vật đối kháng trong nước đang gây phương hại cho những nỗ lực quay về với cội nguồn để hòa giải dân tộc.
Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương đối với tất cả người Việt Nam là ngày rất thiêng liêng. Riêng đối với cộng đồng người Việt tại D.C. và vùng xung quanh thì ngày hôm nay là ngày đặc biệt. Vì bản thân tôi vừa rước đất và nước của Đền Hùng qua đây để trực tiếp làm lễ.
Thưa quí thính giả, quí vị vừa nghe phát biểu của ông Nguyễn Tâm Chiến, đại sứ Việt Nam tại Hoa kỳ, nhân dịp lễ Giỗ Tổ Hùng Vương hôm 26 tháng tư vừa qua, tức là ngày mồng 10 tháng 3 năm Đinh Hợi. Ông Nguyễn Tâm Chiến cho biết thêm rằng ngày Giỗ Tỗ năm nay còn có một điểm đặc biệt, rất đáng chú ý, là chính phủ Việt Nam đã ban hành một đạo luật qui định rằng ngày lễ thiêng liêng này là ngày mà người lao động trên cả nước được nghỉ ăn lương.
Ông Đỗ Diễn Nhi, một nhân vật hoạt động tích cực trong cộng đồng người Việt vùng Washington, cũng cho rằng đây là một diễn tiến khá đặc biệt. Trong cuộc phỏng vấn mới đây dành cho ban Việt Ngữ đài VOA, vị giáo sư môn sử này cho biết lý do khiến ông ngạc nhiên:
Đảng Cộng sản Việt Nam chủ trương tam vô: vô gia đình, vô tổ quốc, vô tôn giáo. Vô gia đình thì làm gì có tổ tiên. Vô tôn giáo thì làm gì có cúng bái. Và vô tổ quốc thì làm gì có quốc tổ.
Ông Đỗ Diễn Nhi cho biết thêm rằng trong một quãng thời gian rất lâu chính quyền Cộng sản Việt Nam ở miền Bắc đã để cho Đền Hùng ở Phú Thọ lâm cảnh “khói lạnh hương tàn”, và sau khi chiếm được miền Nam vào năm 1975, giới hữu trách Hà Nội cũng đã trưng dụng nhiều Đền Thờ Quốc Tổ ở miền Nam để làm nhà kho hoặc dùng vào những mục đích khác. Vì vậy, ông cho rằng việc quảng bá rầm rộ cho lễ Giỗ Tổ năm nay chỉ là một mưu toan của giới lãnh đạo ở Hà Nội nhằm phục vụ cho những mục tiêu chính trị có tính chất giai đoạn.
Tuy nhiên, theo một nhà sử học ở Hà Nội, ông Dương Trung Quốc, thì việc ấn định ngày Giỗ Tổ làm ngày Quốc Lễ là việc mà chính quyền Cộng sản Việt Nam đã làm từ lâu lắm rồi. Vị đại biểu quốc hội này cho biết thêm như sau:
Năm 2000 là lần đầu tiên [lễ Giỗ Tổ Hùng Vương] được tổ chức với tính cách một Quốc Lễ, và đã xây dựng cả một qui thức , năm chẵn như thế nào, năm lẻ như thế nào. Riêng vừa rồi, quốc hội đã thông qua nghị quyết bổ sung Bộ Luật Lao động, dành ngày mồng 10 tháng 3 lịch hàng năm là ngày công chức được nghỉ lễ và để tạo cơ hội cho việc tổ chức Ngày Giỗ Tổ được trọng thể hơn. Chứ năm nay không phải là lần đầu tiên chính phủ quy định là Quốc Lễ. Và nếu ngược lại lịch sử thì chúng ta cũng nhớ rằng năm 1946, khi nước Việt Nam mới giành được độc lập, thì ngày Giỗ Tổ đầu tiên vào tháng 3 năm Bính Tuất, ông Hồ Chí Minh đã ký một sắc lệnh coi ngày Giỗ Tổ Hùng Vương là ngày Quốc Lễ và công chức được nghỉ rồi. Chỉ có điều là sau đó là chiến tranh và có nhiều biến động. Và bây giờ thực chất chỉ là trở về với nếp xưa thôi.
Theo ông Dương Trung Quốc, những hành động mới đây của giới hữu trách Hà Nội liên quan tới Ngày Giỗ Tổ nằm trong khuôn khổ của chủ trương đại đoàn kết, và hòa hợp hòa giải dân tộc. Ông cho biết như sau:
Dân tộc Việt Nam chúng ta vốn là một dân tộc thờ cúng tổ tiên và trọng ông bà. Chính vì thế cho nên việc hướng về tổ tiên của mỗi một con người, mỗi một gia đình, hay mỗi một cộng đồng cũng là hướng về một tổ tiên chung. Nhất là trong quá trình dựng nước, chúng ta luôn luôn phải ở bên cạnh một quốc gia có một nền văn minh rất lớn, cho nên nhu cầu giải thích nguồn gốc của mình để hướng tới tinh thần tự chủ đã nẩy sinh từ trong quá khứ rất xa xưa. Giờ đây khôi phục lại điều đó, cái giá trị ấy, cũng là tìm được cái mẫu số chung xuyên suốt lịch sử dân tộc. Chúng ta cũng cần nhìn thẳng vào một sự thật là dân tộc Việt Nam vừa trải qua một thời kỳ có rất nhiều biến cố. Và bên cạnh mục tiêu đã thống nhất quốc gia về mặt lãnh thổ, việc thống nhất lại về tinh thần, về tâm hồn, theo tôi nghĩ, vẫn còn là một cuộc phấn đấu. Và chính vì thế mà cái việc Giỗ Tổ cũng có thể coi như là tìm được mẫu số chung để cô kết lại với nhau vì sự phát triển lâu dài của dân tộc.
Giáo sư Đoàn Viết Hoạt, một nhà hoạt động cho dân chủ Việt Nam đang sống lưu vong ở Mỹ, cũng tỏ ý hoan nghênh quyết định của giới hữu trách Hà Nội về lễ Giỗ Tổ Hùng Vương. Ông cho rằng việc này tạo điều kiện thuận lợi cho công cuộc hòa hợp hòa giải dân tộc.
Mọi người Việt Nam dù quan điểm chính trị có khác nhau thì cũng là người Việt. Đã đến lúc chúng ta cần phải nhớ lại nguồn gốc chung đó và không để cho những khác biệt về chính kiến làm cho chúng ta trở thành những người thù nghịch với nhau. Tôi nghĩ rằng việc nhận ngày Quốc Tổ là ngày Quốc Lễ chính là một bước tiến tốt theo chiều hướng này. Có thể trong tương lai xa hay là gần tới đây, khi tình hình tốt hơn nữa, chúng ta phải nghĩ đến một ngày lễ, một ngày Quốc Khánh chung cho toàn thể dân tộc.
Mặc dầu vậy, nhà tranh đấu, từng giữ chức Phó Viện trưởng Viện Đại học Vạn Hạnh ở Sài Gòn trước năm 1975 và từng bị chính quyền Cộng sản Việt Nam giam cầm trong nhiều năm, cũng nói thêm rằng: nỗ lực hòa giải dân tộc đang bị phương hại bởi chiến dịch mà giới hữu trách Hà Nội đang thực hiện để trấn áp những nhân vật tranh đấu cho dân chủ Việt Nam.
Đợt đàn áp vừa qua cho thấy rõ là những cố gắng để đưa tới hòa giải dân tộc có thể sẽ không hữu hiệu. Thật ra, không thể nào có hòa giải được nếu không chấp nhận sự khác biệt. Và sự khác biệt phải được chấp nhận một cách công khai, chính thức bằng cách để cho những người có những tiếng nói khác biệt về chính kiến được lên tiếng một cách công khai mà không bị đàn áp.
Vì thời lượng có hạn cho nên chúng tôi xin phép được tạm ngưng bài tường thuật này nơi đây. Mời quí vị theo dõi phần hai của bài này trong tiết mục Nhìn Về Á Châu tuần sau. Chúng tôi sẽ trình bày tiếp về những ý kiến của một số các nhà trí thức Việt Nam trong và ngoài nước về ngày Giỗ Tổ Hùng Vương.