Việc lực lượng Nga rút khỏi một thị trấn quan trọng chiến lược ở miền đông Ukraine đã thúc đẩy hai đồng minh quyền lực của Tổng thống Vladimir Putin làm một điều hiếm thấy ở nước Nga hiện đại: công khai chế giễu tướng lãnh hàng đầu của cỗ máy chiến tranh.
Việc Nga mất pháo đài Lyman, khiến các phần phía tây của khu vực Luhansk bị đe dọa, khiến ông Ramzan Kadyrov, lãnh đạo của nước cộng hòa Chechnya miền nam Nga tức giận.
Ông Kadyrov, người gần gũi với ông Putin kể từ khi cha ông và cựu tổng thống Chechnya, Akhmad, bị giết trong một vụ đánh bom năm 2004 ở Grozny, gợi ý rằng Nga nên xem xét sử dụng một vũ khí hạt nhân chiến thuật nhỏ ở Ukraine để đáp trả sự mất mát.
Cảnh báo hạt nhân này gây chú ý, nhưng sự mắng nhiếc công khai của ông đối với các tướng lãnh hàng đầu của Nga có thể cũng đáng kể ở một nước Nga nơi mà những lời chỉ trích công khai các cấp lãnh đạo cao nhất về nỗ lực chiến tranh là điều cấm kỵ.
“Sự lạm dụng quyền hành trong quân đội sẽ dẫn tới chuyện không hay”, ông Kadyrov nói và nói thêm rằng chỉ huy lực lượng Nga trong khu vực nên bị tước huy chương và phái ra tiền tuyến cầm súng để rửa nhục bằng máu.
Sự khinh thường công khai như vậy đối với các tướng lãnh điều hành cuộc chiến của Nga là rất quan trọng vì nó cho thấy mức độ thất vọng trong giới thượng lưu của ông Putin về việc tiến hành cuộc chiến, đồng thời đâm toạc những câu chuyện được kiểm soát cẩn thận của Điện Kremlin.
Ông Kadyrov, người ủng hộ chiến tranh và đã cử nhiều đơn vị Chechnya của riêng mình tham chiến, nói rằng những lời chỉ trích của ông là sự thật cay đắng về một lực lượng chiến đấu của Nga mà ông cho rằng đã cho phép những kẻ tầm thường không tài năng có thể làm cho đất nước thất bại.
Bộ Quốc phòng Nga không trả lời yêu cầu bình luận. Các quan chức Nga cho biết lịch sử chiến tranh của Nga cho thấy rằng giao tranh thường bắt đầu tồi tệ cho đến khi quân đội có thể được tổ chức hợp lý.
Khi được hỏi về phát biểu của ông Kadyrov hôm 3/10, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói: “Người đứng đầu các khu vực có quyền bày tỏ quan điểm của mình.”
Những bước lùi
Hơn bảy tháng sau cuộc chiến khiến hàng chục nghìn người thiệt mạng và gây ra cuộc đối đầu lớn nhất với phương Tây kể từ Cuộc khủng hoảng phi đạn Cuba năm 1962, mục tiêu chiến tranh cơ bản nhất của Nga cũng chưa đạt được.
Đội quân khổng lồ của một cựu siêu cường đã bị khuất phục trên chiến trường bởi một lực lượng nhỏ hơn nhiều của Ukraine được hỗ trợ với vũ khí, thông tin tình báo và cố vấn từ các cường quốc phương Tây do Hoa Kỳ dẫn đầu.
Trong một bước lùi mới đối với Moscow hôm 3/10, một quan chức do Nga bổ nhiệm đã xác nhận các tiến bộ của Ukraine dọc theo bờ Tây sông Dnipro ở khu vực Kherson ở miền nam Ukraine, một trong bốn khu vực mà ông Putin tuyên bố sáp nhập vào tuần trước.
Bà Tatiana Stanovaya, học giả tại Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế, cho biết thất bại ở Ukraine có thể làm suy yếu ông Putin.
Bà Stanovaya nói: “Cho đến tháng 9, giới tinh hoa Nga đã đưa ra lựa chọn thực dụng là ủng hộ Putin như một người bảo đảm chống lại thất bại.”
“Nhưng các vấn đề đã tiến triển cho đến nay, họ có thể phải lựa chọn trong số các kịch bản thua cuộc khác nhau. Điều đó khiến ông Putin dễ bị tổn thương hơn nhiều, vì ông ấy có thể thấy rằng ông ấy và giới tinh hoa rơi vào các kịch bản khác nhau.”
Ông Putin cáo buộc phương Tây đang cố gắng sử dụng Ukraine để tiêu diệt chính Nga nhưng nói rằng Moscow sẽ thắng trong “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở đó.
Trong một cuộc phỏng vấn đầy xúc động với một người dẫn chương trình ủng hộ Điện Kremlin hôm thứ Bảy, ông Andrey Gurulyov, một tướng đã nghỉ hưu và là thành viên của hạ viện thuộc Đảng Nước Nga Thống nhất của ông Putin, nói rằng ông không thể giải thích sự sụp đổ của Lyman. Sau đó, ông nói rằng quân đội bảo vệ thị trấn đã bị tiêu diệt bởi “một hệ thống ... nói dối liên tục” khiến cấp trên che đậy các vấn đề bên trong quân đội Nga.
Trên truyền hình nhà nước Nga, sự nhục nhã dường như đã ngấm vào những lời đe dọa dùng vũ lực thông thường.
“Tôi thực sự muốn chúng ta tấn công Kyiv và chiếm vào ngày mai, nhưng tôi biết rằng việc động viên một phần sẽ mất thời gian”, người dẫn chương trình Vladimir Solovyov nói trên kênh truyền hình nhà nước Rossiya 1.
“Trong một khoảng thời gian nhất định, mọi thứ sẽ không dễ dàng đối với chúng ta. Chúng ta không nên mong đợi tin tốt ngay bây giờ."
Tướng lãnh hàng đầu
Ông Kadyrov của Chechnya cho biết ông đã nêu khả năng thất bại tại Lyman hai tuần trước với ông Valery Gerasimov, tổng tham mưu trưởng Nga, nhưng ông Gerasimov đã bác bỏ ý kiến này.
Ông Gerasimov, 67 tuổi, là người quyền lực thứ ba trong quân đội Nga, sau ông Putin và Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu. Ông Shoigu đã cử ông Gerasimov vào chức vụ quân sự hàng đầu chỉ vài ngày sau khi ông được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Quốc phòng vào năm 2012.
“Tôi không biết Bộ Quốc phòng báo cáo gì với Tổng tư lệnh tối cao (Putin), nhưng theo ý kiến cá nhân của tôi, cần thực hiện các biện pháp quyết liệt hơn”, ông Kadyrov, người đã rơi nước mắt vì những người đã ngã xuống tại một buổi lễ ở Điện Kremlin vào tuần trước. Tại buổi lễ này, Nga chính thức sáp nhập 4 khu vực của Ukraine.
Khi được hỏi về nhận xét của ông Kadyrov, người sáng lập đầy quyền lực của Nhóm lính đánh thuê Wagner, Yevgeny Prigozhin, đã chúc mừng nhà lãnh đạo Chechnya và nói rằng “Tất cả những tên khốn này nên được đưa đi chân trần ra mặt trận với súng tự động.”
Khi được hỏi liệu lời nói của ông có nên được coi là lời chỉ trích đối với Bộ Quốc phòng hay không, ông Prigozhin đã trả lời rằng “Những tuyên bố này không phải là chỉ trích, mà chỉ đơn thuần là biểu hiện của tình yêu và sự ủng hộ.”