Thủ đô của Bỉ vẫn sẽ trong tình trạng gần như phong tỏa trong mấy ngày tới trong khi cơ quan an ninh chịu nhiều sức ép của nước này cố gắng xác định ai đứng đằng sau những vụ đánh bom hôm thứ Ba - liệu thủ phạm và những người hoạch định có phải là những thành viên còn sống sót của mạng lưới rộng lớn đằng sau vụ tấn công khủng bố hồi tháng 11 năm ngoái ở Paris hay không, hay là một nhóm mới mà chính quyền đã không xác định được.
Giới chức an ninh Bỉ cũng như những nhà phân tích độc lập ngờ rằng những vụ đánh bom hôm thứ Ba tại sân bay Brussels và một bến tàu điện ngầm gần trụ sở của Liên minh châu Âu có thể không phải được hoạch định để trả thù vụ bắt giữ Salah Abdeslam vào tuần trước. Abdeslam, người giám sát về mặt hậu cần cho vụ khủng bố ở Paris, bị thương và bị bắt giữ sau khi một vụ đọ súng ngắn ngủi.
Họ lập luận rằng những vụ tấn công có phối hợp nhắm vào sân bay Brussels và bến tàu điện ngầm Maelbeek có thể phải mất hơn bốn ngày để hoạch định.
"Đó là một vụ tấn công tinh vi và, cũng như những vụ tấn công ở Paris, có nhiều nhân tố động," một quan chức an ninh cao cấp giấu tên của Bỉ nói với VOA. "Đây không phải là thứ được sắp xếp một cách vội vàng trong mấy ngày cuối tuần để gửi một thông điệp khủng bố về Abdeslam," ông nói.
Giới chức này nói rằng sự tinh vi có thể được thấy ở một số cấp độ và nhắc đến hai vụ nổ ở sân bay Zaventem của Bỉ đã đối đầu nhau. Ông xác nhận rằng một trong các vụ nổ được một kẻ đánh bom tự sát kích hoạt trong khi vụ nổ thứ hai được kích hoạt từ xa.
Một quả bom thứ ba không nổ sau đó đã được phát hiện ở sân bay.
Quan chức an ninh này thừa nhận những vụ tấn công hôm thứ Ba có thể là kết quả của vụ bắt giữ Abdeslam vì sợ anh ta có thể đã biết về kế hoạch tấn công, và anh có thể đã tiết lộ với những người thẩm vấn.
Một hướng điều tra khẩn thiết hiện giờ là liệu một kẻ đồng lõa với Abdeslam, Najim Laachraoui, công dân Bỉ 24 tuổi từng tham chiến tại Syria, có thể có liên quan hay không. Nếu có thì việc này cho thấy rằng vụ đánh bom được thực hiện bởi những tàn dư của mạng lưới chịu trách nhiệm về những vụ tấn công Paris.
Shashank Joshi, một nghiên cứu cấp cao tại Viện Thống nhất Hoàng gia Anh, thận trọng trước quan điểm cho rằng những vụ tấn công chỉ có mục đích duy nhất là trả thù cho vụ bắt giữ Abdeslam. Ông Joshi nói với VOA rằng “không thể lên kế hoạch vụ tấn công này mới chỉ từ thứ Sáu.” Ông nói thêm rằng “Những vụ tấn công nhắm vào các mục tiêu cơ sở hạ tầng có mức độ an ninh chặt cần tới sự phối hợp và các thiết bị nổ như vậy phải cần nhiều ngày để hoạch địch.”
Các giới chức chống khủng bố đã nâng mức cảnh giác an ninh trên khắp châu Âu. Tại Anh, thủ tướng David Cameron triệu tập một cuộc họp với hội đồng khẩn cấp của chính phủ.
Người dân thắp nến tại một địa điểm tưởng niệm bên ngoài tòa nhà chứng khoán ở Brussels 22/3/2016.
Trợ lý Ủy viên Mark Rowley, phụ trách lực lượng chống khủng bố của cảnh sát quốc gia, nói trong một tuyên bố rằng “Để đề phòng, các lực lượng khắp Anh quốc đã gia tặng sự hiện diện của cảnh sát ở những địa điểm quan trọng, bao gồm các trung tâm chuyên chở, để bảo vệ và trấn an người dân. Hành động này không có liên quan tới bất cứ một thông tin cụ thể nào.”
An ninh tại sân bay Gatwick và Heathrow cũng đã được siết chặt.
Thiếu tướng Chip Chapman, cựu giám đốc cơ quan chống khủng bố tại Bộ Quốc phòng Anh, nói rằng ông không bỏ qua khả năng vụ tấn công ở Brussels có thể được xúc tiến do vụ bắt giữ Abdeslam hôm thứ Sáu; nhưng ông nói rằng nó sẽ phải được lên kế hoạch từ nhiều tuần trước đó.
Ông cho biết “Đây là một cuộc tấn công tinh vi xảy ra ở hai địa điểm và sẽ phải cần tới một sự lên kế hoạch từ trước, khảo sát, và tìm kiếm các thiết bị.” Ông quy trách giới hữu trách Bỉ đã không nâng mức an ninh ở quốc gia này từ hôm thứ Sáu. “Tôi ngạc nhiên vì họ đã không cảnh giác.”
Những vụ tấn công có phối hợp hôm thứ Ba làm nổi bật những thách thức mà những cơ quan tình báo của Bỉ phải đối mặt, và một số người một lần nữa đặt câu hỏi liệu cơ quan này có kham nổi trọng trách to lớn hay không. Cơ quan tình báo của Bỉ không lớn bằng cơ quan tình báo ở những nước láng giềng. Các quan chức Bỉ thừa nhận họ có 800 người bị tình nghi là chiến binh thánh chiến "Cấp Một" nhưng chỉ có 1.000 nhân viên tình báo dân sự và quân sự để đối phó với bất kỳ mối đe dọa nào mà những người này có thể đề ra.
Và trong một số trường hợp, họ đang phải đối mặt không chỉ với những kẻ chủ chiến dày dạn kinh nghiệm chiến trường ở Syria, mà còn những kẻ thù đang ngày càng trở nên thành thục trong việc né tránh sự giám sát điện tử, từ việc sử dụng những tập tin mà chính họ đã mã hóa cho tới việc giao tiếp thông qua những nền tảng chơi trò chơi điện tử và điện thoại di động trả trước.
Sau những vụ tấn công hồi tháng 11 ở Paris, được hoạch định bởi những chiến binh thánh chiến sống trong khu lao động Molenbeek của thủ đô Brussels, cơ quan an ninh Bỉ đã bị cơ quan an ninh của Pháp chỉ trích mạnh mẽ về điều mà họ xem là những thất bại của Bỉ. Những chính trị gia ở Brussels cũng phản ứng gay gắt sau khi biết những vụ tấn công Paris đã được hoạch định và lập mưu ra sao ở Molenbeek mà cơ quan an ninh Bỉ không hề hay biết.
Vụ bắt giữ Abdeslam 26 tuổi hôm thứ Sáu, công dân Pháp sinh ra ở Bỉ và được gọi là kẻ đào tẩu bị truy nã gắt gao nhất châu Âu tính tới thời điểm bị bắt, khiến thủ đô Brussels và cơ quan an ninh Bỉ thở phào nhẹ nhõm. "Điều tối quan trọng là Abdeslam đã bị bắt sống, bởi vì bây giờ chúng tôi có thể cố gắng tái hiện kịch bản vụ tấn công Paris," Giám đốc An ninh Quốc gia Bỉ Jaak Raes nói trên đài VTM của Bỉ hôm Chủ nhật.
Một hướng điều tra khẩn thiết hiện giờ là liệu một kẻ đồng lõa với Abdeslam, Najim Laachraoui, công dân Bỉ 24 tuổi từng tham chiến tại Syria, có thể có liên quan hay không. (Ảnh do Cảnh sát Liên bang Bỉ cung cấp.)
Trong khi các quan chức Bỉ ăn mừng, những câu hỏi được đặt ra là tại sao cơ quan an ninh của nước này mất tới 125 ngày để tìm ra Abdeslam, dù kể từ tháng 12 họ tin rằng anh ta đang ẩn náu ở Molenbeek và vẫn chưa trốn khỏi nước như nhận định lúc đầu hồi tháng 11.
Một trong những người đã giúp anh ta tránh bị bắt giữ thậm chí cảm thấy đủ tự tin để làm người khiêng quan tài trong buổi lễ mai táng anh trai của Salah và cũng là kẻ tấn công Paris vào thứ Năm tuần trước. Brahim Abdeslam đã tự cho mình nổ tung tại một quán cà phê trên Đại lộ Voltaire trong những vụ cuộc tấn công ở Paris, vài giờ trước khi Salah trốn sang Molenbeek sau khi dường như mất can đảm và không thực hiện vai trò cuối cùng của anh ta trong vụ tấn công.
Cuộc truy lùng kéo dài bốn tháng kết thúc mà không xua tan được những chỉ trích rằng Bỉ đã quá chậm trễ trong việc nhận ra mối đe dọa thánh chiến ở một số khu phố nghèo hơn của Brussels và vẫn không thực sự kiểm soát được thách thức.
Alain Marsaud, một nhà lập pháp thuộc Đảng Cộng hòa trung hữu của Pháp, nói với tờ Le Soir của Bỉ hôm Chủ nhật rằng "sự ngây thơ của người Bỉ khiến chúng tôi mất 130 sinh mạng," và chỉ trích nhà chức trách Bỉ "không có khả năng quản lý vấn đề" chủ nghĩa cực đoan Hồi giáo.
Vụ đánh bom hôm thứ Ba sẽ không làm gì được để xoa dịu những người chỉ trích cơ quan an ninh của Bỉ, dường như đã không hề hay biết rằng một vụ tấn công lớn đang được hoạch định.