Những nhà lập pháp Iraq hôm thứ Năm đã đánh nhau trong khi Baghdad chìm sâu vào một cuộc khủng hoảng chính trị về việc làm thế nào để cai quản một đất nước bị chia rẽ.
Nạn nhân đầu tiên của vụ ẩu đả dường như là Chủ tịch Quốc hội người Sunni Salim al Jabouri hay phát biểu thẳng thắn. Nhưng một số nhà lập pháp cũng đang kêu gọi truất quyền Thủ tướng Haider al Abadi và thậm chí Tổng thống Mohammed Fuad Masum.
Cả ba người vẫn đang bám trụ vị trí của mình, nhưng nhà lập pháp và cựu cố vấn an ninh quốc gia Muwaffak al Rubaie nói với VOA rằng vị trí của họ "không thể giữ vững được."
"Hoặc là chúng tôi tổ chức tổng tuyển cử hoặc là chúng tôi quay trở lại quốc hội và chọn một tổng thống mới, một chủ tịch hạ viện mới và thủ tướng mới," ông al Rubaie nói. Ông nói thêm, "Tôi không nghĩ rằng những cuộc bầu cử mới là điều thiết thực hiện nay."
Cơn bão chính trị xảy ra sau mấy tháng biểu tình đường phố kêu gọi Thủ tướng Abadi làm đúng như lời hứa của ông ta cải cách điều mà nhiều người xem là một hệ thống thân hữu chính trị chóp bu.
"Đây là giai đoạn quan trọng nhất trong chính trường Iraq kể từ năm 2003," Toby Dodge, tư vấn viên cao cấp của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở London, phát biểu.
"Cuối cùng, người dân Iraq nói với những chính trị gia của họ rằng, các người đã hoàn toàn phản bội chúng tôi, các người đã khiến chúng tôi thất vọng," ông Dodge nói.
Một số chính trị gia đang đề xuất nhiều giải pháp để tránh một cuộc khủng hoảng chính trị thậm chí còn lớn hơn.
Chính khách kỳ cựu và cựu Thủ tướng Ayad Allawi góp tiếng, kêu gọi giáo sĩ Shia Moqtada al Sadr có chủ trương dân túy và những người trong quốc hội đồng ý điều mà ông gọi là một "lộ trình chính trị" để dần dần tìm đường ra khỏi cuộc khủng hoảng.
Ông Allawi cho biết Thủ tướng Abadi "đang đi lòng vòng mà không trình bày những cải cách phù hợp."
Ông Allawi nói với VOA cách duy nhất thoát khỏi tình trạng tê liệt là từ từ bắt đầu những cải cách, tập trung vào việc đánh bại Nhà nước Hồi giáo, nỗ lực với công tác hòa giải chính trị và làm cho quốc hội hoàn toàn dân chủ.
"Chìa khóa cho lộ trình này là cơ quan lập pháp hoạt động mà không chịu bất kỳ áp lực nào và trao quyền cho Hội đồng Đại biểu," ông nói. "Một khi quốc hội được trao quyền làm điều mà họ phải làm là soạn luật, thì khi đó tất cả những người tham gia chính trị sẽ hài lòng."
Ông Dodge thì tỏ ra hoài nghi. Những người biểu tình được thôi thúc bởi đòi hỏi của ông Sadr vào mùa hè năm ngoái yêu cầu thay đổi thành phần chóp bu của nhà nước Iraq có thể sẽ không dễ dàng thỏa mãn.
"Họ đã thách đấu với tầng lớp chóp bu chính trị sau năm 2003, và đó là một thách thức mà tầng lớp chóp bu chính trị không thể đương đầu mà không tự mình từ chức và đem đi mất quyền lực và tiền bạc của họ," ông Dodge giải thích.
"Những chính trị gia cấp cao trong Vùng Xanh nói về một cái gì đó ngớ ngẩn và vô nghĩa như một lộ trình hướng đến việc trao quyền cho quốc hội sẽ không đem lại những cải cách có ý nghĩa."
Ông Dodge nói thêm cốt lõi của cuộc chiến còn hơn là làm sạch lên một chính phủ tham nhũng tràn lan. Đó là khởi đầu của cuộc tranh giành quyền lực thời hậu Nhà nước Hồi giáo ở Baghdad giữa nhiều phe phái Shia cầm quyền khác nhau, ông nói.
Thủ tướng Iraq Haider al-Abadi (giữa) giơ lá cờ Iraq tại thành phố Ramadi, 70 dặm (115 km) về phía tây Baghdad, sau khi thành phố này được tái chiếm bởi các lực lượng an ninh, ngày 29 tháng 12 năm 2015.
Nhưng ông Kenneth Katzman, một chuyên gia Iraq tại Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội ở Washington, Mỹ, tin rằng nền tảng của cuộc khủng hoảng hiện nay là sự sụt giảm đáng kể giá dầu đã khiến chính phủ Baghdad không còn bất kỳ nguồn lực thực sự nào.
Ông Katzman nói mặc dù người Iraq bình thường đang khổ sở, tầng lớp chính trị ở Baghdad vẫn sống một cuộc sống song song với những đặc quyền hết sức to lớn, mức lương tốt, và sự bảo vệ mà họ không muốn từ bỏ.
"Vấn đề chính trị bắt nguồn từ đó. Ông Abadi đã bị làm suy yếu về mặt chính trị bởi vì những cuộc biểu tình cho thấy chính phủ của ông ta không hữu hiệu, và rồi nhiều chính trị gia người Shia khác đang sử dụng điểm yếu của ông ta để củng cố thời vận của mình," ông Katzman nói với VOA.
Ông Katzman nói kết quả có thể sẽ gây bất ổn rất lớn. Ông Abadi đã rút một số đơn vị quân đội trở từ mặt trận chống Nhà nước Hồi giáo về Baghdad để chống đỡ cho chính phủ của ông.
"Bạn có thể có được kiến nghị trong quốc hội để tổ chức bầu cử hay một nỗ lực lật đổ chính phủ ngoài hiến pháp của một chỉ huy người Shia hoặc của ông Sadr. Bạn có thể buộc người Sunni rút đi hoàn toàn," ông nói.
Nhưng giới lãnh đạo của Baghdad trước đó đã từng tránh khỏi bờ vực. Và Iran, nước có ảnh hưởng mạnh mẽ đối với Baghdad, dường như không ủng hộ bất kỳ hành động nào sẽ dẫn đến bất ổn hoàn toàn.