Anh Ngữ Sinh Ðộng Bài 340 (advanced)

Anh Ngữ Sinh Ðộng Bài 340 (advanced)

“Vì em sống mãi trong tình thơ ta"

Ðể thay đổi chủ đề thường lệ của bài học, hôm nay, trong bài học cuối cùng của chương trình, trước khi giới thiệu với quí vị một bài thơ nổi tiếng-- thơ làm cái đẹp bất tử--xin kể hầu quí vị một câu chuyện. Số là có một cô gái mơn mởn đào tơ, đang kén chồng. Có ba chàng trai đều cùng nhắm cô.

Chàng thứ nhất ví rằng:

Ước gì anh hoá kiến vàng,
Bò lên bò xuống má nàng ngắm chơi

Nghe xong lời chàng thứ nhất, cô gái nghĩ lung lắm. Con kiến tượng trưng sự cần kiệm, biết tổ chức, siêng năng, có óc hợp quần, người đàn ông có những đức tính đó có thể mang lại cho cô một cuộc đời no ấm, đầy đủ chăng.

Còn chàng trai ví mình như con kiến cũng khéo lắm: còn có vị trí nào nhìn rõ người đẹp hơn? Anh đứng trên má nàng, nhìn đôi mắt nàng, gò má cao, sống mũi dọc dừa, làm môi mọng đỏ. chiếc cầm nhọn, mái tóc dải. Mà anh chàng cũng can đảm: rủi nàng thấy ngưa ngứa, bàn tay búp măng đập mạnh vào má: “Cái con kiến này, ở đâu mà dám leo lên tận đây…?”

Trong lúc cô gái nghe và có vẻ xiêu lòng, thì chàng trai thứ hai nói:

Ước gì anh hoá ra dơi,
Bay lên đáp xuống giữa nơi nàng nằm.

Con dơi tượng trưng sức mạnh. Dù không thể nhìn bằng mắt trong đêm tối nhưng dơi có một hệ thống đo âm vang lại như radar nên biết trước mặt có tường chắn hay không. Nó lại biết bay vào phòng riêng của nàng, biết đậu dốc đầu xuống đất để “nhìn” thân hình kiều mị của nàng từ một góc nhìn đặc biệt như một nhà nhiếp ảnh nghệ thuật.

Cô gái chọn chàng gymnast này chăng?

Thì lúc đó, cô nghe anh thứ ba ngâm rằng:

Ước gì anh hoá ra tằm
Nhả tơ dệt lụa, đêm nằm với em.

Quí vị ở nhà quê vùng châu thổ Bắc Việt thì thấy bên ngoài đường đê có những cánh đồng dâu chạy dọc. Nhà quê trồng dâu để nuôi tằm. Những con ngài kết hợp với nhau rồi đẻ ra nhiều trứng. Trứng đó nở ra những con tằm nhỏ. Người chăn tằm phải rắc dâu thái nhỏ lên những cái nong; tằm ăn hết lá dâu rồi leo lên trên cọng dâu, người ta phải thay dâu mới (“ăn như tằm ăn rỗi”). Tằm lớn dần, người nuôi tằm đem tằm ra những khung tre có rắc rơm để những con tằm bắt đầu nhả tơ kéo thành kén, lúc đầu mầu trắng nhạt sau thành mầu vàng óng. Người nuôi tằm gỡ những con kén bỏ vào rổ, đem thả vào nồi nước sôi, dùng đũa dài kéo sợi và cuộn những sợi tơ thành những cuộn tơ. Sau đó người dệt tơ mới dệt thành lụa để may áo, thứ tơ mỏng, mềm, mịn và mượt, mà thi sĩ Nguyên Sa đã viết thành bài thơ “Áo Lụa Hà Ðông”. Thử tưởng tượng: từ lúc tằm nhả tơ đến khi tơ dệt thành lụa, may thành áo cho ngườì con gái, rồi người con gái mặc chiếc áo mỏng: thế thì có phải lúc đó chàng trai--hay nói cho đúng hơn—là con tằm—đã nhả hết tơ để dệt thành lụa. Dù thành nhộng chết rồi mà vẫn còn gần người đẹp, nghe tiếng tim nàng thổn thức…
Con tằm có khác chi nhà thơ: “Vắt óc làm thơ để hiến đời/Nhưng đời nào hiểu tường trò chơi.. (Tô Giang Tử).

Cách đây hơn 400 năm có một thi sĩ cũng ví người đẹp trong một bài tình thi.

Em có muốn ta ví em như mùa hạ chăng? Không, em đẹp hơn và dịu hiền, đầm tính, điềm đạm hơn nhiều. Những cơn gió mạnh tháng Năm làm rung những nụ hoa đáng yêu. Mà mùa hạ thì ngắn ngủi quá. Ðôi lúc mặt trời nóng quá. Rồi có lúc ánh nắng vàng lại bị mây che đi; và mọi vật xinh đẹp rồi cũng tàn vì rủi ro hay vì định mệnh thiên nhiên an bài. Nhưng vẻ thanh xuân của em không bao giờ phai nhạt. Em cũng chẳng bao giờ mất vẻ đẹp vĩnh cửu mà em có. Mà thần chết cũng chẳng thể khoe khoang sẽ đưa em vào bóng tối của nó, vì những dòng thơ bất tử ta tả sắc đẹp của em sẽ làm em sống mãi. Ngày nào mà con người còn thở, mắt người còn trông được, ngày nào những vần thơ này còn thì vẻ đẹp của em mà ta mô tả sẽ mãi mãi ở trong lời thơ và em sẽ sống mãi.

Ðó là đại ý bài tình thi số 18 trong tập thơ sonnets gồm 154 bài của nhà thơ và kịch tác gia Anh William Shakespeare, 1564-1616. Tôi xín đọc và sau đó chuyển sang văn vần.

Sonnet XVIII

Shall I compare thee to a summer’s day?
Thou art more lovely and more temperate:
Rough winds do shake the darling buds of May,
And summer’s lease hath all too short a date;
Sometime too hot the eye of heaven shines
And often is his gold complexion dimm’d;
And every fair from fair sometime declines,
By chance or nature’s changing course untrimm’d;
But thy eternal summer shall not fade
Nor lose possession of that fair thou ow’st;
Not shall Death brag thou wand’rest in his shade,
When in eternal lines to time thou grow’st:
So long as men can breathe or eyes can see,
So long lives this and this gives life to thee.

William Shakespeare, during 1590s

Words

Thee=(object) you
Thou art=old use of you are
Temperate= moderate, even-tempered
Hath=old use of has.
Eye of heaven= the sun.
Darling buds= delicate buds of flowers
Summer’s lease=summer does not last long enough, mùa hè ví như thời gian trời cho con người thuê, quá ngắn.
And every fair from fair sometime declines: the beauty (fair) of everything beautiful (fair) will fade: sắc dẹp nào rồi cũng sẽ tàn theo thời gian,
Gold complexion: golden face of the sun, ánh nắng vàng của mặt trời.
Dimmed= dimmed by clouds, (mặt trời) bị mây che mờ đi.
Chance= misfortune, destiny: vận may rùi, định mệnh run rủi, an bài.
Nature= không phải nghĩa là thiên nhiên như ta hiểu bây giờ nhưng có nghĩa là natural order, một trật tự vận hành trong trời đất, trong đó có số mệnh của con người. Shakespeare viết tập sonnets trong những năm 1590s ở London lúc đó đang có bịnh dịch hạch.
Untrimmed= unadorned, ungoverned (course of nature) Không tô điểm, tự nhiên, không kiềm chế.
By chance or nature’s changing course untrimmed: hoậc vì rủi ro hay vì chẳng cưỡng lại được định mệnh thiên thiên của tạo hoá, either by accident or simply because of the due course of nature.
eternal summer=your immortal beauty won’t fade, vẻ đep vĩnh cửu của em không bao giờ tàn tạ
brag: khoe khoang
shade: bóng râm, nghĩa bóng: uy quyền của Thần chết, his underworld .
ow’st= 2 meanings: own and owe. The beauty that you possess. Sắc đẹp của em.
Grow’st= grow. To time thou growest: your beauty grows through time. (trong thơ ta, vẻ đẹp của em càng tăng thêm theo thời gian)
lose possession of that fair thou owest: lose your beauty.
wander=đi lạc vào vùng của Tử thần
Iambic pentameter= thơ 5 chân (metrical feet), nhẹ vần đầu, mạnh vần hai.
Rhyming scheme of a Shakepearean sonnet: ha câu cuối gọi là couplet.
Abab cdcd efef gg

Phỏng dịch

Tình thi số 18
Muốn ta ví em như ngày hạ?
Vẻ xinh tươi óng ả khôn tầy,
Gió ào rung nụ hây hây,
Ngày hè ngắn ngủi không đầy vốc tay.
Cũng có buổi gặp ngày nắng gắt,
Ánh nắng vàng mây hắt mờ đi.
Vẻ tươi nhưng cũng có thì,
Vận trời thay đổi không di chẳng dời.
Nhưng mùa hạ nơi em bất diệt,
Vẻ mĩ miều tuyệt đẹp tuyệt xinh.
Tử thần chẳng dám dụ mình,
Vì em sống mãi trong tình thơ ta.
Còn người còn kẻ ngâm nga,
Vần thơ trác tuyệt nét hoa ngàn đời.
(P.T.L. phỏng dịch, 1995)

Tôi bắt đầu bài này bằng câu chuyện ba chàng trai cùng yêu một người con gái đẹp nhưng mục đích là để dẫn quí vị vào một bài thơ tình nổi tiếng của Shakespeare trong đó vẻ đẹp gợi thành thơ và thơ làm vẻ đẹp vĩnh cửu. Theo lời thơ của bài tình thi, người thơ ngụ ý nói “vì em sẽ sống mãi trong tình thơ ta”…In my poem you are immortal.

Bài thơ tình này được xếp thứ 23 trong 100 bài thơ tiếng Anh được in nhiều nhất trong các tuyển tập cho học sinh và sinh viên, theo gs William Harmon tác giả cuốn THE TOP 500 POEMS (New York: Columbia University Press,1992).

Quí vị có thể nghe giọng đọc bài sonnet 18 của kịch sĩ đại tài chuyên đóng kịch Shakespeare người Anh là Sir John Gielgud. Toàn tập 154 bài sonnets có bán qua Amazon.com
Xin vào Google, gõ vào hàng chữ “Sonnet 18 read by John Gielgud.”

Xem thêm:

Helen Vendler. The Art of Shakespeare’s Sonnets. (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1997). Cuốn sách này bình giảng 154 bài sonnets và có kèm theo một CD ghi âm các bài do gs Vendler đọc. Giá $35.

Phạm Văn xin kính chào tạm biệt quí vị thính giả.