Bước vào thế giới thi ca của thiền giả đạo hạnh - một nhà thơ đa tài sâu sắc Viên Lý, hay bước vào rừng núi Tu Viện Bảo Pháp chúng ta có cảm tưởng như đang lạc bước tới một nơi cảnh trí thiên nhiên u tịch. Lòng chúng ta như rũ sạch những hệ lụy ưu phiền trong cuộc sống đầy nhiễu nhương cát bụi phù trầm.
Con suối Bàng Khê chảy lững lờ
Hồn người lữ khách thấy bơ vơ
Thoáng nghe thanh thoát chuông chùa điểm
Đời đẹp chao ôi, tựa giấc mơ
….
Chuông vọng chùa xa chiều trải dài
Lòng như chợt tỉnh mộng trần ai
Bao nhiêu phiền não vụt rơi rụng
Vọng động chuyển thành tâm Như Lai
Cũng có những lúc tư duy khởi phát từ ý niệm Sắc Không muốn đi tìm nơi chốn tịch mặc xa lìa mọi giả danh hư huyễn, đẩy cửa vào Bồ Đề Tâm an trụ. Quán Triệt đạo vi diệu của Như Lai:
Khép trang kinh cũ gác dùi chuông
Xếp chiếc y xưa bỏ vạt hò
Hoa Nghiêm trùng điệp thênh thang bước
Bát Nhã chân tâm thẳng nẻo về
Huyễn Mộng một thời nay nghẽn lối
Ngôn từ danh tướng dấu chim bay
Buông bỏ tất cả như một Thiền Sư ngàn cõi lang thang, như đám mây thong dong trên chín Ngọn Hồng Lĩnh. Soi mình hát thầm trên giòng sông tâm thức của quê hương, tìm về diện bích trên cổ tháp đìu hiu lau lách.
Gió reo đầu trúc chiều tàn
Áo hoa đổi lấy khăn tang nhạt nhòa
Tử sinh không sắc giao hòa
Kiếp người ảo ảnh lệ nhòa sắc không
Thế giới của thơ Thi Sĩ Viên Lý thể hiện từ những ngạc nhiên bất ngờ trên mỗi dòng tư tưởng đầy sáng tạo. Và đó cũng là những nét tài hoa khó tìm thấy ở cõi thơ mang dấu tích Đạo và Đời hiện hữu.
Chúng ta có thể bắt gặp những ray rứt, những băn khoăn, những mâu thuẫn nội tâm giữa hai phạm trù Đạo và Đời. Phát khởi Từ Bi Tâm vì lợi ích của tất cả mọi người cùng chung huyết thống. Những biến thiên của lịch sử, những nổi trôi của vận nước đã cuốn hút Phật Giáo Việt Nam vào chung cơn Pháp Nạn chia xẻ nỗi thăng trầm bi thảm của Dân Tộc. Những Tăng Ni bị đuổi ra khỏi chùa. Tù đày lao lý vong thân trên chính quê hương yêu dấu cũng là những yếu tố khởi động xúc cảm tạo nên những giòng thơ chân thực chia xẻ với những nỗi trầm thống bi hùng:
Những năm tháng lầm than nơi xứ lạ
Bao mùa trăng làm khách sống xa quê
Mài bút nghiên mòn mỏi đợi ngày về
Thân đằng cát chở đầy cơn quốc hận
Và Thượng tọa Thích Viên Lý ngậm ngùi:
Người yêu nước chỉ một lần mất nước
Vạn lần đau và triệu triệu lần đau
Sự hiện hữu của dòng thơ Thiền Tăng Viên Lý trong suốt như hạt sương lấp lánh trên cành. Gạn sạch mọi ý niệm khởi phát từ tâm động hoa bay. Chiêm nghiệm từ trong hơi thở gió. Lắng nghe phảng phất hương sen trong hồ tĩnh lặng. Chiếu rọi vào tâm thức một vầng trăng khuyết như cánh hạc mơ hồ:
Mỗi hiện hữu chợt đầy vơi
Nhiệm mầu từng giọt nắng rơi hoa cười...
Cho dù đang ở điểm tựa nào nơi đất khách quê người, nỗi đau của người phải xa lìa Tổ quốc cũng không thua kém những thức giả đang bị đọa đày nghiệt ngã nơi quê nhà. Giấc mơ bình thường của Thiền Tăng Viên Lý là mỗi người đều có quyền phát biểu những tư tưởng đầy sáng tạo của mình trong một thể chế dân chủ. Mọi người dân đều có cơm ăn, áo mặc trong không khí tự do thanh bình thực sự…
Biết bao giờ quyền làm người được tôn vinh như một quyền tối thượng. Bởi chính mỗi người đang sống và không ngớt lời kêu gọi nhân quyền!
Và nguyện cầu cho ước mơ sẽ thành sự thực, tất cả những hoa trái của hành động khai phóng và quang phục Tổ quốc Việt Nam sẽ bừng nở trong tâm thức của mọi người Việt Nam còn ưu tư đến tiền đồ đất nước. Để chuyển hóa một mùa xuân dân tộc thăng hoa lên cõi Chí Thiện. Tuy ở trong hoàn cảnh nào, hành giả cũng rải tâm Từ đến với tất cả mọi người và luôn cầu nguyện thế giới hãy đối xử với nhau bằng tình thương đầy an vui hạnh phúc.
Hãy xa lánh phiền não lo âu và sân hận. Hãy quay về hòa nhập vào cõi Thơ Thiền, để tâm mình có được những giây phút an tịnh. Nghe chim hót Vi Diệu Kinh. Nhìn mây nước thoáng về Mười Cõi Giới, để được sống trọn vẹn trong thanh bình miên viễn bên nhau... Nghe hồi chuông Đại Nguyện buông lơi giữa cánh rừng Bảo Pháp. Cho mây dừng lại, cho suối giải nghiệp giữ trọn vầng trăng. Thấy lòng bừng nở liên hoa, cúi đầu đảnh lễ Đấng Từ Phụ Thích Ca Mâu Ni tưởng chừng như đang trở về thăm xứ Phật:
Con trở về đây tìm vết chân
Nghe lòng rộn rã đến bâng khuâng
Niềm vui trộn lẫn niềm hiu hắt
Lịch sử nghìn xưa, ôi thủy vân...
Thi ca ở đây đã vượt qua những chấn động đời thường. Đã thể nhập vào con đường Thanh Tịnh, tỏa ngát hương ưu Đàm. Kết tinh những ân sủng tuyệt vời linh hiển… (Thái Tú Hạp)
* Vài nét sơ lược về Thượng tọa Thích Viên Lý:
Thượng Tọa Thích Viên Lý, Tổng Thư Ký của Văn phòng 2 Viện Hóa Đạo, Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất tại Hải ngoại và Hoa Kỳ
Thượng tọa Thích Viên Lý, xuất thân từ Tổ đình Thập Tháp.
Tốt nghiệp Tiến sỹ Triết học và Tôn giáo tại Đại học University of the West, Hoa Kỳ.
Thượng tọa là tác và dịch giả của nhiều tác phẩm nổi tiếng, Chủ nhiệm Tạp chí Chân Nguyên, Chủ bút Tạp chí Điều Ngự, California; Tổng Thư Ký của Văn Phòng II Viện Hóa Đạo và Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất Hải Ngoại - Hoa Kỳ.
Trụ trì chùa Diệu Pháp vùng Los Angles và chùa Điều Ngự, quận Cam miền Nam California.