Thổ Nhĩ Kỳ hôm 3/5 nói rằng họ sẽ ngừng giao dịch thương mại trị giá 7 tỷ USD mỗi năm với Israel cho đến có ngừng bắn vĩnh viễn và viện trợ nhân đạo được đảm bảo ở Gaza, trở thành đối tác quan trọng đầu tiên ngưng giao dịch với Israel để phản đối cuộc xung đột ở Gaza.
Bộ trưởng Thương mại Thổ Nhĩ Kỳ Omer Bolat nói rằng "thái độ không khoan nhượng" của Israel và tình hình ngày càng tồi tệ ở khu vực Rafah phía nam Gaza – nơi Israel đe dọa sẽ đưa quân vào tấn công – đã khiến Thổ Nhĩ Kỳ phải dừng mọi hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu.
Ngoại trưởng Israel Israel Katz chỉ trích động thái của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan, được công bố vào cuối ngày 2/5. Ông Katz nói rằng quyết định này phá vỡ các hiệp định thương mại quốc tế và là "cách hành xử của một nhà độc tài".
Nhóm chiến binh Hamas, hiện cai trị Gaza, ca ngợi quyết định này là dũng cảm và ủng hộ các quyền của người Palestine.
“Chúng tôi quyết định dừng xuất khẩu và nhập khẩu đến và đi từ Israel cho đến khi có lệnh ngừng bắn vĩnh viễn (ở Gaza) và viện trợ nhân đạo được cho phép không bị gián đoạn,” Bộ trưởng Bolat nói.
Thổ Nhĩ Kỳ đang đàm phán "với những người anh em Palestine của chúng tôi về các thỏa thuận thay thế để đảm bảo rằng họ không bị ảnh hưởng bởi quyết định này", ông Bolat nói thêm khi công bố số liệu thương mại tháng 4.
Tháng trước, Thổ Nhĩ Kỳ đã hạn chế xuất khẩu thép, phân bón và nhiên liệu máy bay trong số 54 sản phẩm vì Israel không cho phép Ankara tham gia các hoạt động thả dù hàng viện trợ vào Gaza.
Tất cả hoạt động thương mại còn lại, trị giá 5,4 tỷ USD hàng xuất khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ và 1,6 tỷ USD hàng nhập khẩu của Israel vào năm ngoái, hiện đã bị dừng lại.
Dữ liệu thương mại của Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy, mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ sang Israel là thép, xe cộ, nhựa, thiết bị điện và máy móc, trong khi nhập khẩu chủ yếu là nhiên liệu với giá trị 634 triệu USD vào năm ngoái.
Lựa chọn thay thế
Bốn nguồn tin trong lĩnh vực xuất khẩu nói với Reuters rằng các nhà xuất khẩu Thổ Nhĩ Kỳ có đơn đặt hàng chắc chắn đang tìm cách gửi hàng hóa của họ đến Israel thông qua các nước thứ ba sau khi Thổ Nhĩ Kỳ tạm dừng thương mại song phương.
Ông Katz cho biết Thổ Nhĩ Kỳ đã lờ đi các thỏa thuận thương mại để đóng cửa các cảng đối với hàng xuất nhập khẩu của Israel, đồng thời nói thêm trên nền tảng truyền thông xã hội X rằng Israel sẽ nỗ lực hướng tới các lựa chọn thay thế cho thương mại với Thổ Nhĩ Kỳ.
Thổ Nhĩ Kỳ đã lên án chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza, gửi hàng nghìn tấn viện trợ cho người dân Gaza và tuần này cho biết họ sẽ tham gia vụ kiện Israel diệt chủng do Nam Phi đề xướng lên Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ).
Tuy nhiên, quyết định duy trì quan hệ thương mại với Israel cho đến tháng trước, bất chấp lời lẽ mạnh mẽ của Tổng thống Erdogan, đã gây ra phản ứng dữ dội trong nước và làm tổn hại đến kết quả của Đảng AK cầm quyền trong cuộc bầu cử địa phương trên toàn quốc vào tháng 3.
Hamas hôm 3/5 cho biết việc ngừng thương mại của Thổ Nhĩ Kỳ là "dũng cảm và phản ánh sự ủng hộ lâu dài của người dân Thổ Nhĩ Kỳ đối với quyền và quyền tự quyết của người Palestine".
Thổ Nhĩ Kỳ duy trì mối quan hệ với các nhà lãnh đạo Hamas và không coi Hamas là nhóm khủng bố.
Các quan chức y tế Palestine cho biết, hơn 34.000 người đã thiệt mạng ở Gaza trong cuộc tấn công quân sự kéo dài gần 7 tháng qua của Israel, sau khi các chiến binh Hamas giết chết khoảng 1.200 người và bắt 253 con tin trong cuộc tấn công ngày 7 tháng 10 vào miền nam Israel, theo thống kê của Israel.