Xét đoán qua các cuộc thăm dò trước bầu cử, thượng nghị sĩ Ted Cruz của bang Texas và Thượng nghị sĩ Bernie Sanders của bang Vermont đã vượt quá sự trông đợi hôm thứ ba tại bang Wisconsin miền trung tây, nơi mỗi người ghi được những thắng lợi theo dự kiến nhưng với khoảng cách biệt lớn hơn.
Tuy nhiên, các phân tích gia chính trị nói những thành quả vượt quá mức trông đợi đó không có nghĩa là mọi người nên vội vàng đánh cá là họ sẽ thắng tại các bang sắp tới hay được đảng của họ đề cử.
Ông Craig Gilbert, trưởng văn phòng tại Washington của báo Milwaukee Journal Sentinal nói, “Chuyện khá thông thường trong tiến trình này là cuộc đua sẽ thay đổi ở từng bang một. Động năng không phải lúc nào cũng có lợi.”
Ông Sanders đã nói về động năng với các ủng hộ viên đêm thứ ba, sau khi thắng 6 trong 7 bang vừa tổ chức bầu sơ bộ. Nhưng bất kể thành quả đó, ông vẫn còn về sau rất xa cựu ngoại trưởng Hillary Clinton về mặt phiếu đại biểu của đảng Dân chủ. Ông Cruz thì về gần hơn, nhưng cũng ở vị thế tương đương sau người về đầu của đảng Cộng hòa là ông Donald Trump.
Ông Gilbert nói với đài VOA: “Tôi nghĩ tác động của Wisconsin là kéo dài cuộc chạy đua. Nếu những người về đầu thắng ở đây, thì đó là cơ hội để họ thực sự dẹp các đối thủ qua một bên. Đó là một tình trạng khó khăn cho họ, nhưng là cơ hội để họ thực sự giáng một cú cuối cùng vào các ứng viên khác, và họ đã không làm như thế.”
Thay vì vậy, ông Cruz đã chiếm gần trọn 42 phiếu đại biểu của bang Wisconsin, gây khó khăn hơn cho ông Trump thu thập được đa số phiếu đại biểu và tránh khỏi một đại hội của đảng Cộng hòa, nơi mà người được đề cử có thể là bất cứ ai. Ông Trump đả kích ông Cruz trong một thông cáo sau cuộc bỏ phiếu, và nói rằng những phát thanh viên bảo thủ và “toàn bộ guồng máy đảng” ủng hộ ông Cruz trong cố gắng cướp sự đề cử của ông Trump.
Ông Gilbert nói, “Thống đốc ủng hộ ông ấy, các nhà hoạt động bảo thủ, các cơ quan truyền thông bảo thủ, rất nhiều chính trị gia của đảng Cộng hòa đã quy tụ sau lưng ông trong cuộc đua này một phần bởi vì họ coi ông là một công cụ để chặn ông Trump, và ông đã lợi dụng tình thế đó.”
Ứng viên đảng Cộng hòa Ted Cruz và vợ ăn mừng chiến thắng tại Wisconsin.
Bởi vì hai đảng có những quy định khác nhau về việc phân phối số phiếu đại biểu, ông Sanders ở vào một vị thế khó khăn hơn nhiều so với ông Cruz. Các đảng viên Dân chủ vận dụng một hệ thống theo tỷ lê, có nghĩa là ông Sanders phải đánh bại bà Clinton với số cách biệt lớn ở nhiều bang thì mới đuổi kịp. Đối với ông Cruz, hơn một nửa các cuộc tranh đua còn lại của đảng Cộng Hòa là người thắng được hết, hay được phần lớn (số phiếu đại biểu) cho nên thắng cuộc giúp mang lại số phiếu đại biểu rất lớn.
Theo ông Hans Noel, một phó giáo sư môn chính quyền tại trường Đại học Georgetown, “Sự thay đổi mang tính quyết định đưa người hạng nhì lên hạng nhất có thể rất lớn, và số phiếu đại biểu cần phải thắng ở một số tiểu bang mang tính quyết định, khiến càng khó đoán hơn trong tình hình hiện nay.
Phải đợi đến ngày 19 tháng này mới diễn ra cuộc bầu sơ bộ kế tiếp của đảng Cộng Hòa, và ông Noel nói với đài VOA rằng có lẽ khoảng thời gian từ nay tới đó sẽ có ý nghĩa và đem lại khả năng có thể đánh bại ông Trump. Ông Noel nói những người trong đảng Cộng hòa muốn đánh bại ông Trump phải làm được những điều khác thường và cần có “sự phấn khởi để tin rằng họ có thể làm được điều đó.”
Ông Noel cũng cho rằng sự bất định trong cuộc đua là có lợi cho ông Cruz.
“Ngay khi đã rõ là ông Trump đoạt được đa số phiếu đại biểu, ngay khi điều đó xảy ra thì sẽ rất khó cho mọi người không quen với chuyện ông Trump là người được đề cử. Và rồi khi đảng tìm đủ các cách luồn lách để ngăn chặn việc đó xảy ra tại đại hội, thì sẽ bị coi là phi pháp.”
Phát biểu của ông Trump đêm thứ ba là phát biểu mới nhất trong đó ông gợi ý rằng đảng Cộng Hòa đang đối xử bất công với ông. Ở thời điểm này, ông chưa tuyên bố sẽ xét tới việc ra tranh cử trong tư cách đảng thứ ba, nhưng làm như thế sẽ khiến cho đảng Cộng hòa khó mà thắng được trong cuộc chạy đua vào Tòa Bạch Ốc vào tháng 11.
Sự bất định khó tìm thấy hơn trong cuộc đua phía đảng Dân chủ, mà theo ông Noel thì con số toán học cho thấy bà Clinton sẽ thắng.
Ông Sanders đã xây dựng cuộc vận động tranh cử trên một phong trào dân chúng được sự ủng hộ mạnh mẽ của giới trẻ. Ông đã cam kết không bỏ ngang cuộc đua trước Đại hội đảng Dân chủ vào tháng 7 và tiếp tục thu hút những đám đông lớn nhiệt thành đến các cuộc tụ họp của ông.
Trong khi các ứng viên đảng Cộng hòa đã rút lại những cam kết trước đây sẽ ủng hộ bất cứ ai được đảng đề cử, có rất ít sự nghi ngờ về việc ông Sanders sẽ ủng hộ bà Clinton. Nhưng điều đó không có nghĩa là tất cả những người ủng hộ ông sẽ vui lòng làm như thế.
Ông Noel nói, “Ông Sanders sẽ phải bắt đầu suy nghĩ, tôi có thể làm gì để chuyển biến đóng một vai trò trong đại hội, đóng một vai trò trong đảng, đóng một vai trò trong thời gian sau cuộc bầu cơ bộ mà ông không phải là người được đề cử.”
Ông Noel gợi ý một con đường ông Sanders có thể đi theo là nhìn vào những gì phong trào Đảng Tea Party đã làm một cách có hiệu quả trong đảng Cộng hòa bằng cách dồn hết tập trung vào các cuộc chạy đua vào quốc hội.
Ông Noel nói, “Nếu đảng Dân chủ và cử tri đảng Dân chủ thích ông Sanders muốn theo đuổi nghị trình đó, thì đấy sẽ là một sách lược, và ông ấy đã có tổ chức này rồi. Khó mà chuyển đổi điều đó từ ông ấy qua một người không phải là ông ấy, nhưng ta có thể thấy điều đó xảy ra, có thể là do đề xuất của ông ấy hoặc do đề xuất của những người khác tham gia trong phong trào của ông Sanders.”