Phong trào đấu tranh đòi thay đổi thường đi đôi với giới trẻ. Lòng nhiệt huyết, tính năng động và khát vọng thay đổi xã hội là đặc tính của người trẻ khắp nơi.
Từ phong trào đấu tranh cho quyền dân sự tại Mỹ vào thập niên 1960, đến phong trào sinh viên Trung Quốc đưa đến biến cố Thiên An Môn năm 1989, rồi cuộc cách mạng Xuân Ả Rập vào đầu thập niên 2010. Gần đây là Phong trào Dù vàng I và II vào năm 2014 và 2019 của Hồng Kông [1].
Nhưng ngọn lửa truyền cảm hứng từ hàng triệu người trẻ tại Hồng Kông trong hơn một năm qua có lẽ đã đi vào lịch sử từ khi Bắc Kinh thông qua Luật An ninh Quốc gia. Tạp chí Economist cho rằng vào năm 2014 lãnh đạo Đảng Cộng Sản Trung Quốc chờ cho đến khi nào những người biểu tình kiệt lực, nhưng chính họ đã mất kiên nhẫn vào năm 2020 [2]. Chỉ một ngày sau khi Luật An ninh Quốc gia được ban hành, nhiều người đã bị bắt, và cuối tháng 7, bốn sinh viên Hồng Kông tuổi 16 đến 21 bị giam cầm vì “kích động ly khai” trên mạng xã hội.
Nhưng có một ngọn lửa khác đang lan rộng kế bên Việt Nam.
Hơn hai tuần qua, nhiều cuộc biểu tình của giới trẻ Thái Lan diễn ra khắp nước. Ngày 18 tháng Bảy, hàng ngàn giới trẻ Thái tham dự cuộc biểu tình do Phong trào Giới trẻ Tự do (Free Youth Movement) tổ chức tại Tượng đài Dân chủ [3]. FYM đưa ra ba đòi hỏi, gồm giải tán quốc hội, chấm dứt sách nhiễu bởi chính quyền đối với những ai đang sử dụng tự do bày tỏ, và thay đổi hiến pháp hiện đang có lợi cho chính quyền [4].
Người dân Thái có nhiều lý do để bất mãn với tình trạng quốc gia hiện nay. Tình trạng kinh tế Thái Lan hiện nay khá bi đát, mặc dầu đa số người Thái cho biết họ chưa muốn Thái Lan mở cửa cho khách du lịch vì sợ tái nhiễm dịch. Nền kinh tế của Thái phụ thuộc nhiều vào kỹ nghệ du lịch hàng năm, thu hút 40 triệu khách đến nước này, chiếm 15% tổng sản lượng quốc gia GDP; năm này cao lắm chỉ còn khoảng 8 triệu khách du lịch [5]. Báo cáo của Liên Hiệp Quốc vào tháng Bảy nhận định, tác hại của Covid-19 lên kỹ nghệ du lịch sẽ làm Thái Lan mất 9% GDP, tương đương với 37 tỷ bảng Anh, tức gần 49 tỷ Mỹ kim [6]. Bao nhiêu người dân Thái nương tựa vào kỹ nghệ này, nay không có việc gì để làm. Trong suốt thời gian chống đại dịch Covid-19, 40 ngàn người Thái đã bị phạt vì vi phạm giờ giới nghiêm.
Tuy bất mãn với cung cách quản lý đại dịch Covid-19 và nền kinh tế suy thoái, thanh niên sinh viên Thái có những lý do sâu xa hơn trong các cuộc biểu tình này.
Giới trẻ Thái càng ngày càng bất mãn với cung cách lãnh đạo phi dân chủ của cựu tướng quân đội Thái, Prayut Chan-o-cha. Ông Prayut đã trở thành Thủ tướng Thái sau cuộc bầu cử vào ngày 24 tháng Ba năm 2019, mà mãi đến cuối tháng Năm 2019 mới công bố kết quả. Ông Prayut cũng chính là vị tướng cầm đầu cuộc đảo chánh tháng Năm 2014 truất phế một chính quyền do dân bầu ra [7].
Phong trào Giới trẻ Tự do và mạng lưới của họ đã đứng đầu các cuộc biểu tình hơn 2 tuần qua. Họ phản đối cung cách điều hành thất bại về chính trị lẫn kinh tế của chính phủ Prayut. Họ đã lên án về tình trạng nhiều người chết và mất tích dưới thời của Prayut. Giới trẻ Thái Lan xuống đường kêu gọi sự thay đổi sâu rộng. Họ muốn một nền dân chủ đích thực, không phải trên giấy tờ.
Tổ chức Luật sư cho Nhân Quyền Thái (Thai Lawyers for Human Rights/TLHR) cho biết, có ít nhất 75 thông báo kế hoạch biểu tình trên 44 tỉnh thành để ủng hộ những yêu cầu của các phong trào giới trẻ tự do [8]. Nhiều cuộc biểu tình không diễn ra vì gặp những khó khăn, trong đó có sự đe dọa trừng phạt từ chính quyền Thái. Những cuộc biểu tình đã diễn ra thì các lãnh đạo đứng ra tổ chức đang bị chính quyền Thái điều tra. Một phần bị xem là vi phạm luật khẩn cấp về Covid-19 đang còn hiệu nghiệm hiện nay và, phần khác, vì các nhà hoạt động đang gây chia rẽ quốc gia và làm nhục quốc trưởng/hoàng đế Thái [9].
Biểu tình là điều hết sức bình thường đối với người dân Thái từ trước đến nay, nhưng đây là một trong những lần hiếm hoi mà họ đụng đến hoàng đế Maha Vajiralongkorn và kêu gọi giới hạn quyền lực của nhà vua trong nền quân chủ lập hiến để người dân có các quyền và tự do thật sự.
Chủ Nhật ngày 2 tháng Tám vừa qua, giới trẻ Thái Lan đã tổ chức một hoạt động đầy ý nghĩa và sáng tạo. Phong trào giới trẻ Thái Lan kêu gọi người trẻ viết xuống những hy vọng và ước mơ của mình, muốn một nước Thái Lan như thế nào trong 10 năm tới [10]. Họ treo một băng rôn lớn với hàng chữ “10 năm chúng ta lãng phí, 10 năm chúng ta muốn” treo trước toà nhà Bưu điện Lớn (Grand Postal Office). Họ kêu gọi tất cả viết xuống những suy nghĩ của mình và bỏ vào phong thư. Các lá thư này được đưa vào viện Bảo tàng của Thường dân (the Museum of the Commoners) để 10 năm sau mở ra, vào năm 2030.
Có bạn viết: “Bạn có biết rằng ngày này cách đây 10 năm chúng ta đấu tranh chống độc tài. Tôi hy vọng rằng khi bạn đọc lá thư này, cuộc đấu tranh của chúng ta đã hoàn tất”.
Một lá thư khác viết: Chúng tôi muốn thấy một sự thay đổi tốt hơn cho đất nước về mọi mặt; thấy nền dân chủ phát triển trong tương lai,… và trên hết thấy được giá trị nhân bản, bởi vì khi một nhà nước không lắng nghe nguyện vọng của người dân, nhà nước đó không còn là một nhà nước nữa; và bất cứ khi nào nhà nước gây khó khăn cho các cuộc đấu tranh của người dân, nhà nước đó đã làm mất đi hết chính nghĩa của mình.
Một lá thư nữa viết: Chúng tôi muốn thấy một nền dân chủ đích thực cho mọi công dân Thái. Đây là ý định của tất cả các tổ chức sinh viên đến với nhau vì tin tưởng mãnh liệt rằng dân chủ là một hệ thống mà mọi công dân trong đó hưởng được các quyền và tự do, và mọi người dân Thái sẽ được tự do.
Phong trào giới trẻ dự tính sẽ tiếp tục các cuộc biểu tình đến giữa tháng Tám này.
Các cuộc biểu tình của sinh viên học sinh Thái sẽ đi về đâu thì hiện nay chưa rõ. Một trong những nhà hoạt động chính trị kỳ cựu tại Thái, anh Sirawith Seritiwat, người từng bị trù dập nhiều lần dưới sự cai trị của quân đội Thái, cho rằng phong trào cần phải tìm cách truyền cảm hứng để số đông tham gia [11]. Chỉ khi nào số đông, thuộc đủ mọi lứa tuổi tại Thái, tham gia đủ thì mới tạo được thay đổi. Anh Sirawith cho rằng, người Thái không quen yêu cầu đòi hỏi những gì họ muốn trong đời của họ, mặc dầu phần lớn biết vấn đề là gì nhưng lại không làm gì cả ngoại trừ than phiền. Anh Sirawith cho rằng, muốn số đông người Thái tham gia thì phải tìm hiểu nguồn gốc văn hóa Thái, tìm ra họ tin tưởng điều gì, tìm hiểu những gì thật sự thu hút họ, và áp dụng các điều này vào trong phong trào của mình.
Điều đáng nói là đa số người dân Thái đồng tình và ủng hộ các cuộc biểu tình của giới trẻ ngay trong lúc lệnh giới nghiêm của luật khẩn cấp còn hiệu lực, theo cuộc khảo sát mới nhất với 1.250 người trên 18 tuổi [12]. Có 54% ủng hộ, trong đó 34.72% mạnh mẽ ủng hộ và muốn thấy sự thay đổi tốt hơn, trong khi 19.28% cũng đồng ý và cho rằng giới trẻ chỉ muốn thấy công lý và dân chủ thành công.
Tài liệu tham khảo:
1. Erin Blakemore, “Youth in Revolt: Five Powerful Movements Fueled by Young Activists”, National Geographic, 23 March 2018.
2. “Many Hong Kongers are considering emigration”, The Economist, 1 August 2020.
3. “Hàng ngàn người tụ tập ở Bangkok phản đối chính phủ Thái Lan”, VOA Tiếng Việt, 19 July 2020; “Students lead mass protest against dictatorship at Democracy Monument”, Prachatai, 20 July 2020.
4. Tassanee Vejpongsa, “After Mass Protest, Thailand’s Pro-Democracy Activists Look to Keep Momentum”, The Diplomat, 20 July 2020.
5. “Thailand’s economic outlook ‘worst in Asia’: analysts”, Bangkok Post, 7 July 2020.
6. Jack Taylor, “'This island will be in trouble': Tourism workers brace for £37bn blow to Thailand's travel economy”, The Telagraph, 30 July 2020.
7. “DFAT Country Information Report”, Department of Foreign Affairs and Trade, 10 July 2020.
8. Thai Lawyers for Human Rights, “Two weeks after youth groups began to free themselves: Their call to end harassments backfired”, Prachatai English, 4 August 2020.
9. “Govt official files royal defamation complaint over Harry Potter protest speech”, Prachatai English, 5 August 2020.
10. “Young people mail their hopes and dreams to the future”, Prachatai English, 2 August 2020.
11. Chatchai Mongkol, “Sirawith Seritiwat: Anti-dictatorship movement should be more inclusive, gain more support”, Prachatai English, 23 July 2020.
12. “Majority agree with youth demonstrations: Poll”, Bangkok Post, 2 August 2020.