Đại dịch hoành hành, không có việc làm, không có thu nhập, không có nơi ăn – chốn ở ổn định, chưa kể không biết sẽ ra sao nếu chẳng may nhiễm COVID-19 trên xứ người,... là lý do khiến nhiều người Việt cư trú ở ngoại quốc trong giai đoạn từ tháng 4/2020 đến tháng 1/2022 muốn hồi hương. Tuy nhiên để được hồi hương họ phải trả chi phí di chuyển, ăn - ở tại địa điểm được chỉ định trong thời gian bị cưỡng bức cách ly gấp vài lần đến hàng chục lần mức bình thường và theo nhận định của một số luật sư (1), cựu viên chức của hệ thống tư pháp (2) thì công an Việt Nam không xem họ là “bị hại” bởi họ... tự nguyện chịu thiệt hại!
Ai tạo ra tình thế để các nạn nhân phải... tự nguyện chịu thiệt hại? Chính phủ! Các chủ trương liên quan đến phòng – chống COVID 19 của chính phủ, bao gồm cả những quy định, yêu cầu liên quan tới việc đưa công dân hồi hương đã tạo điều kiện cho các bộ khai thác hoàn cảnh ngặt nghèo của những người Việt đang cư trú ở ngoại quốc phải... tự nguyện chịu thiệt hại. Riêng trong việc lập – duyệt – tổ chức - thực hiện các chuyến bay “giải cứu”, chính phủ lôi tới năm bộ (Ngoại giao, Y tế, GTVT, Công an, Quốc phòng) vào cuộc. Kết luận điều tra mà công an Việt Nam công bố, xác định, cả năm bộ đều tận tình khai thác chức trách để buộc những doanh nghiệp muốn thực hiện các chuyến bay “giải cứu” phải chung chi và công dân Việt Nam có nhu cầu hồi hương trở thành đối tượng bị doanh nghiệp tham gia “giải cứu” trấn lột để cống nạp cho năm bộ. Không có năm bộ tham gia, chi phí hồi hương không bị đội lên và trở thành cao ngất ngưởng như đã biết.
Dẫu Bộ Quốc phòng không góp “bị can” nào trong vụ án mà công an Việt Nam vừa đề nghị truy tố nhưng đó không phải do Bộ Quốc phòng “sạch” hơn. Nguyên do không có nhân sự của Bộ Quốc phòng bị đề nghị truy tố chỉ vì Bộ Công an không thể điều tra Bộ Quốc phòng (3). Ngoài năm bộ, còn có Văn phòng Chính phủ tham gia ép buộc doanh nghiệp muốn tổ chức các chuyến bay “giải cứu” để những doanh nghiệp này buộc phải tăng mức trấn lột công dân muốn hồi hương. Kết luận điều tra của công an mà tờ Công An Nhân Dân vừa lược thuật, xác nhận: Tại Văn phòng Chính phủ, một số cá nhân thuộc Vụ Quan hệ quốc tế và lãnh đạo Văn phòng Chính phủ đã lợi dụng nhiệm vụ được giao, đề xuất thẳng lên lãnh đạo chính phủ duyệt chủ trương cấp phép chuyến bay cho các doanh nghiệp, bỏ qua quy trình giám sát, đề xuất của “Tổ công tác năm bộ” trong việc thẩm định, đưa ra ý kiến đối với kế hoạch tổ chức các chuyến bay, qua đó nhận hối lộ của doanh nghiệp (4).
Nếu hoạt động điều tra thật sự “khách quan, vô tư” tại sao lại bỏ qua không truy cứu trách nhiệm hình sự của các thành viên trong “Tổ công tác năm bộ” vốn là lãnh đạo của cả năm bộ. Chẳng lẽ để các viên chức trực thuộc nhũng nhiễu để nhận hối lộ lại không phạm tội nào dù ít nhất cũng có dấu hiệu “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”? Nếu hoạt động điều tra thật sự “khách quan, vô tư” tại sao lại bỏ qua không truy cứu trách nhiệm hình sự của “lãnh đạo chính phủ” đã “duyệt chủ trương cấp phép chuyến bay cho các doanh nghiệp, bỏ qua quy trình giám sát, đề xuất của ‘Tổ công tác năm bộ’ trong việc thẩm định, đưa ra ý kiến đối với kế hoạch tổ chức các chuyến bay” và vì thế mà tạo điều kiện cho “một số cá nhân thuộc Vụ Quan hệ quốc tế và lãnh đạo Văn phòng Chính phủ nhận hối lộ của doanh nghiệp”? “Lãnh đạo” hoặc “những lãnh đạo” nào của “chính phủ” đã “cố ý làm trái” quy trình, quy định do chính chính phủ... đề ra đến mức gây ra “hậu quả đặc biệt nghiêm trọng” như vậy?
Chẳng lẽ cứ là “lãnh đạo chính phủ” thì đương nhiên trở thành... “siêu công dân” nên không thể xem xét – truy cứu trách nhiệm hình sự dù dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự đã được công an... ghi nhận trên “giấy trắng, mực đen”, ngược lại nếu là thường dân thì dẫu thiệt hại có rõ ràng đến đâu mà công an không muốn thì ngay cả quyền làm... “bị hại” theo quy định của Luật Tố tụng hình sự cũng không được... hưởng? Còn một điểm đáng lưu ý khác là cứ như Kết luận điều tra, các doanh nhân đã bị cáo buộc “đưa hối lộ” cũng là nạn nhân. Doanh nghiệp của họ muốn có thương vụ, muốn cung cấp dịch vụ - thỏa mãn nhu cầu hồi hương của hàng trăm ngàn người thì phải “chung chi” cho các bộ. Khi chính phủ trở thành một tập thể với những cá nhân tham tàn như thế, chẳng lẽ chính phủ có thể phủi tay? Sao chính phủ không nhận trách nhiệm bồi thường theo Luật trách nhiệm bồi thường nhà nước (5) vì đã tạo điều kiện cho hàng loạt viên chức phạm pháp khi thi hành công vụ gây ra thiệt hại cho hàng trăm ngàn người?
Thêm một lần nữa cần nhắc lại thắc mắc: Vì sao Kết luận điều tra chỉ ghi nhận 772 chuyến bay giải cứu trong khi một số viên chức hữu trách từng thừa nhận số chuyên bay giải cứu (bao gồm “giải cứu” và “combo”) lên đến hàng ngàn (6)? Vì sao chỉ một số doanh nhân tham gia thực hiện các chuyến bay... “giải cứu”, một số lãnh đạo địa phương liên quan đến việc sắp đặt “nơi ăn, chốn ở” cho những người Việt bị các hệ thống “chặt đầu, lột da” chỉ vì có nguyện vọng được “giải cứu” bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong khi tháng 10 năm ngoái, Bộ Công an từng yêu cầu “UBND các tỉnh, thành phố thống kê, cung cấp toàn bộ hồ sơ resort, khách sạn đã nộp để xin được chọn làm địa điểm cách ly đón công dân Việt Nam từ nước ngoài hồi hương trên các chuyến bay tự trả phí cách ly, bao gồm cả hồ sơ những khách sạn không được chọn làm địa điểm cách ly. Những đơn vị được giao nhiệm vụ tiếp nhận, tham mưu, đề xuất giải quyết hồ sơ của khách sạn, resort xin làm địa điểm cách ly” (7)...
Với kiểu hoạt động từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài hết sức táo tợn, tàn tệ như đã được mô tả trong Kết luận điều tra, ai tin một số tập đoàn, một số doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực lưu trú tại Việt Nam, bỗng nhiên được chính quyền một số địa phương lựa chọn để cung cấp dịch vụ “cưỡng bức cách ly”, khiến chi phí hồi hương vọt lên như pháo thăng thiên là... hoàn toàn... vô tư? Vì sao công an Việt Nam vẫn... để đó - Kết luận điều tra không hề đả động đã làm gì và kết quả ra sao? 54 bị can là quá... ít!
Chú thích
(1) https://vietnamnet.vn/chuyen-bay-giai-cuu-dua-cuu-tu-nhan-ve-nuoc-va-la-thu-to-sai-pham-2129414.html
(2) https://tuoitre.vn/khach-di-chuyen-bay-giai-cuu-co-duoc-tra-lai-tien-20230408150132809.htm
(4) https://cand.com.vn/Chuyen-de/chuyen-bay-tren-troi-bang-ngam-duoi-dat-i689614/
(6) https://thanhnien.vn/toan-canh-vu-chuyen-bay-giai-cuu-sau-1-nam-khoi-to-dieu-tra-1851538213.htm