Hợp đồng nông nghiệp lớn có đem lại phúc lợi cho nông thôn Kampuchea?

BKK Partners, xí nghiệp cố vấn tài chánh Australia có một thân chủ muốn mua 100 ngàn hecta đất ở Kampuchea để trồng hoa mầu như lúa, chuối, mía, cây dầu cọ, và cây gỗ tếch.

Giám đốc điều hành BKK, ông Peter Costello, một cựu Bộ trưởng Tài chánh Australia, mới đây đã tới Kampuchea để điều đình. Thân chủ của BKK là công ty có tên Indochina Gateway Capital Limited.

Nhật báo The Phnom Penh Post đã ghi lại cuộc phỏng vấn với Giám đốc Costello, trong đó ông giải thích tại sao đầu tư vào lãnh vực thực phẩm lại hấp dẫn như vậy.

Ông Costello nói: “Tôi nghĩ rằng trong những thập niên sắp tới nông nghiệp sẽ trở lại vị trí của nó, là một ngành đầu tư và dĩ nhiên đó là một cơ hội tốt cho Kampuchea.”

Các nhà đầu tư nói rằng, dự án này sẽ tạo công ăn việc làm tại một nước nghèo, và giúp cải thiện phương pháp canh tác cho khu vực nông nghiệp tuy quan trọng nhưng chưa phát triển đúng mức.

Nhưng các nhà hoạt động nhân quyền nói rằng các hợp đồng về nông nghiệp lớn lao trước đây thường không giúp ích gì cho giới nông dân bình thường, do nạn tham nhũng, quản lý công quyền yếu kém, và hay xảy ra chuyện bạo hành vì đuổi đất.

Các nông dân nghèo thường hay bị giải tỏa đất đai và bởi vì các thứ giấy tờ sở hữu đất đai của Kampuchea không rõ ràng, các nông dân thường không được bồi thường thỏa đáng. Vì thế cuối cùng họ không còn đất đai, không còn nhà cửa, và không còn cách nào để xây dựng lại.

Ba năm trước đây, văn phòng nhân quyền Liên Hiệp Quốc tại Phnom Penh nói rằng, ít nhất đã có 59 hợp đồng nhường đất tổng cộng gần 1 triệu hecta dành cho các công ty tư nhân thực hiện những dự án nông nghiệp; và các dân quê nghèo đó thường bị thua thiệt trong những hợp đồng như vậy.

Các số liệu của chính phủ cho thấy họ đã có thêm 33 dự án nhượng đất kể từ khi bản phúc trình của Liên Hiệp Quốc được công bố.

Các hợp đồng đó chưa kể đến những vụ nhường đất cho một số quốc gia. Các nước Qatar, Kuwait, và Nam Triều Tiên đang có những hợp đồng nhượng đất như vậy.

Ông Matthieu Pellerin hoạt động về quyền sở hữu đất đai cho tổ chức nhân quyền Licadho tại Kampuchea. Ông nói rằng tình trạng tham nhũng cho thấy không riêng dân nghèo mà chính các nhà đầu tư cũng bị nguy hiểm, không được bảo vệ

Ông Pellerin nói: “Một hệ thống tham nhũng cấu kết chặt chẽ; thiếu hệ thống theo dõi và kiểm soát để những người nghèo khó khỏi trở thành nạn nhân của những hợp đồng nông nghiệp lớn nào, trong đó có những diện tích đất đai to lớn được đem nhượng cho các công ty tư nhân; sự cấu kết bí mật của tất cả các cấp chính quyền từ làng xã tới cấp quốc gia. Tất cả những thành tố đó sẽ khiến vô cùng khó khăn, nếu không muốn nói là không thể thực hiện được, theo lý thuyết, Kampuchea trong năm 2010 không phải là nơi để tới làm ăn.”

Giám đốc Costello thuộc BKK nói rằng, các nhà đầu tư sẽ tặng 5% số tiền lời của hợp đồng nhượng đất để góp vào các dự án xã hội tại Kampuchea.

Nhưng ông Pellerin nói rằng, việc đó có thể có lợi cho người nghèo nếu có sự giám sát đầy đủ để bảo đảm rằng số tiền đó được sử dụng cho nhu cầu của cộng đồng chứ không phải rơi vào túi các chính trị gia.

Chính trị gia đối lập, ông Son Chhay, nói rằng, nếu hợp đồng của BKK được thực hiện đúng đắn thì việc đó đánh dấu một thay đổi đáng hoan nghênh so với những hợp đồng trước đây với các công ty nông nghiệp của Trung Quốc và Việt Nam. Ông nói rằng, các nước này không đầu tư cho nhân dân Kampuchea.

Tuy nhiên, ông nói, rất khó có được những thông tin về hợp đồng nhượng đất. Cho tới năm 2008, ông Son Chhay đứng đầu ủy ban đối ngoại quốc hội, và ông cho biết, các thành viên quốc hội bị ngăn không cho xem xét những hợp đồng về những vụ chuyển nhượng đất như vậy.

Ông Son Chhay cho biết : “Hiện nay chúng tôi cũng vẫn còn không thể xem xét tới những hồ sơ đầu tư và đó là một lý do để lo ngại.”

Ông nói rằng, BKK phải công bố tất cả mọi chi tiết của hợp đồng để bảo đảm rằng dân nghèo ở nông thôn không bị thua thiệt.

Vấn đề chiếm hữu đất đai tại Kampuchea đã gây chú ý cho báo cáo viên nhân quyền đặc biệt của Liên Hiệp Quốc. Trong chuyến viếng thăm mới đây, ông Surya Subedi, đã yêu cầu chính quyền đình chỉ việc trục xuất dân chúng ra khỏi đất đai cho tới khi nào thiết lập được các biện pháp bảo đảm pháp lý.

Nhưng chính phủ Kampuchea đã từ chối và nói rằng, làm như vậy sẽ cản trở việc phát triển.

Ông Subedi nói dự luật mới về chính quyền và việc chiếm hữu đất đai quá mơ hồ.

Ông nói tiếp: “Thí dụ, lợi ích của quần chúng nghĩa là gì? Nếu có thể chiếm hữu đất đai vì lợi ích của quần chúng, thì chúng định nghĩa nó như thế nào? Ai đưa ra định nghĩa đó?”

Các chính trị gia đối lập và các nhà hoạt động cho dân nghèo nói rằng điều nguy hiểm là chính quyền sẽ chiếm hữu bất cứ đất đai nào họ muốn và những người canh tác đất đất đai sẽ không có được sự bảo vệ nào theo luật pháp.