Hình sự hóa nghề báo đang gia tăng trên toàn cầu với con số kỷ lục 363 ký giả bị bỏ tù, theo dữ liệu được công bố hôm 14/12.
Trong cuộc thống kê hàng năm về số nhà báo bị bỏ tù vì bị trả thù, Ủy ban Bảo vệ Ký giả (CPJ) có trụ sở tại New York ghi nhận con số cao nhất kể từ khi họ bắt đầu tổng hợp dữ liệu vào năm 1992. Con số 363 người bị bỏ tù tính đến nửa đêm ngày 1/12 là tăng 20% so với năm ngoái, theo báo cáo.
Ông Carlos Martinez de la Serna, giám đốc chương trình tại CPJ, nói với VOA khi thảo luận về sự gia tăng các vụ bắt bớ và tấn công giới truyền thông: “Bỏ tù là biểu hiện cực đoan nhất của xu hướng này, nhưng đó không phải là điều duy nhất.”
CPJ nói các quy định mơ hồ và các luật lệ mới cấm ‘tin giả’ đã khiến tác nghiệp báo chí trở thành hành vi phạm tội bị trừng phạt ở một số quốc gia, trong khi phần mềm gián điệp và các vụ án xử tội phỉ báng được sử dụng để bịt miệng và đe dọa các nhà báo.
Nước bỏ tù nhiều ký giả nhất trên thế giới năm nay là Iran, với 62 nhà báo đang ngồi sau song sắt, 24 người trong số này là phụ nữ. Phần lớn bị bắt vì đưa tin về các cuộc biểu tình đang diễn ra khởi sự vào cuối tháng 9 năm nay sau khi cô Mahsa Amini, một phụ nữ người Kurd 22 tuổi, thiệt mạng trong khi bị cảnh sát câu lưu.
Chính quyền Iran đã bắt giữ 71 nhà báo kể từ khi các cuộc biểu tình bắt đầu, nhưng một số người sau đó đã được thả.
Nhà báo nằm trong số khoảng 18.000 công dân bị bắt giữ trong các cuộc biểu tình trên khắp Iran, theo số liệu từ Thông tấn xã Các nhà hoạt động Nhân quyền, một tổ chức phi chính phủ ở Iran.
Kiểm duyệt và Theo dõi
Tổ chức Phóng viên Không Biên giới có trụ sở tại Paris, sử dụng một phương pháp khác với CPJ trong việc ghi lại các trường hợp vi phạm, cũng ghi nhận mức cao kỷ lục về cả số vụ giam cầm và giết hại trong năm 2022.
Trong số những người bị cầm tù có những ngòi bút tự do đã cộng tác với VOA, trong đó có hai ký giả ở Việt Nam và Sithu Aung Myint, người đang thụ án ba bản án tổng cộng 12 năm vì đưa tin phản đối chế độ quân sự ở Myanmar.
“Bất chấp những cáo buộc đáng ngờ chống lại ba cá nhân này và các mối đe dọa mà các nhà báo của chúng tôi phải đối mặt ở Việt Nam, Myanmar và nhiều nơi khác không có tự do báo chí, VOA vẫn cam kết đưa tin chính xác và khách quan,” một phát ngôn viên của VOA tuyên bố.
Châu Á là lục địa có số nhà báo bị cầm tù cao nhất — 119 người trong năm nay. Trung Quốc, đứng đầu danh sách hàng năm của CPJ trong ba năm qua, đã bị đẩy xuống vị trí thứ hai sau Iran trong năm nay. Bắc Kinh đang giam giữ 43 nhà báo.
“Điều quan trọng cần biết là các con số ở Trung Quốc cực kỳ khó xác nhận, vì vậy chúng tôi có thể cho rằng có thể có nhiều trường hợp mà chúng tôi không biết,” ông de la Serna nói. CPJ viện dẫn kiểm duyệt phương tiện truyền thông và giám sát công dân là những yếu tố gây khó khăn cho việc thu thập thông tin về các vụ bắt giữ.
Tòa đại sứ Trung Quốc đã không trả lời yêu cầu bình luận của VOA.
Myanmar, quốc gia không có nhà báo nào ngồi sau song sắt vào năm 2020, hiện nằm trong top 3 trong năm thứ hai liên tiếp với 42 người bị cầm tù, tăng so với con số 26 của năm ngoái.
Chính quyền Myanmar nhiều lần nói rằng họ không bỏ tù các phóng viên vì tác nghiệp. Nhưng hàng chục nhà báo đã bị bắt kể từ cuộc đảo chính quân sự vào tháng 2 năm 2021. Hầu hết đều bị kết án theo luật sửa đổi chống kích động và đưa tin sai sự thật.
“Báo cáo tin tức không phải là một tội ác,” tổng giám đốc Cơ quan Truyền thông Toàn cầu của Mỹ, Amanda Bennett, nói. Bà Bennett nhấn mạnh trong một tuyên bố gửi VOA rằng số lượng các nhà báo ngồi sau song sắt “là bản cáo trạng của các chính phủ chịu trách nhiệm về những hành vi tàn ác này”. “Những sai phạm này càng cho thấy sức mạnh thực sự của tin tức và thông tin không thiên vị đối với các chế độ đang tìm cách che giấu nó,” bà Bennett nói.