Ngay sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ trích Việt Nam “là kẻ lạm dụng thương mại tồi tệ nhất”, Hoàn Cầu Thời Báo, một ấn bản của tờ Nhân Dân Nhật Báo của Đảng Cộng sản Trung Quốc, có bài viết cho rằng thỏa thuận thương mại tự do giữa Việt Nam và EU (EVFTA) có thể xem là một “phản ứng” đối với chủ nghĩa bảo hộ thương mại của Mỹ với tác dụng làm giảm tác động tiêu cực của thuế quan Mỹ “ngay cả khi ông Trump áp thuế lên hàng hóa của Việt Nam”.
Bài viết trên ấn bản tiếng Anh của tờ báo Trung Quốc hôm 27/6 cho rằng mặc dù Mỹ là thị trường xuất khẩu quan trọng đối với hầu hết các nước châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam, nhưng cuộc chiến thương mại đang diễn ra đã khiến cho các nền kinh tế này nhận ra rằng sự phụ thuộc quá mức vào thị trường tiêu dùng Mỹ là một đường hướng không bền vững để phát triển kinh tế theo hướng xuất khẩu.
“Việt Nam là một láng giềng gần gũi của Trung Quốc. Tăng trưởng kinh tế của Việt Nam sẽ có lợi trong việc đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa Trung Quốc sang quốc gia Đông Nam Á, tạo động lực mới cho hợp tác kinh tế song phương”, tờ báo nhà nước Trung Quốc nói.
Bài viết trên Hoàn Cầu Thời Báo được đưa ra một ngày sau khi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump trong cuộc phỏng vấn trực tiếp trên đài Fox Business hôm 26/6 chỉ trích Việt Nam là “kẻ lạm dụng tồi tệ nhất” khi lợi dụng cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung để thúc đẩy xuất khẩu sang Mỹ.
Trong khi truyền thông Việt Nam hoàn toàn im lặng về sự kiện này, thì tờ báo của nhà nước Trung Quốc lại có bài viết nhắc đến chỉ trích của Tổng thống Mỹ đối với Việt Nam và cho rằng cho dù Mỹ đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng châu Á, nhưng cuộc chiến thương mại đang làm suy yếu ảnh hưởng của Mỹ, và chuỗi cung ứng này đang định hình lại.
“Một khi quá trình này hoàn tất, ảnh hưởng của Mỹ đối với nền kinh tế châu Á sẽ bị phá vỡ”, Hoàn Cầu Thời Báo nói, đồng thời nhận định thêm rằng cuộc chiến thương mại đã “không diễn ra như ông Trump mong đợi”, khi nhiều công ty đã di chuyển sang Việt Nam thay vì sang Mỹ sau khi Washington áp thuế lên hàng nhập khẩu của Trung Quốc.
Vẫn theo Hoàn Cầu Thời Báo, thỏa thuận thương mại tự do (FTA) và thỏa thuận bảo vệ đầu tư (IPA) mà Việt Nam ký kết với châu Âu sẽ giúp làm giảm tác động tiêu cực của thuế quan Mỹ trong trường hợp Tổng thống Trump quyết định áp thuế lên hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam.
Tuy nhiên, theo nhận định của TS. Phạm Chí Dũng, một chuyên gia kinh tế và nhà báo độc lập tại Việt Nam, thì EVFTA khó có thể “bù đắp” thiệt hại cho nền kinh tế Việt Nam trong một sớm một chiều, mặc dù ông dự đoán mức nhập siêu của Việt Nam vào thị trường châu Âu sẽ tăng lên và xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường này có thể tăng từ 4-5% sau khi có EVFTA.
Lý do, theo TS. Phạm Chí Dũng, là vì cán cân thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc thâm hụt quá cao, với giá trị nhập siêu của Việt Nam từ Trung Quốc gấp đôi giá trị xuất siêu của Việt Nam vào Liên minh châu Âu, lên tới khoảng 50 tỉ đôla mỗi năm. Vì vậy, để EVFTA có thể mang lại một sự bù đắp khả dĩ cho những thiệt hại gây ra từ việc Việt Nam làm ăn với Trung Quốc, thì phải cần có thời gian và biện pháp mạnh.
Ông nói: “Nếu Việt Nam có được EVFTA với châu Âu sẽ cũng phải mất một thời gian rất dài và với những biện pháp rất quyết liệt, đặc biệt ngăn chặn hàng Trung Quốc dán nhãn hàng Việt Nam để xuất sang châu Âu và Mỹ, đồng thời ngăn chặn cả làn sóng đầu tư công nghệ lạc hậu từ Trung Quốc di chuyển vào Việt Nam sau khi cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung nổ ra”.
TS. Phạm Chí Dũng cũng cảnh báo rằng nếu không cẩn thận và có các biện pháp “quyết liệt” đối với hàng Trung Quốc đội lốt hàng Việt Nam, thì Việt Nam có nguy cơ trở thành quốc gia tiếp theo phải đối diện với “bức tường thuế” rất cao mà Mỹ dựng lên để ngăn chặn hàng nhập khẩu vào Mỹ.
Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ trong bốn tháng đầu năm đạt 17,1 tỉ đôla, tăng 29,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây được xem là do tác động tích cực của cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung lên xuất khẩu của Việt Nam.
Song TS. Phạm Chí Dũng cho rằng chủ thuyết “Việt Nam hưởng lợi trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung” đang trên đà phá sản vì lý do một số quan chức Việt Nam đã “tiếp tay” cho Trung Quốc lũng đoạn thị trường Mỹ, sau khi lũng đoạn thị trường Việt Nam nhiều năm qua.
