Bác sĩ Hồ văn Hiền
Chuyên gia phụ trách giải đáp thắc mắc y học kỳ này là bác sĩ Hồ văn Hiền, chuyên khoa nhi và y khoa tổng quát, có phòng mạch và đang làm việc cho các bệnh viện ở Bắc Virginia.Ông Ngọc Minh ở Quảng Trị có nêu thắc mắc và được bác sĩ Hồ văn Hiền giải đáp:
Trả lời ông Ngọc Minh 61 tuổi ở Quảng Trị.
Đây là trường hợp bịnh nhân được cắt ống dẫn tinh từ mười năm trước, sau đó vài năm thì có những triệu chứng về tâm thần, rối loạn về giấc ngủ (“ngủ cũng được, không ngủ cũng được”), kém cân nặng so với bề cao.
Trước hết, cũng như mọi khi, tôi xin nói rõ là tôi không có tham vọng chữa cho bịnh nhân những điều mà bác sĩ bịnh nhân không giải thích hoặc giải quyết được. Tôi chỉ nêu ra một số thông tin có thể tìm thấy trong y văn liên hệ đến vấn đề này mà thôi.
Trước hết chúng ta nên bàn về phẫu thuật cắt ống dẫn tinh (vasectomy). Các tinh trùng được sản xuất trong dịch hoàn, được tích trữ một thời gian ở đó, chuyền qua ống dẫn tinh (vas deferens) chạy qua háng, ngược vào bụng, đi đến tuyến tiền liệt (prostate), với hai túi tinh dịch [túi nhỏ xếp như chữ V sau lưng tuyến tiền liệt (prostate) nằm dưới bọng đái (bladder)]. Lúc xuất tinh (ejaculation) thì các cơ trong ống dẫn tinh co thắt lại, tinh dịch được đẩy ra ngoài, được thêm một số chất tiết từ tuyến tiền liệt và túi tinh dịch để nuôi dưỡng tinh trùng. Cắt ống dẫn tinh, do đó chỉ ngăn chặn đường đi ra ngoài của tinh trùng. Các thành phần khác của tinh dịch vẫn như cũ, và cơ năng của dịch hoàn như sản xuất testosterone là hormone đặc thù của nam tính và ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt về tính dục (sexual activity) vẫn không bị giảm sút. Chúng ta nhấn mạnh điểm này, vì do không được giải thích cặn kẻ, một số bịnh nhân, (và không kém quan trọng vợ của họ), tưởng lầm là mình bị “thiến”, và cảm thấy mình không còn là người đàn ông “toàn vẹn”. Tương tự như một số phụ nữ, sau khi đoạn sản cắt và cột ống dẫn trứng (tubal ligation), sẽ có cảm giác là họ mất bớt nữ tính, và con người của họ không còn toàn vẹn.
Những cảm giác loại này có thể đóng một vai trò nào đó trong những triệu chứng về tâm lý sau khi đoạn sản (sterilization). Y văn không có kết luận rõ rệt về liên hệ giữa cắt ống dẫn tinh và các triệu chứng như trầm cảm và lo âu (depression and anxiety). Một nghiên cứu năm 1996 thực hiện ở Tứ Xuyên, Trung quốc, nghiên cứu 500 người đàn ông (vasectomy) và 500 người đàn bà bị đoạn sản (tubal ligation), so sánh họ với một số đàn ông và đàn bà tương tự nhưng không đoạn sản cho thấy đàn ông cắt ống dẫn tinh có cơ nguy (risk) bị bịnh trầm cảm gấp 4 lần (x3,97) người đàn ông bình thường và cơ nguy lo âu (anxiety) tăng gần 5 lần (x4.9). Đàn bà sau khi cắt ống dẫn trứng cơ nguy trầm cảm tăng trên 2 lần (x2,3) và lo âu tăng gần gấp 3 lần (x2,88). (Contraception. 1996 Dec;54(6):345-57.Psychological long-term effects of sterilization on anxiety and depression. Luo L. and al;. Sichuan Family Planning Research Institute, Chengdu, China.)
Nếu các thuốc “an thần” của bác sĩ cho thính giả uống không giúp cải thiện các triệu chứng của ông, ông có thể đề nghị bs đổi thuốc khác, hoặc đến bs chuyên về khoa tâm thần (psychiatrist). Chuyên gia tâm lý (psychologist) có thể dành nhiều thì giờ để thăm dò về các ưu tư của ông, mà không quá chú trọng về phương pháp dùng thuốc men để giải quyết vấn đề. Ngoài ra, quan trọng hơn nữa, cần bác sĩ tổng quát xem xét lại tình hình cho ông, ví dụ chứng cường tuyến giáp trạng (hyperthyroidism) có thể làm mất ngủ, bứt rứt quá đáng. Người cao 170 cm nặng 50 kg thì BMI là 17.3, hơi underweight (quá ốm/gầy) một chút, nhưng phải xem trước đây ông nặng bao nhiêu, quan trọng là thay đổi có đáng kể hay không. Trên 60 tuổi, cần đo áp huyết, xem có tiểu đường (diabetes) hay không, thử phân có máu hay không (fecal occult blood), để truy tầm ung thu ruột già [colon cancer]... trước khi kết luận về tình trạng sức khỏe nói chung. Nên tránh giải thích mọi triệu chứng trên cơ sở của phẫu thuật cắt ống dẫn tinh trước đây.
Cuối cùng, về việc nối lại ống dẫn tinh (vasovasostomy), có lẽ không có lợi gì trong trường hợp này. 5% đàn ông từng làm vasectomy muốn nối ống dẫn tinh lại, phần lớn là để có con cái (vd lấy vợ mới, con chết). Nói chung về phương diện kỹ thuật, nối lại ống dẫn tinh có kết quả tốt. Sau, mười năm, nối lại khó có kết quả hơn. Nếu muốn nối lại chỉ vì những triệu chứng tâm lý và vấn đề sức khỏe tổng quát, theo như tôi biết, không có lý do khoa học để biện hộ cho thủ thuật này.
Chúc bịnh nhân may mắn.
Cảm ơn bác sĩ Hồ văn Hiền.
Chúng tôi cũng xin cảm ơn thính giả đã tham gia chương trình Hỏi Đáp Y Học này.
Chúng tôi vẫn dành đường dây điện thoại miễn phí để tiếp nhận các thắc mắc khác của quý thính giả về sức khỏe và y học thường thức. Số điện thoại miễn phí dành cho mục Hỏi Đáp Y Học là 202-205-7890, xin nhắc lại, 202-205-7890, ngày giờ nhận câu hỏi là thứ ba và thứ năm mỗi tuần, từ 8 giờ 30 đến 9 giờ 30 tối, giờ Việt Nam. Chúng tôi sẽ chuyển các thắc mắc của quý vị cho các bác sĩ chuyên khoa phân tích và giải thích và sẽ thông báo ngày giờ giải đáp để quý vị tiện theo dõi.