Ban Việt Ngữ xin giới thiệu đến quý vị một vài nét về hội nghị APEC, và những diễn tiến trong ngày chủ nhật, tức là ngày cuối cùng họp mặt của lãnh đạo thuộc 21 nền kinh tế thành viên của APEC.
Q: Thưa chị Hoài Hương, trong tuần qua, chúng ta đã nghe nói nhiều về hội nghị APEC, chúng ta đã biết nhóm này gồm 21 quốc gia, trải dài khắp 4 châu lục, trong đó có những quốc gia lớn như Trung Quốc, nhỏ như Brunai. Ngoài các con số này, chị thấy còn có những con số đáng chú ý khác để thính giả của chúng ta biết thêm về APEC nữa hay không?
A: Nói đến APEC là chúng ta nói đến nhóm quốc gia gồm 2 tỉ 600 triệu người, chiếm 57% GDP của thế giới và 46% trao đổi thương mại thế giới. Trong 10 năm qua, Các nước trong nhóm APEC chiếm 70% khối lượng tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
Các con số khác đáng chú ý là APEC được chính thức thành lập vào năm 1989. Lúc đầu không có nhiều thành viên và cũng không nổi đình đám như bây giờ. Phải chờ đến năm 1994, khi họp nhau tại thành phố Bogor của Indonesia, hội nghị mới hoàn chỉnh các mục tiêu phát triển thương mại tự do và cởi mở giữa các thành viên với nhau. Từ đó trở đi, họ mới ra sức thực hiện các mục tiêu được gọi là “Mục tiêu Bogor”.
Q: Nếu thực hiện các “Mục tiêu Bogor”, mà trong nhóm có những nước giàu nước nghèo, anh khỏe thì đi nhanh, anh yếu thì đi chậm, vậy thì làm sao để tạo công bằng?
A: Các thành viên APEC thừa nhận có sự khác biệt này. Vì thế họ đã đặt ra 2 thời biểu. Các thành viên giàu phải thực hiện mục tiêu thương mại tự do và cởi mở trước năm 2010; còn các thành viên nghèo có thời hạn là năm 2020. Tuy nhiên, cam kết này có tính cách tự nguyện, dựa trên thiện chí và cố gắng của mỗi thành viên.
Ngoài mục tiêu thương mại tự do và cởi mở, APEC cũng hướng đến việc tạo ra một khung cảnh để hàng hóa, dịch vụ, và nhân lực có thể di chuyển an toàn và hiệu quả trong nội bộ các thành viên với nhau, thông qua sự hợp tác. Sự hợp tác này cũng phải tạo điều kiện để người dân các nước APEC có thể tiếp cận những công nghệ và những cơ hội đào tạo để có thể hưởng lợi do tình trạng trao đổi thương mại tự do và cởi mở, mang lại.
Q: Thông thường thì chuyện gì hay xảy ra vào tuần lễ APEC?
A: Như anh đã biết, mỗi năm APEC họp thượng đỉnh một lần, được tổ chức luân phiên tại các quốc gia thành viên. Lần nào cũng có khoảng 10 ngàn người đến dự, gồm các nhà báo, các doanh nhân, các quan chức v.v… Mấy ngày đầu của tuần lễ APEC, các Bộ Trưởng họp với nhau, và giới lãnh đạo doanh nghiệp cũng họp riêng với nhau. Sở dĩ có cuộc họp của giới lãnh đạo doanh nghiệp vì giới này cũng là một thành phần trong cơ cấu của APEC, họ có một Hội đồng riêng để bàn bạc và tư vấn cho các chính phủ. Còn các Bộ Trưởng họp là để tìm cách thỏa thuận trước những gì mà các nhà lãnh đạo coi như sẽ đặt bút ký vào 2 ngày cuối cùng của tuần lễ APEC.
Q: Đó là chuyện của mấy ông lớn, còn đối với người dân bình thường trong các nước APEC thì họ được hưởng những gì từ kết quả của những việc làm mà APEC đã đề ra?
A: Người dân bình thường trong khu vực châu Á Thái Bình Dương được hưởng lợi bằng nhiều cách. Các lợi ích trực tiếp gồm có: thêm công ăn việc làm, tiếp cận các công nghệ mới, có thêm an sinh xã hội , và giảm nghèo. Nói một cách rộng lớn hơn, giá sinh hoạt tại các nước thành viên APEC sẽ thấp đi, vì các rào cản thương mại đã giảm bớt hoặc dẹp bỏ. Sự cạnh tranh cũng giúp làm giảm giá cả các hàng hóa và dịch vụ mà mọi người đều cần đến trong sinh hoạt hằng ngày, từ thực phẩm cho đến quần áo, cho đến điện thoại di động.
Các thành quả mà APEC đã đạt được từ khi thành lập đến nay gồm có: hoàn thành mục tiêu phát triển thiên niên kỷ mà Liên Hiệp Quốc đã đề ra, giảm được phân nửa số người sống dưới mức nghèo khổ, tỷ lệ thất nghiệp thấp, cải tiến chăm sóc sức khỏe và vệ sinh, số học sinh tiểu học và trung học có nhiều hơn lúc trước.
Q: Tôi nghe nói hoạt động của APEC được dựa trên 3 cột trụ chính, thứ nhất là Tự do Đầu tư và thương mại, thứ hai là tạo điều kiện dễ dàng cho doanh nghiệp, và thứ ba là hợp tác kinh tế và kỹ thuật. Điều đó có đúng không?
A: Đúng, về mặt Tự do Đầu tư và thương mại, các nước APEC muốn tiến đến chuyện mở rộng thị trường, giảm bớt, và cuối cùng là xóa bỏ các rào cản thương mại.
Về mặt tạo điều kiện dễ dàng cho doanh nghiệp, các nước APEC muốn tiến đến chuyện giảm bớt chi phí giao dịch cho doanh nghiệp, dễ dàng truy cập thông tin thương mại. Họ quan niệm rằng có giảm bớt chi phí sản xuất thì hàng hóa và dịch vụ mới có giá rẻ, doanh số mới tăng, và tạo thêm công ăn việc làm.
Về mặt hợp tác kinh tế và kỹ thuật, các nước APEC muốn xây dựng năng lực ở cấp tổ chức và cấp cá nhân, để giúp các nước thành viên tận dụng những lợi ích của tình hình trao đổi thương mại toàn cầu.
Q: Trở lại với Việt Nam, chị có nhớ Việt Nam được kết nạp vào tổ chức APEC năm nào?
A: Việt Nam làm thành viên thực thụ của APEC vào năm 1998, đem đến cho Việt Nam những lợi ích về chính trị và kinh tế.
Về mặt chính trị Việt Nam sẽ có uy tín hơn và có tiếng nói mạnh hơn trên trường quốc tế. Từ đó đến nay, mỗi lần họp APEC là một cơ hội để Việt Nam có những cuộc đàm phán song phương ở cấp cao, đưa đến nhiều quyết định quan trọng.
Về mặt kinh tế, Việt Nam có thêm điều kiện tiếp cận các nguồn tài trợ, các nguồn vốn, các công nghệ hiện đại, và kiến thức về mặt quản lý. Mỗi lần đi họp với các bộ phận trực thuộc APEC là một dịp để Việt Nam nối mạng với các đối tác doanh nghiệp quốc tế.
Tính đến cuối năm 2004, là con số mới nhất mà tôi ghi nhận được, các khoản đầu tư trực tiếp của nước ngoài mà Việt Nam nhận được, là đến từ các nước APEC. Việt Nam xuất khẩu 60% hàng hóa và dịch vụ sang các nước APEC; và nhập khẩu 80% từ các nước APEC.
Q: Thưa chị, hội nghị APEC ở Hà Nội còn một ngày chót là chủ nhật, trong ngày này có gì đặc biệt?
A: Theo chương trình, vào buổi sáng chủ nhật, 21 nhà lãnh đạo APEC sẽ họp chung với nhau, sau đó họ nghỉ để ăn trưa. Ăn xong sẽ tới cái màn chụp hình chung với nhau, và theo như thông lệ của APEC, nước chủ nhà sẽ tặng các khách quý mỗi người một bộ trang phục của nước chủ nhà để chụp hình chung với nhau. Tôi nghe nói Việt Nam đã may sẵn khăn đóng áo dài để tặng khách. Bộ quần áo này có nhiều người cho rằng hơi luộm thuộm. Tôi chưa tưởng tượng nổi Tổng Thống Bush của Mỹ hoặc Tổng Thống Putin của Nga mặc bộ quần áo này sẽ trông ra làm sao.
Sau màn chụp hình sẽ là màn ra thông cáo chung.
Q: Nói đến các lãnh đạo đến Hà Nội thì ta cũng nên nói đến các phu nhân. Chị có tin gì về chương trình làm việc của các phu nhân của các lãnh đạo đến dự APEC không?
A: Vẫn theo chương trình thì trong ngày chủ nhật, các vị phu nhân sẽ được đưa đi xem viện bảo tàng dân tộc học, và đi xem múa rối nước. Sau đó họ đến chào từ biệt phu nhân của Chủ Tịch nước Việt Nam.
