Tù nhân tôn giáo Phan Văn Thu, người mà Uỷ hội Tự do Tôn giáo Quốc tế Hoa Kỳ (USCIRF) liên tục kêu gọi chính quyền Việt Nam phóng thích, đã qua đời ở trong trại giam của Bộ Công an hôm 20/11, theo tin từ gia đình ông Thu.
Ông Phan Văn Thu, còn có tên khác là Trần Công, 74 tuổi, người sáng lập nhóm Phật giáo Ân Đàn Đại Đạo, qua đời khi đang thụ án tù chung thân tại trại giam Gia Trung, tỉnh Gia Lai, về tội “âm mưu lật đổ chính quyền Việt Nam”, bà Võ Thị Thanh Thúy, vợ của ông Thu, cho VOA biết hôm 21/11.
Người góa phụ chia sẻ trong tiếng nhạc lễ sầu thương khi gia quyến và thân nhân tổ chức tang lễ cho ông Thu tại tư gia ở An Nhơn, Bình Định sau khi thi thể của ông được cơ quan chức năng khám nghiệm pháp y:
“Họ cho mình biết một số thông tin về ông: lúc 9 giờ sáng [ngày 20/11] ông bị mệt, trại cũng có đến để sơ cứu, nhưng ông không qua được và mất lúc 9 giờ 40 phút”.
“Trại đề nghị cho gia đình ‘đón’ ông Phan Văn Thu về nhà”.
“Tâm tư của gia đình là lúc nào cũng muốn đưa ông về nhà! Về nhà ở tâm trạng vui vẻ, được đón ông lúc tỉnh táo, sống với gia đình, chứ không phải là đón khi ông đã mất”, bà Thúy cho biết.
Ông Phan Văn Thu trước khi bị bắt. Photo by Bui Ngoc Dien.
Ngày 5/2/2012, chính quyền ở Phú Yên bắt giam ông Thu với cáo buộc “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước” cùng với đợt bắt hơn 20 thành viên của nhóm Ân Đàn Đại Đạo. Nhưng sau đó tội danh này đã thay đổi theo hướng nghiêm trọng hơn, “âm mưu lật đổ chính quyền nhân dân” theo Điều 79 Bộ Luật hình sự.
Cuối cùng, đến tháng 2/2013, ông bị kết án tù chung thân, trong khi 24 thành viên khác nhận bản án từ 10 đến 17 năm tù, tổng cộng 309 năm tù giam và 110 năm quản thúc.
Uỷ hội Tự do Tôn giáo Quốc tế của Hoa Kỳ (USCIRF) cho biết rằng việc bắt giữ ông Thu và các thành viên của nhóm Ân Đàn Đại Đạo có “liên quan các hoạt động của họ trong một tổ chức tôn giáo ôn hòa” có tên là “Hội đồng Công luật Công án Bia Sơn.
Trong thời gian dài ở trại Gia Trung, ông Thu được cho là gặp phải tình trạng sức khỏe yếu, mắc bệnh tiểu đường, viêm khớp, cao huyết áp, và suy tim.
Gia đình ông Thu nói với VOA rằng giám thị trại giam Gia Trung nhiều lần không cho phép ông tạm đình chỉ thi hành án để điều trị y tế thích hợp theo nguyện vọng gia đình dù ông bị suy tim nặng.
“Rất nhiều lần gia đình đã làm đơn để xin cho cha làm giám định sức khỏe để tạm đình chỉ thi hành án, cho cha về để điều trị. Năm 2018 họ cho làm giám định một lần, nhưng họ nói là ‘không đạt yêu cầu’. Mới đây, vào tháng 9/2022, gia đình lại gửi một đơn nữa, và tháng 10 được làm giám định… nhưng kết luận của giám định pháp y lại nói rằng ông ‘không đủ điều kiện’”, bà Bùi Ngọc Diện, con dâu của ông Thu, chia sẻ với VOA.
USCIRF đưa ông Phan Văn Thu vào danh sách nạn nhân của các hành động vì tự do tôn giáo và tín ngưỡng. Photo USCIRF.
Theo USCIRF, ông Thu đã bị chính quyền bắt giam hồi năm 1975 vì liên quan đến hoạt động tôn giáo của mình. Gần đây, USCIRF đã đưa ông Thu vào danh sách nạn nhân của tự do của tôn giáo hay niềm tin toàn cầu và liên tục đề nghị chính quyền Việt Nam trả tự do cho ông.
Gia đình ông Thu cho biết rằng họ sẽ tiếp tục kêu oan cho ông và ước mong được phục hồi Ân Đàn Đại Đạo theo di nguyện của ông.
Bà Thúy nói: “Sự khao khát của chúng tôi là mong muốn được lên tiếng để giải oan cho đạo Ân Đàn Đại Đạo của chúng tôi, rửa sạch hàm oan mà chúng tôi theo đuổi hơn 10 năm nay – nộp đơn ở khắp nơi để đòi lại sự công bằng – dù chúng tôi không hy vọng lắm, nhưng vẫn cố gắng để đưa ánh sáng đạo tràng đi theo con đường chính đạo”.
“Chúng tôi mong muốn Ân Đàn Đại Đạo được giải nỗi hàm oan và sự hy sinh tột cùng của giáo chủ Ân Đàn Đại Đạo Phan Văn Thu được đền đáp”, bà Thúy bày tỏ.
VOA đã liên lạc Bộ Công an, Bộ Ngoại giao Việt Nam và đề nghị phản hồi về các phát biểu của gia đình ông Thu và của USCIRF, nhưng chưa nhận được trả lời.
Khi tuyên án tù đối với các thành viên Ân Đàn Đại Đạo, chính quyền Việt Nam nói rằng nhóm của ông Thu “núp bóng” dưới hoạt động kinh doanh khu du lịch sinh thái Đá Bia ở huyện Đông Hòa, tỉnh Phú Yên để chỉ huy các hoạt động “chống phá” nhà nước như soạn ra các tài liệu “xuyên tạc”, "nói xấu” chế độ.
Cáo trạng mô tả Hội đồng Công luật Công án Bia Sơn với khoảng 300 thành viên là tổ chức chính trị “bất bạo động” có mục tiêu thành lập nhà nước Đại Nam Kinh Châu thay thế cho nhà nước của đảng cộng sản cầm quyền.