Gần một tháng trước khi hết nhiệm kỳ, Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama đã ký ban hành hai đạo luật về nhân quyền và tôn giáo được tin là sẽ ảnh hưởng đến giới lãnh đạo cộng sản Việt Nam. Tuy nhiên, một trang mạng không chính thức của Việt Nam cho rằng đây chỉ là hành động “muốn níu kéo thêm những ngày tháng huy hoàng” của ông Obama, và rằng đạo luật áp dụng hình phạt đối với các cá nhân vi phạm nhân quyền sẽ biến thành “giấy vụn” sau khi tân Tổng thống Mỹ Donald Trump lên nhậm chức.
Tổng thống Mỹ Barack Obama hôm thứ Sáu 23/12 đã ký thành luật dự luật S. 2943 tức Đạo luật Nhân quyền Toàn cầu Magnitsky (Global Magnitsky Human Rights Accountability Act) áp dụng các biện pháp chế tài trên toàn thế giới và cho phép áp đặt lệnh trừng phạt chống lại tất cả những cá nhân đã tham gia các hoạt động tham nhũng và vi phạm nhân quyền, kể cả các quan chức Việt Nam.
Đây là các biện pháp trừng phạt đối với những cá nhân bị chính phủ Mỹ coi là tham gia các hoạt động tham nhũng hay vi phạm nhân quyền, dự luật này trước đó đã được Quốc hội Hoa Kỳ đưa vào trong Luật Chuẩn chi Ngân sách Quốc phòng năm 2017. Theo đạo luật Magnitsky, những cá nhân đàn áp nhân quyền trầm trọng sẽ bị cấm nhập cảnh Hoa Kỳ và tài sản sẽ bị đóng băng ở Hoa Kỳ.
Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng, Tổng Giám đốc kiêm Chủ tịch Ủy ban Cứu trợ Người Vượt biển (BPSOS) nói với VOA Việt ngữ hôm 15/12 rằng sẽ là một sự “lúng túng về ngoại giao khi các giới chức lãnh đạo Việt Nam nằm trong danh sách chế tài, không qua Mỹ được trong các chuyến công vụ.”
Trên trang mạng Mạch Sống, Tiến sĩ Thắng nói việc mở rộng luật Magnitsky là một thắng lợi lớn cho phong trào đấu tranh nhân quyền và dân chủ trên toàn thế giới và đặc biệt liên quan tới Việt Nam. Ông nói “tới đây, chúng ta cần đưa các thủ phạm đàn áp nhân quyền ở Việt Nam vào tầm ngắm của các biện pháp trừng phạt này”. Đối tượng bị trừng phạt bao gồm các giới chức chính quyền nào vi phạm nhân quyền một cách trầm trọng và các cộng sự viên của họ.
Khi soạn luật trừng phạt, các nhà làm luật Hoa Kỳ biết rằng các giới chức chính quyền trong các chế độ độc tài cũng thường là những tay tham nhũng lớn; để giấu của, họ đã chuyển tài sản sang Hoa Kỳ và một số quốc gia dân chủ với nền kinh tế phát triển và ổn định.
Your browser doesn’t support HTML5
Thủ phạm đàn áp nhân quyền tại Việt Nam có thể bị Mỹ chế tài
Nếu bị xếp vào danh sách vi phạm nhân quyền nghiêm trọng, các cá nhân, quan chức ở các nước, kể cả Việt Nam, có thể bị Hoa Kỳ hạn chế nhập cảnh hoặc đóng băng tài sản. Đạo luật Magnitsky cũng áp dụng cho các cá nhân bị kết tội tham nhũng, biển thủ và một số tội danh khác.
Hôm 16/12, Tổng thống Obama cũng ký ban hành luật Tự do Tôn giáo Quốc tế, tức H.R. 1150, theo đó mọi hành động vi phạm sẽ được báo cáo trực tiếp đến Ngoại trưởng Mỹ, và cập nhật “Danh sách cần theo dõi đặc biệt” đối với các quốc gia vi phạm tự do tôn giáo.
Theo Tiến sĩ Thắng, dựa trên 2 đạo luật mới ban hành S. 2943 và H.R. 1150, Hoa Kỳ sẽ áp dụng những biện pháp trừng phạt như: cấm nhập cảnh và đóng băng tài sản của các cá nhân đàn áp nhân quyền nghiêm trọng, hay can dự vào việc cưỡng đoạt tài sản của dân, hoặc dính líu đến các vụ tham nhũng lớn.
Trong trường hợp vi phạm quyền tự do tôn giáo, thân nhân trực hệ của các cá nhân liên hệ cũng bị cấm nhập cảnh, nếu đang ở Hoa Kỳ thì bị trục xuất; các tổ chức ngoài chính phủ can dự vào các hoạt động đàn áp bị chỉ định là “thực thể cần quan tâm đặc biệt”, cùng danh sách với các tổ chức khủng bố ở Trung Đông.
Nếu đàn áp tự do tôn giáo mang tính cách nghiêm trọng và phổ biến thì cả chế độ sẽ bị đưa vào “danh sách cần theo dõi đặc biệt”, sau 2 năm không cải thiện thì tự động rơi xuống danh sách “quốc gia phải quan tâm đặc biệt” (CPC) và phải đối mặt với một hay nhiều biện pháp chế tài tập thể.
Với những biện pháp trừng phạt này, các cơ quan thuộc ngành lập pháp và hành pháp Hoa Kỳ có thế “chủ động” đưa Việt Nam vào “tầm ngắm” và buộc các quan chức đàn áp nhân quyền “phải đối mặt với các hệ luỵ ngoài tầm kiểm soát của họ.”
Khi áp dụng các biện pháp trừng phạt này, các quan chức và cá nhân vi phạm nhân quyền sẽ bị đưa vào danh sách “đen” của Văn phòng Dân chủ - Nhân quyền và Lao động thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ (DRL).
Giới hoạt động nhân quyền Việt Nam ở trong nước cũng như hải ngoại xem đây là một thành công lớn cho công cuộc cổ súy dân chủ-nhân quyền tại các nước lâu nay bị chỉ trích vi phạm nhân quyền, như Việt Nam. Luật sư nhân quyền Lê Công Định viết trên Facebook cá nhân: “Đây là việc làm có ý nghĩa trước khi rời nhiệm sở của Tổng thống Obama. Rất cám ơn ông!”
Chính quyền Hà Nội chưa lên tiếng chính thức về việc này. Tuy nhiên, trang Tiếng Nói Trẻ - một diễn dàn chuyên bênh vực nhà nước Việt Nam chỉ trích “luật nhân quyền Magnitsky là đòn gió.” Trang này cho rằng luật Magnitsky là không khả thi và cần một khoản ngân sách lớn để thực hiện. Trang mạng này dự báo một khi ông Donald Trump lên nhậm chức thì luật Magnitsky “chắc chắn sẽ chỉ còn lại một đống giấy vụn.”