Một tòa án ở Bắc Kinh hôm thứ Hai (5/2) tuyên án tử hình treo đối với nhà văn Úc Dương Hằng Quân về tội gián điệp, một động thái đe dọa sự phục hồi gần đây trong mối quan hệ đã bị căng thẳng nhiều năm giữa Bắc Kinh và Canberra.
Bản án được đưa ra 5 năm sau khi ông Dương bị giam giữ ở Trung Quốc và 3 năm sau phiên tòa xét xử kín về tội gián điệp. Bản án nặng nề này đã gây sốc cho gia đình và những người ủng hộ ông.
Theo các nhà phân tích, bản án cũng đe dọa tình hình nồng ấm dần lên gần đây trong mối quan hệ giữa Úc và Trung Quốc, vốn đã bị hủy hoại cho đến cuối năm ngoái do những căng thẳng về thương mại, COVID-19 và vấn đề an ninh của Trung Quốc.
Ông Dương, một blogger ủng hộ dân chủ, là một công dân Úc sinh ra ở Trung Quốc, đang làm việc ở New York trước khi bị bắt tại sân bay Quảng Châu vào năm 2019. Là nhân viên của Bộ Công an Trung Quốc từ năm 1989-1999, ông đã bị buộc tội làm gián điệp cho một quốc gia mà Trung Quốc chưa tuyên bố công khai, và chi tiết về vụ án chống lại ông cũng chưa được công khai.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Uông Văn Bân, nói với các phóng viên ở Bắc Kinh rằng ông Dương đã bị kết tội gián điệp và “bị kết án tử hình với hai năm quản chế, đồng thời ra lệnh tịch thu tất cả tài sản cá nhân của ông ta”.
Ông Uông nói thêm rằng “phía Australia” được phép tham gia vào việc tuyên án và mọi thủ tục đều được tuân thủ.
Bản án tử hình treo ở Trung Quốc cho phép bị cáo được miễn thi hành án trong hai năm, sau đó tự động chuyển thành tù chung thân, hoặc hiếm hơn là tù có thời hạn. Cá nhân vẫn ở trong tù trong suốt đời.
Vợ của ông Dương đã có mặt tại tòa để nghe phán quyết, ông Feng Chongyi, một học giả ở Sydney cũng là người bạn lâu năm của ông Dương, cho biết và gọi đây là một “vụ án bất công nghiêm trọng”. Ông nói ông Dương đã bác bỏ các cáo buộc.
“Ông ấy bị chính phủ Trung Quốc trừng phạt vì chỉ trích các hành vi vi phạm nhân quyền ở Trung Quốc và ủng hộ các giá trị phổ quát như nhân quyền, dân chủ và pháp quyền”, ông Feng nói thêm.
Ông kêu gọi chính phủ Úc tìm cách xin cho ông Dương được tạm tha để chữa bệnh. Ông nói rằng 5 năm bị giam giữ đã gây tổn hại nặng nề cho sức khỏe của ông Dương.
Ngoại trưởng Australia Penny Wong nói Australia “kinh hoàng” trước phán quyết của tòa án và đã triệu tập đại sứ Trung Quốc.
Bà Wong nói chính phủ Úc hiểu rằng bản án có thể được giảm xuống tù chung thân sau hai năm nếu cá nhân không phạm tội nghiêm trọng nào trong thời gian đó.
“Đây là một tin đau buồn đối với Tiến sĩ Dương, gia đình ông và tất cả những người đã ủng hộ ông”, bà nói.
Gia đình của ông Dương đã “sốc và suy sụp trước tin này, là tin tồi tệ nhất” mà họ mong đợi, người phát ngôn của gia đình ông Dương ở Sydney nói.
Hai con trai của ông, hiện sống ở Úc, đã viết thư cho Thủ tướng Anthony Albanese vào tháng 10 trước chuyến thăm Bắc Kinh của ông, thúc giục ông tìm cách đòi trả tự do cho ông Dương vì lý do y tế.
Những người ủng hộ ông lập luận rằng ông Dương nên được tạm tha để chữa bệnh sau khi ông được thông báo vào năm ngoái rằng ông có một u nang 10 cm (4 inch) trên thận và có thể phải phẫu thuật.
Australia từng nói rằng họ rất quan ngại về việc vụ án của ông Dương liên tục bị trì hoãn và đã vận động cho việc bảo vệ sức khỏe của ông, bao gồm cả tiếp cận điều trị y tế “ở mức cao nhất”.
Một tòa án ở Bắc Kinh đã xét xử bí mật ông Dương vào tháng 5/2021 và vụ án của ông chưa bao giờ được tiết lộ công khai. Ông Dương phủ nhận việc làm gián điệp cho Úc hoặc Hoa Kỳ và phủ nhận mọi hành vi sai trái trong việc gửi thư cho gia đình từ nhà tù.
Blogger cao cấp
Ông Dương đã bị giam giữ khi mối quan hệ Australia-Trung Quốc xấu đi vào năm 2019. Nhưng hy vọng về việc trả tự do cho ông đã bị dập tắt khi mối quan hệ nồng ấm gần đây và việc thả phát thanh viên người Úc Thành Lôi ngay trước khi ông Albanese đến thăm Trung Quốc vào năm ngoái.
Ông Albanese là nhà lãnh đạo Australia đầu tiên đến thăm Trung Quốc kể từ năm 2016, khi mối quan hệ trở nên căng thẳng vì công ty viễn thông Trung Quốc Huawei, với các cáo buộc về hoạt động gián điệp, và việc Australia thúc đẩy điều tra nguồn gốc của Covid-19 cũng như những căng thẳng trên Biển Đông.
Ông Dương viết về chính trị Trung Quốc và Hoa Kỳ với tư cách là một blogger nổi tiếng. Ông đang sống ở New York vào năm 2019 với tư cách là học giả thỉnh giảng tại Đại học Columbia, và kiếm thêm thu nhập bằng cách làm đại lý mua sắm trực tuyến cho người tiêu dùng Trung Quốc đang tìm kiếm sản phẩm của Mỹ.
Ông bị bắt khi đang đi thăm Trung Quốc cùng với vợ vào tháng 1/2019.
Ông từng bị giam giữ ở Trung Quốc một thời gian ngắn trước đó vào năm 2011 vì bị nghi ngờ có liên hệ với các nhà hoạt động dân chủ trực tuyến. Ông được thả sau vài ngày sau sự can thiệp của chính phủ Úc.
Vào thời điểm đó, ông viết thư cho ông Feng, nói rằng ông đã làm việc cho Bộ Công an Trung Quốc trong một thập niên bắt đầu từ năm 1989, bao gồm cả ở Hong Kong và Washington, trước khi nghỉ việc và chuyển đến Úc, ông Feng nói với Reuters.
Ông Dương di cư đến Úc vào năm 1999 và trở thành công dân Úc vào năm 2002, theo học tiến sĩ tại Đại học Công nghệ Sydney vào năm 2006, nơi ông Feng là người hướng dẫn ông.
Ông Dương dành bốn năm tiếp theo để viết tiểu thuyết gián điệp xuất bản ở Đài Loan, kể về một điệp viên hai mang cũng mang họ Dương.
Elaine Pearson, người đứng đầu Tổ chức Theo dõi Nhân quyền ở châu Á, nói bản án này là “thái quá” và kêu gọi chính phủ Úc hợp tác “với các chính phủ khác cũng có công dân của họ bị giam giữ tùy tiện” bao gồm Canada, Nhật Bản và Hoa Kỳ.
Diễn đàn