Chưa biết đến khi nào thảm họa có tính toàn cầu do dịch viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona (2019 nCoV) gây ra sẽ bị chặn đứng. Tuy nhiên sinh hoạt và tương lai của một quốc gia không chỉ có chuyện đối phó với dịch. Cũng vì vậy, cần phải ngẫm nghĩ nhiều hơn về năng lực của hệ thống chính trị, hệ thống công quyền tại Việt Nam khi có những dấu hiệu cho thấy các hệ thống này đột nhiên tê liệt trước rất nhiều vấn đề vốn thuộc phạm vi trách nhiệm của họ…
***
Trung Quốc vừa thông báo, thay vì mở lại các cửa khẩu phụ, các chợ nằm dọc biên giới Trung – Việt để Việt Nam có thể đưa hàng hóa sang lãnh thổ Trung Quốc từ 10 tháng 2 thì họ sẽ tiếp tục khóa cho đến cuối tháng này (1). Tuy thông báo ấy đồng nghĩa với việc sẽ có hàng triệu gia đình nông dân ở đồng bằng sông Cửu Long, khu vực Tây Nguyên, miền Trung lún sâu hơn vào tình thế tuyệt vọng nhưng hệ thống chính trị, hệ thống công quyền vẫn ngậm tăm.
Việc Trung Quốc thắt chặt kiểm soát cả nhập cảng lẫn lưu thông hàng hóa trên thị trường để ngăn ngừa 2019 nCoV lây lan rộng hơn đã đẩy hàng triệu gia đình nông dân ở Việt Nam đến chỗ đối diện với nguy cơ phá sản. Vốn liếng do tích lũy nhiều năm mới có hay do vay mượn để nuôi thủy sản, để trồng mít, xoài, sầu riêng, dưa hấu, thanh long xuất sang Trung Quốc đã cũng như đang thối rữa vì không có đầu ra, kể cả khi giá bán nhiều loại nông sản đã rớt từ 6.000 đồng/ký xuống 500 đồng/ký như dưa hấu (2)!
Cho đến giờ, chỉ có một số cá nhân, một số nhóm và một số doanh nghiệp tổ chức các đợt vận động vận chuyển – phân phối nông sản bị ứ đọng để cứu nông dân (3), còn hệ thống chính trị, hệ thống công quyền vẫn im hơi lặng tiếng. Trừ vài cán bộ xã như ông Vũ Quang Huy - Chủ tịch xã Ia Mlá, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai – loan báo quyết định miễn tiền bơm nước cho nông dân, không có bất kỳ viên chức hữu trách nào ở những cấp cao hơn cho biết sẽ làm gì để hỗ trợ nông dân!
Tương tự, người ta chỉ thấy các viên chức hữu trách xuất hiện – đưa ra những tuyên bố có tính biểu diễn về tinh thần trách nhiệm trong phòng – chống nCoV chứ không thấy bất kỳ viên chức hữu trách nào chứng tỏ họ đủ ý thức và khả năng đề ra các giải pháp ứng phó với những thảm họa khác mà tầm vóc, mức độ nguy hiểm cho kinh tế - xã hội Việt Nam không hề thua kém 2019 nCoV. Ví dụ: Phạm vi xâm nhập của nước mặn vào kênh, rạch, ruộng đồng ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long giờ đã là 100 cây số (4)!
Ngay cả trong phòng – chống 2019 nCoV, các tuyên bố, cách ứng xử của những viên chức hữu trách cũng hết sức kỳ quái, khó hiểu. Chẳng hạn bất kể Trung Quốc đã chính thức thông báo với WHO (Tổ chức Y tế Thế giới) về sự nguy hiểm của dịch viêm đường hô hấp cấp do 2019 nCoV gây ra, Bộ Y tế Việt Nam vẫn dõng dạc khẳng định: Corona là bệnh lây lan hạn chế (5). Nếu hệ thống truyền thông chính thức tuân thủ yêu cầu của Bộ TTTT, “phải kiểm chứng thông tin từ các cơ quan chức năng khi khai thác thông tin từ báo chí nước ngoài” (6) thì làm sao nâng cao nhận thức phòng – chống dịch?
Khi Bộ Y tế loan báo khuyến nghị của WHO, không cần đeo khẩu trang y tế vì chưa có bằng chứng khoa học cho thấy có lợi ích bảo vệ với người không bị bệnh (7) và Bộ TTTT từng yêu cầu phải xử lý tất cả các cá nhân, cơ quan “cung cấp thông tin sai lạc, gây hoang mang, lo lắng trong xã hội” thì có “xử lý” Thủ tướng và Bộ trưởng LĐTBXH vì đã vạch ra viễn cảnh toàn dân phải đeo khẩu trang để phòng bệnh và dân chúng ở các thành phố lớn và khu vực biên giới phải mang khẩu trang trước hay không (8)?
Tương tự, nếu đã tổ chức cách ly những tài xế vận chuyển nông sản từ Việt Nam sang Trung Quốc đủ 14 ngày như một giải pháp để ngăn ngừa 2019 nCoV lây lan (9), tại sao lại cho phép ngành đường sắt vận hành hệ thống tàu liên vận Việt – Trung và ngành hàng không thực hiện các chuyến bay chở hàng đến Trung Quốc mà không đòi hỏi cách ly những người điều khiển các phương tiện giao thông cho đủ 14 ngày mà chỉ nhắc nhở “phải đáp ứng các yêu cầu về phòng chống dịch, bảo đảm tuyệt đối an toàn” (10)?
Qua một số ví dụ như vừa kể, dường như vấn đề quan trọng nhất, đáng bận tâm nhất không đơn thuần là diễn biến của dịch viêm đường hô hấp cấp do 2019 nCoV tại Việt Nam sẽ như thế nào mà là các viên chức hữu trách có đủ trí tuệ, bản lĩnh và hệ thống chính trị, hệ thống công quyền tại Việt Nam có đủ khả năng ứng phó hữu hiện với các thảm họa, những tình huống khẩn cấp đe dọa quốc gia, dân tộc nhằm hạn chế thiệt hại, biến nguy thành an hay không?
Chú thích
(3) https://baotainguyenmoitruong.vn/nong-san-be-tac-vi-dich-corona-298806.html
(4) https://tuoitre.vn/giam-thiet-hai-do-xam-nhap-man-dbscl-mot-thach-thuc-lon-20200209083752088.htm
(5) https://giaoducthoidai.vn/thoi-su/bo-y-te-corona-la-benh-lay-lan-han-che-4060948-v.html
(9) https://plo.vn/xa-hoi/nuoc-mat-cua-nhung-tai-xe-xe-container-truoc-gio-cach-ly-888568.html