Mới đây, Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ đã thực hiện chuyến đi thăm chính thức Việt Nam sau khi xảy ra vụ chạm trán giữa hải quân Trung Quốc và một tàu chiến Ấn Độ vừa đi thăm Việt Nam trở về. Việt Nam và Ấn Độ gần đây đã tăng cường các quan hệ hợp tác kinh tế và chiến lược, đồng thời phát triển sâu rộng hơn các quan hệ song phương nhiều mặt, kể cả trong các lĩnh vực thương mại, văn hóa, khoa học và công nghệ.
Ông Dhruva Jaishankar thuộc tổ chức German Marshall Fund của Hoa Kỳ là một chuyên gia về chính sách ngoại giao Ấn Độ và cũng là một nhà nghiên cứu các vấn đề Đông Á và Đông Nam Á. Ông đã dành cho Ban Việt Ngữ đài VOA một cuộc phỏng vấn, phân tích các quan hệ Việt-Ấn và những sự cạnh tranh giữa New Dehli và Bắc Kinh, hai thế lực Châu Á có đà tăng trưởng kinh tế ngoạn mục nhất trong bối cảnh suy thoái kinh tế toàn cầu. Mời quý vị theo dõi chi tiết trong chuyên mục Câu Chuyện Việt Nam do Hoài Hương phụ trách sau đây.
Vụ Trung Quốc thách thức một tàu hải quân của Ấn Độ ngoài Biển Đông mới đây khi chiếc tàu Airavat đang trên đường về nước sau khi ghé thăm Việt Nam, đã gây sự chú ý của thế giới, nhưng từ lâu Ấn Độ và Trung Quốc đã không ngừng cạnh tranh với nhau để nới rộng phạm vi ảnh hưởng và tranh giành các nguồn tài nguyên, đến mức một nhà báo viết cho tạp chí Time đã bày tỏ lo ngại về nguy cơ chiến tranh có thể phát sinh từ những sự kèn cựa giữa hai thế lực kinh tế Châu Á mới nổi này.
Từ năm 1991, Ấn Độ đã chuyển mình, đẩy mạnh phát triển để giờ đây trở thành một trong các quốc gia có đà tăng trưởng kinh tế nhanh hàng đầu thế giới. Giống như Trung Quốc, vai trò của New Dehli trên sân khấu thế giới và phạm vi ảnh hưởng cũng được nới rộng theo đà phát triển kinh tế của nước này.”
Nhà nghiên cứu Dhruva Jaishankar
Nhà nghiên cứu Dhruva Jaishankar thuộc tổ chức German Marshall Fund của Mỹ nhận định: “Trong những năm đầu của thập niên 1990, Ấn Độ đã đề xuất một chính sách gọi là 'Nhìn về hướng Đông' (Look East Policy) tập trung vào Đông Nam Á và vùng Đông Á. Trong mấy năm qua, chính sách này đã nở rộ để giờ đây chiếm một vai trò quan trọng trong các hoạt động thương mại và các quan hệ giữa Ấn Độ với các nước trong khu vực.”Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ S.M. Krishna mới đây đã đến Hà nội đồng chủ tọa buổi họp của Ủy ban hỗn hợp về hợp tác chiến lược toàn diện Việt-Ấn. Dịp này, Ngoại trưởng Krishna loan báo thỏa thuận giữa Việt Nam với tập đoàn ONGC của Ấn Độ nhằm khai thác dầu khí trong vùng Biển Đông, gây phản ứng giận dữ từ Trung Quốc, mặc dù Bắc Kinh không nêu đích danh nước nào khi phát ngôn viên Hồng Lỗi đưa ra cảnh cáo sau đây.
Ông Hồng Lỗi nói: “Trung Quốc có chủ quyền không thể tranh cãi trên Nam Sa (Trường Sa) và những vùng biển phụ cận. Chúng tôi có đầy đủ chứng cớ pháp lý và lịch sử. Bất cứ công ty nước ngoài nào thăm dò dầu khí trong vùng này mà không có sự chấp thuận của chính phủ Trung Quốc được coi như đã xâm phạm chủ quyền và quyền lợi quốc gia Trung Quốc, và như thế là bất hợp pháp và vô giá trị.”
Đáp lại, chính phủ Ấn Độ khẳng định các hoạt động dò tìm dầu khí với Việt Nam trong Biển Đông là hoạt động hợp pháp, và tuyên bố sẽ không chùn bước trước áp lực từ Bắc Kinh.
Về vấn đề này, nhà nghiên cứu Jaishankar nói: "Tuyên bố của Trung Quốc rằng Biển Nam Trung Hoa là vùng lãnh hải thuộc chủ quyền của họ đã bị thách thức, không những bởi Ấn Độ mà nhiều nước khác, kể cả Việt Nam, Hoa Kỳ, Malaysia, Philippine vv...Tôi nghĩ rằng đây là một phần nằm trong một vấn đề bao quát hơn về quyền tự do hàng hải...”
Vấn đề Biển Đông chỉ là một vấn đề khác nữa trong mối tương quan có tính ganh đua giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Theo lời nhà nghiên cứu Jaishankar, thì trong tình hình hai thế lực mới nổi tranh giành tài nguyên hầu có thể duy trì đà phát triển kinh tế hiện tại, khó có thể tránh những vụ chạm trán về quyền lợi. Đó là chưa kể một cuộc tranh chấp lãnh thổ vẫn chưa được hai bên giải quyết.
Ông Jaishankar nói: “Hai bên đang tranh giành một vùng lãnh thổ có diện tích gần bằng nước Việt Nam...nhưng rõ rệt những sự cạnh tranh để giành các nguồn tài nguyên là một yếu tố đóng góp. Trung Quốc mua một mỏ đồng ở Afghanistan, trong khi Ấn Độ đang đấu thầu để được khai thác một mỏ sắt ở Afghanistan, phần lớn mục đích cũng là để cạnh tranh với Trung Quốc ở đó.”
Tuy chính phủ Ấn Độ chưa tuyên bố lập trường chính thức của New Dehli về các cuộc tranh chấp Biển Đông, theo lời ông Jaishankar, Ấn Độ đã mặc nhiên ủng hộ Việt Nam khi tuyên bố quan hệ hợp tác chiến lược với nước này.
Ông Jaishankar nhận định: “Sự thực là khi loan báo quan hệ hợp tác chiến lược với Việt Nam, thì theo cách nào đó, đây là một thỏa thuận ngầm rằng Ấn Độ tôn trọng tuyên bố nhận chủ quyền của Việt Nam.”
Khi được hỏi về ý nghĩa của các nỗ lực củng cố quan hệ hợp tác an ninh và chiến lược Việt Nam-Ấn Độ, ông Jaishankar giải thích: “Quan hệ hợp tác quốc phòng giữa Việt Nam và Ấn Độ là một quan hệ nhiều mặt, kể cả chia sẻ tin tình báo, nhưng đáng lưu ý và quan trọng hơn cả là khía cạnh hợp tác giữa lực lượng hải quân hai nước. Thực tế của khía cạnh này chưa được rõ ràng vì có rất nhiều điều còn được giữ kín, chưa phổ biến cho công chúng, thế nhưng vụ việc xảy ra hồi tháng Bảy liên quan tới một chiếc tàu Ấn Độ sau khi đi thăm Việt Nam trên đường về nước thì bị một chiếc tàu không được nhận diện, cảnh báo rằng đây là vùng biển thuộc chủ quyền Trung Quốc, đã khiến khía cạnh hợp tác giữa Việt Nam với Ấn Độ đặc biệt đáng chú ý.”
Trả lời câu hỏi về quan hệ giữa Ấn Độ, nước dân chủ đông dân nhất thế giới với nước cộng sản Việt Nam, một chế độ độc đảng, nhà nghiên cứu Ấn Độ nhắc đến những điểm tương đồng trong lịch sử Việt Nam và Ấn Độ.
Ông Jaishankar nói: “Quan hệ Việt-Ấn đã có một quá trình dài, cả hai nước đều có chung lập trường chống thực dân. Ấn Độ đã ủng hộ Việt Nam trong cuộc đấu tranh đòi độc lập từ nước Pháp, thế cho nên giưã hai bên đã có những cảm tình đặc biệt phát sinh từ thời đó, bất chấp sự kiện Ấn Độ là một nền dân chủ trong khi Việt Nam không phải là một nền dân chủ.Tôi không nghĩ sự khác biệt về thể chế cản trở quan hệ hợp tác Việt-Ấn. Ấn Độ có chính sách không bình luận về các vấn đề nội bộ của các nước khác, thế cho nên khác biệt đó không ảnh hưởng đến mối quan hệ song phương.”
‘Câu chuyện Việt Nam’ do Hoài Hương phụ trách đến đây đã kết thúc, mời quý vị đón nghe chương trình này, được phát thanh vào lúc 10 giờ tối thứ Bảy mỗi tuần. Quý vị có thể góp ý về những đề tài liên quan tới Việt Nam, bình luận về chủ đề hôm nay, đọc các tin mới nhất, xem phóng sự video và trao đổi với các độc giả khác trên trang web của chúng tôi ở địa chỉ www.voatiengviet.com hoặc trên các trang web xã hội Facebook, Twitter và Yahoo 360+. Hoài Hương xin cám ơn sự theo dõi của quý vị và xin hẹn gặp lại quý vị trong chương trình tuần sau.