Càng ngày càng nhiều người Việt ngưỡng mộ, cảm kích ông Park Hang-seo, Huấn luyện viên bóng đá nam, dẫn dắt Đội tuyển Bóng đá Quốc gia và Đội tuyển Bóng đá U23 hết giành Huy chương Bạc Giải Vô địch U23 châu Á, tới trở thành đội bóng đứng thứ tư Olympic châu Á và mới đây trở thành đội tuyển đoạt Cúp AFF 2018… Với tâm tình đó, người Việt nên ngưỡng mộ, cảm kích hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam vì đã cũng như đang dẫn dắt Việt Nam trở thành vô địch thế giới về cách chi tiêu cho hạ tầng…
***
Ban Quản lý dự án Thăng Long (BQL DA Thăng Long) – cơ quan thay mặt Bộ Giao thông Vận tải (Bộ GTVT) Việt Nam soạn thảo, tổ chức thực hiện, lựa chọn, giám sát những nhà thầu thi công “Dự án mở rộng quốc lộ 1 đoạn chạy ngang tỉnh Phú Yên” – đã đình chỉ công tác một số viên chức được xác định là có liên quan đến tình trạng, chỉ trong phạm vi chừng 80 cây số, đoạn quốc lộ 1 chạy ngang tỉnh Phú Yên có tới khoảng 5.000 hố, ổ đủ kích cỡ và là nguyên nhân chính khiến số lượng tai nạn làm người ta chết, bị thương, các phương tiện giao thông hư hỏng càng lúc càng cao.
“Dự án mở rộng quốc lộ 1 đoạn chạy ngang tỉnh Phú Yên” khởi công vào tháng 9 năm 2013 và vào thời điểm đó, chi phí được dự đoán sẽ khoảng 4.350 tỉ. Đến tháng 10 năm 2015, dự án hoàn tất và cũng kể từ đó, đoạn quốc lộ 1 chạy ngang tỉnh Phú Yên vừa được mở rộng, bắt đầu hư hỏng, càng ngày càng trầm trọng. Khoảng 4.000 tỉ đồng (thấp hơn dự tính ban đầu 441 tỉ vì Kiểm toán Nhà nước phát giác BQL DA Thăng Long sai sót khi tính toán chi phí đầu tư ban đầu) (1) đã chi cho “Dự án mở rộng quốc lộ 1 đoạn chạy ngang tỉnh Phú Yên” trở thành “Dã Tràng se cát”. Tuy các nhà thầu tham gia thực hiện dự án có nghĩa vụ bảo hành công trình trong vòng ba năm nhưng tháng 10 vừa qua, BQL DA Thăng Long không buộc các nhà thầu sửa chữa mà đề nghị chi thêm 52 tỉ nữa cho các nhà thầu khác làm thay (2)!
Đầu tuần này, trước áp lực càng lúc càng cao của dư luận, BQL DA Thăng Long mới đề nghị Bộ GTVT Việt Nam không cho sáu nhà thầu đã thi công “Dự án mở rộng quốc lộ 1 đoạn chạy ngang tỉnh Phú Yên” tham gia các dự án do Bộ GTVT làm chủ đầu tư trong tương lai (3). Vì lẽ gì mà BQL DA Thăng Long dung dưỡng, thậm chí “sợ” nhà thầu như ông Lê Đình Thọ, Thứ trưởng GTVT, nhận định (4)? Cứ thử tra cứu lai lịch của sáu nhà thầu sẽ dễ dàng nhận ra nguyên do tại sao.
Bốn trong số sáu nhà thầu (Công ty Trường Sơn 185, Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn, Tổng Công ty Xây dựng 789, Công ty Đầu tư và Phát triển Trường An) là các doanh nghiệp của Bộ Quốc phòng. Những nhà thầu này vừa là doanh nghiệp, vừa là các đại đơn vị của Quân đội nhân dân Việt Nam: Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn là tên khác của Binh đoàn 12 do Thiếu tướng Nguyễn Anh Tuấn vừa là Tư lệnh, vừa điều hành với vai trò Tổng Giám đốc. Công ty Trường Sơn 185 là tên khác của Lữ đoàn 185 vừa là một đơn vị của Binh đoàn 12, vừa là doanh nghiệp thành viên của Tổng Công ty Xây dựng Trường Sơn. Tương tự, Tổng Công ty Xây dựng 789 là tên khác của Binh đoàn 11 do Thiếu tướng Nguyễn Quốc Dũng vừa là Tư lệnh, vừa đảm nhận vai trò Chủ tịch Hội đồng Quản trị. Còn Công ty Đầu tư và Phát triển Trường An là một đơn vị đặt dưới quyền chỉ đạo của… Bộ Tổng Tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam.
Hai trong số sáu nhà thầu còn lại: Công ty 475 (doanh nghiệp thành viên của Cienco 4) và Công ty Đầu tư - Phát triển hạ tầng giao thông 9 (Cienco 9) đều là các doanh nghiệp trực thuộc Bộ GTVT. Dân chúng có thể không biết nhưng chắc chắn ông Thọ và các viên chức hữu trách trong lĩnh vực giao thông – vận tải biết rất rõ. Xét cho cùng, từ “sợ” mà ông Thọ dùng chỉ là một cách để dời chuyển trách nhiệm từ Bộ GTVT sang BQL DA Thăng Long, sau khi ông Trần Nguyễn Quang Tánh – cư dân Phú Yên – uổng mạng vì sụp hố trên đoạn quốc lộ 1 chạy ngang tỉnh Phú Yên.
***
4.000 tỉ đã chi cho “Dự án mở rộng quốc lộ 1 đoạn chạy ngang tỉnh Phú Yên” chỉ là một phần rất nhỏ. Khoảng 4.000 tỉ khác đã chi cho “Dự án mở rộng quốc lộ 1 đoạn chạy ngang tỉnh Bình Định” cũng trở thành vô dụng theo kiểu y hệt như vậy. Tháng trước, Thanh tra Chính phủ loan báo sẽ gộp cả hai dự án này làm một để… xem xét (5).
8.000 tỉ đã chi cho cả hai dự án mở rộng quốc lộ 1 đoạn chạy ngang hai tỉnh Phú Yên và Bình Định tuy lớn nhưng cũng… chẳng thấm vào đâu so với đại dự án mở rộng quốc lộ 1 – con đường xuyên Việt, chạy suốt từ Năm Căn (Cà Mau) đến cửa khẩu Hữu Nghị (Lạng Sơn) ở phía Đông và xây dựng 663 cây số đường Hồ Chí Minh ở phía Tây.
Tháng 3 năm 2013, Bộ GTVT Việt Nam bắt đầu thực hiện kế hoạch mở rộng quốc lộ 1 thành con đường có “bốn làn xe cơ giới có dải phân cách và hai làn xe hỗn hợp”, đồng thời tu bổ đường Hồ Chí Minh đoạn băng ngang Tây Nguyên (từ Bình Phước tới Kon Tum). Trong đó, đại dự án mở rộng quốc lộ 1 được chia nhỏ thành nhiều dự án, mỗi dự án tương ứng với đoạn quốc 1 chạy ngang các tỉnh, thành phố nằm dọc con đường xuyên Việt.
Theo dự trù, kế hoạch vừa kể sẽ hoàn tất vào năm 2016 nhưng cuối năm 2015 được loan báo là đã hoàn thành về cơ bản trước hạn khoảng một năm. Tổng chi phí cho dự án mở rộng toàn bộ quốc lộ 1 và đường Hồ Chí Minh đoạn băng ngang Tây Nguyên là… 120.000 tỉ đồng. Nếu tính riêng chi phí cho dự án mở rộng toàn bộ quốc lộ 1 thì số tiền vào khoảng 98.000 tỉ. Khoản tiền khổng lồ này bao gồm 3.387 tỉ lấy từ công khố, 4.200 tỉ vay của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), 47.843 tỉ vay qua việc chính phủ phát hành trái phiếu và 42.502 tỉ mãi lộ (bán 17 dự án để những doanh nghiệp đứng ra mua tự đầu tư rồi khai thác theo hình thức BOT) (6).
Có thể dùng google để tra cứu hiệu quả của dự án mở rộng toàn bộ quốc lộ 1. Dẫu đã dùng hết hàng trăm ngàn tỉ nhưng gần như dự án mở rộng quốc lộ 1 đoạn chạy qua tỉnh, thành phố nào cũng có vấn đề, từ bồi thường cho những gia đình bị buộc phải di dời (7), đến khai khống chi phí đầu tư (8). Chất lượng công trình từ Nam chí Bắc, bất kể loại nào (đầu tư trực tiếp bằng ngân sách, bằng tiền đi vay hay theo hình thức BOT) đều giống nhau ở sự tồi tệ.
***
Tiền đã hết, nợ đã mang và vì quản trị - điều hành như thế, chắc chắn hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam sẽ tăng các khoản thuế, phí, tiếp tục vắt dân mạnh tay hơn, tiếp tục vay thêm cả trong lẫn ngoài nước để… tu bổ quốc lộ 1 mở rộng. Dưới gầm trời này, có lẽ chỉ Việt Nam mới tài tình như thế. Rõ ràng “Việt Nam vô địch” không chỉ ở Đông Nam Á mà còn vượt lên dẫn đầu toàn cầu, tha hồ… tự hào, ngưỡng mộ, cảm kích “thầy” Trọng, “cô” Ngân, “thầy” Phúc! Thầy Park rõ ràng là… xoàng, sánh sao nổi!
Chú thích
(1) http://www.baophuyen.com.vn/82/207836/kiem-toan-du-an-dau-tu-xay-dung-co-ban.html
(4) https://tuoitre.vn/de-quoc-lo-1-hong-nang-keo-dai-la-thieu-trach-nhiem-vo-cam-20181214144751619.htm
(5) https://news.zing.vn/thanh-tra-du-an-bot-day-dac-o-voi-o-ga-sau-2-nam-su-dung-post896022.html
(6) https://www.thesaigontimes.vn/120073/Du-an-mo-rong-Quoc-lo-1A-hoan-thanh-truoc-han-mot-nam.html
(7) https://vov.vn/tin-24h/quang-ngai-nham-nho-du-an-nang-cap-mo-rong-quoc-lo-1a-832408.vov
(8) https://baodautu.vn/du-an-mo-rong-quoc-lo-1-doan-qua-tp-ha-tinh-nghich-ly-co-that-d88516.html