Một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ yêu cầu phái đoàn Việt Nam đang tham gia Đối thoại Nhân quyền hãy phóng thích các tù nhân lương tâm, trong đó có nhà báo Phạm Đoan Trang, đồng thời nới lỏng các hạn chế đối với xã hội dân sự. Washington nhấn mạnh rằng nhân quyền sẽ là “yếu tố quan trọng cho sự can dự mở rộng của chúng tôi với Việt Nam”.
Việt Nam và Hoa Kỳ vừa tổ chức Đối thoại Nhân quyền thường niên lần thứ 27 ở thủ đô Washington, DC, từ ngày 1-2 tháng 11, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết trong một thông cáo hôm 2/11.
Ngay trong phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Uzra Zeya phụ trách về An ninh dân sự, Dân chủ và Nhân quyền kêu gọi phái đoàn Việt Nam do ông Phạm Hải Anh, Vụ trưởng Vụ Tổ chức quốc tế, Bộ Ngoại giao, dẫn đầu, rằng Hà Nội hãy trả tự do cho các tù nhân lương tâm.
Bà Zeya nói trong bài diễn văn được Bộ Ngoại giao Mỹ đăng trên trang web chính thức:
“Chúng tôi kêu gọi quý vị trả tự do cho các tù nhân lương tâm, như bà Phạm Đoan Trang, một nhà báo ôn hòa, vẫn còn bị giam cầm dù tình trạng sức khỏe ngày càng xấu đi”.
Nhà ngoại giao Mỹ được Tổng thống Joe Biden bổ nhiệm vào năm 2021 nhấn mạnh: “Việc làm của bà Trang và các nhà báo khác rất cần thiết để xây dựng một xã hội thịnh vượng và kiên cường. Họ giúp xác định và giúp cộng đồng địa phương có tiếng nói trong việc giải quyết các thách thức như ô nhiễm môi trường, tham nhũng và tiếp cận các nguồn lực công”.
Ngoài ra, bà Zeya còn kêu gọi Việt Nam giảm bớt những “hạn chế quan liêu nặng nề” đối với xã hội dân sự, thúc đẩy hệ sinh thái kỹ thuật số tôn trọng quyền tự do ngôn luận và tạo môi trường thuận lợi cho các tổ chức phi chính phủ hoặc tổ chức xã hội trong và ngoài nước.
Trong một thông cáo báo chí hôm 2/11, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết cuộc Đối thoại Nhân quyền này đề cập đến nhiều vấn đề liên quan đến nhân quyền và quyền lao động, bao gồm tôn trọng quyền tự do ngôn luận và tự do lập hội; tự do tôn giáo hay tín ngưỡng; thượng tôn pháp luật và cải cách pháp luật; quản trị lĩnh vực an ninh; và quyền của các thành viên thuộc nhóm dân số bị thiệt thòi, bao gồm thành viên của các nhóm dân tộc thiểu số, người LGBTQI+ và người khuyết tật, cũng như các trường hợp cá nhân cần quan tâm.
“Theo Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện Hoa Kỳ-Việt Nam, việc thúc đẩy nhân quyền là một yếu tố thiết yếu trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ và là yếu tố quan trọng cho sự can dự mở rộng của chúng tôi với Việt Nam”, văn phòng người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết. “Chúng tôi cam kết tiếp tục thảo luận thẳng thắn và dựa trên kết quả với chính phủ Việt Nam về vấn đề này”.
Trước đó, trong bài phát biểu của mình, bà Zeya nhắc đến tuyên ngôn độc lập của hai nước, mà bà cho là hai nước “có tầm nhìn chung” bao gồm cam kết về tôn trọng nhân quyền. Bà nói: “Cả hai đất nước chúng ta đều được thành lập dựa trên ý tưởng rằng tất cả mọi người trên trái đất này đều bình đẳng từ khi sinh ra và tất cả mọi người đều có những quyền cơ bản nhất định - quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”.
Bộ Ngoại giao Việt Nam chưa phản hồi ngay yêu cầu bình luận của VOA về phát biểu của Thứ trưởng Zeya và phát biểu của người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ.
Your browser doesn’t support HTML5
Việt Nam nói Phạm Đoan Trang ‘hoạt động lật đổ chính quyền’, ‘không phải nhà báo’
Ý kiến của giới hoạt động
Vào tháng 9, khi Tổng thống Biden thăm Hà Nội và nâng cấp quan hệ ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam lên tầm Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện, giới hoạt động và các tổ chức nhân quyền kỳ vọng rằng chính quyền Việt Nam sẽ phóng thích bà Phạm Đoan Trang, người đang thụ án 9 năm tù với cáo buộc “Tuyên truyền chống nhà nước”. Tuy nhiên, điều này đã không xảy ra. Thay vào đó, cho đến nay, phía Việt Nam đã phóng thích nhà hoạt động tôn giáo Nguyễn Bắc Truyển và cho đi sống lưu vong ở Đức, trả tự do trước thời hạn cho nhà hoạt động môi trường Mai Phan Lợi, và cho phép luật sư nhân quyền Võ An Đôn đến Mỹ tị nạn.
Ông Phil Robertson, Phó Giám đốc châu Á của tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW) hôm 3/11 nêu nhận định với VOA sau bài phát biểu bà Zeya: “Thứ trưởng Ngoại giao Uzra Zeya tỏ ra ảo tưởng khi cho rằng có bất kỳ “tầm nhìn chung” nào giữa Hà Nội với Hoa Kỳ về nhân quyền ở Việt Nam và khu vực. Thực tế là Việt Nam đang đối xử với các tù nhân chính trị như những con bài mặc cả, và cô Phạm Đoan Trang, bạn tôi, đang bị coi như một trong những món hàng có giá trị nhất đó”.
“Vấn đề cơ bản là Hoa Kỳ dường như chưa sẵn sàng loại bỏ những điều đã hứa trong các phần khác của mối quan hệ đó nếu như Việt Nam không nhượng bộ về nhân quyền”, ông Robertson viết qua email.
“Chương trình nghị sự về nhân quyền một lần nữa lại bị “bỏ lại ở nhà”, bị chuyển sang một cuộc họp lớn ở Washington, nơi diễn ra những bài phát biểu như thế này, thay vì lồng ghép vào tất cả các khía cạnh của mối quan hệ song phương”, ông nói thêm. “Tôi cũng muốn thấy cô Trang được thả như bất kỳ ai, nhưng điều đó sẽ đòi hỏi những cuộc đàm phán cốt lõi với Hà Nội vượt xa những gì mà một cuộc ‘đối thoại song phương’ thỉnh thoảng như thế này có thể đạt được”.
Nhà báo tự do JB Nguyễn Hữu Vinh, Phó Chủ tịch Hội nhà báo Độc lập Việt Nam, nêu nhận định với VOA về lời kêu gọi của Thứ trưởng Zeya:
“Tôi nghĩ đó là lời kêu gọi cần thiết, và đấy là những hành động cần thiết mà thế giới cần phải hành động để cho tù nhân lương tâm, đặc biệt là như nhà báo Phạm Đoan Trang, là những người đã phải chịu án hết sức vô lý khi mà họ sử dụng các quyền được Hiến pháp và luật pháp Việt Nam luôn luôn kêu gọi rằng họ được tự do và được bảo vệ.
“Đấy là người nói lên tiếng nói một cách rất rõ ràng, không có ý đồ thù địch, hoặc bất cứ một cái gì cả, những tiếng nói đó để làm cho đất nước, làm cho xã hội tiến bộ lên và tốt đẹp hơn lên mà thôi”.
Tuy nhiên, ông Vinh nhận định rằng với những lời kêu gọi suôn thì vẫn chưa đủ, mà Washington cần phải hành động mạnh và có “biện pháp nhất định” để gây sức ép với Việt Nam về nhân quyền.
Trước khi đối thoại nhân quyền diễn ra, hôm 30/10, Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc Knapper có chuyến công du đến quận Cam ở bang California, nơi có đông đảo người gốc Việt sinh sống. Tại đây, Đại sứ Knapper cùng với Dân biểu Lou Correa tới thăm chùa Bảo Quang và nhà thờ Đức Mẹ La Vang và trao đổi về tự do tôn giáo, theo trang Facebook của Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội.
Trang này nói rằng “Tự do tôn giáo và tín ngưỡng là giá trị cốt lõi của nước Mỹ - được ghi lại trong Tu chính án thứ nhất Hiến pháp Hoa Kỳ”.
Tại thành phố Los Angeles, ông Knapper cũng gặp gỡ Dân biểu Michelle Steel, đồng chủ tịch Uỷ ban Việt Nam tại Quốc hội Mỹ, người liên tục vận động chính quyền Hoa Kỳ can thiệp mạnh mẽ để Việt Nam phóng thích bà Trang.
Uỷ ban Việt Nam tại Quốc hội Mỹ vào tháng 5/2023 đã giới thiệu một dự luật lưỡng đảng nhằm buộc các quan chức Việt Nam phải chịu trách nhiệm vì “vi phạm nhân quyền nghiêm trọng”.
Chính quyền Việt Nam từ trước đến nay luôn bác bỏ các cáo buộc vi phạm nhân quyền, cho rằng các quyền căn bản của công dân luôn được “đảm bảo”.