Có dấu hiệu cho thấy giới hoạch định chính sách Việt Nam lo ngại Mỹ thỏa hiệp với Trung Quốc về Biển Đông để đổi lại việc Bắc Kinh cứng rắn với Bình Nhưỡng trong vấn đề hạt nhân.
Thông tin này do những nguồn tin không muốn nêu tên làm việc trong một số bộ ở Việt Nam cho VOA biết.
Thực tế hiện tại chứng minh dường như nó là một lo ngại quá mức từ phía Việt Nam. Ngay kể cả khi Hoa Kỳ không hy sinh lợi ích của mình ở Biển Đông để chiều ý Trung Quốc, bản thân Trung Quốc vẫn có động lực để hợp tác với Hoa Kỳ để kiềm chế tham vọng hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Nước Mỹ họ không gắn vấn đề Bắc Triều Tiên với vấn đề Biển Đông.Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp
Tuy nhiên, một nhà nghiên cứu và một nhà ngoại giao kỳ cựu cho rằng trong khi có lý do phần nào để nghi ngại như vậy, song có nhiều cơ sở hơn để tin rằng mối lo đó bị thổi phồng quá mức.
Thông tin chính thống của Trung Quốc cách đây 5 ngày cho hay nước này ra lệnh cho “toàn bộ” các nhà máy, công ty của Triều Tiên phải đóng cửa ở Trung Quốc, muộn nhất là vào là ngày 9/1/2018.
Có tin thậm chí các doanh nghiệp hợp tác nước ngoài giữa Trung Quốc với Triều Tiên cũng phải đóng cửa.
Chỉ có một số ít ngoại lệ là các dự án phi lợi nhuận, phi thương mại sẽ không phải đóng cửa.
Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp thuộc Viện ISEAS-Yusof Ishak, một viện có bề dày 50 năm nghiên cứu Đông Nam Á, nói với VOA việc Bắc Kinh cứng rắn với Bình Nhưỡng tuy có cơ sở là nghị quyết của Liên Hiệp Quốc song cũng là vì lợi ích trực tiếp và tự thân của chính Trung Quốc.
Theo nhà nghiên cứu hiện làm việc ở Singapore, dù lâu nay Trung Quốc là nước bảo trợ cho Triều Tiên, nhưng đất nước Đông Bắc Á nhỏ bé có những hành động đi ngược lại lợi ích của Trung Quốc, nhất là trong thời gian gần đây.
Việc Triều Tiên nắm trong tay vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo làm một số nhà phân tích đưa ra cảnh báo rằng nước này có thể là kẻ thù tiềm tàng của Trung Quốc, theo Tiến sĩ Hiệp.
Ông nói các nhà phân tích nhận định các vũ khí đó không chỉ nhắm đến Mỹ, Hàn Quốc, Nhật Bản, mà cũng có thể dùng để gây sức ép hoặc đe dọa Trung Quốc, trong trường hợp bất đồng, mâu thuẫn xảy ra giữa Bắc Kinh và Bình Nhưỡng.
Dễ thấy hơn, an ninh của Trung Quốc đang bị ảnh hưởng khi các chương trình vũ khí, hạt nhân của Triều Tiên tạo cớ để Mỹ, Nhật, Hàn gia tăng các hoạt động quân sự áp sát Trung Quốc. Bên cạnh đó, theo Tiến sĩ Hiệp, các nhà phân tích không loại trừ nguy cơ một số nước khu vực, nhất là Nhật – đối thủ địa chiến lược của Trung Quốc – cũng tìm cách có vũ khí hạt nhân.
Những điều đó giải thích sự kiên quyết gần đây của Bắc Kinh, Tiến sĩ Hiệp nói. Từ đó, ông đưa ra bình luận về việc Hà Nội dường như lo ngại về nguy cơ có thỏa hiệp nào đó giữa Mỹ và Trung Quốc:
“Thực tế hiện tại chứng minh dường như nó là một lo ngại quá mức từ phía Việt Nam. Ngay kể cả khi Hoa Kỳ không hy sinh lợi ích của mình ở Biển Đông để chiều ý Trung Quốc, bản thân Trung Quốc vẫn có động lực để hợp tác với Hoa Kỳ để kiềm chế tham vọng hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Nước Mỹ họ không gắn vấn đề Bắc Triều Tiên với vấn đề Biển Đông. Điều này đã được các học giả và các quan chức Hoa Kỳ nói ở Hội nghị Shangri-La hồi tháng 6 vừa rồi”.
Mỹ vẫn luôn nhất quán về Luật Biển, tự do hàng hải, về phân định khu vực có quyền tài phán tuân theo Luật Biển. Quan điểm của chúng tôi [Mỹ] đã được xác lập trong rất nhiều năm.Cựu thứ trưởng ngoại giao Mỹ Negroponte
Nhà nghiên cứu Đông Nam Á lưu ý rằng Mỹ có những lợi ích chiến lược rất lớn và quan trọng ở Biển Đông, đến mức họ không dễ dàng từ bỏ để theo đuổi sự hợp tác với Trung Quốc trong xử lý vấn đề Triều Tiên.
Cựu thứ trưởng ngoại giao thường trực Mỹ John Negroponte nói với VOA ông “nghi ngờ” chuyện có thỏa hiệp Mỹ-Trung trong hai vấn đề kể trên. Ông nói về lập trường Mỹ đối với Biển Đông:
“Mỹ vẫn luôn nhất quán về Luật Biển, tự do hàng hải, về phân định khu vực có quyền tài phán tuân theo Luật Biển. Quan điểm của chúng tôi [Mỹ] đã được xác lập trong rất nhiều năm”.
Sau một thời gian nước Mỹ sao nhãng Biển Đông, chính quyền Tổng thống Trump đã đẩy mạnh trở lại sự hiện diện và can dự ở vùng biển.
Hồi tháng 7, ông Trump chuẩn thuận kế hoạch trao cho hải quân Mỹ nhiều quyền tự do hơn để thực hiện các cuộc tuần tra vì tự do hàng hải ở vùng biển so với thời chính quyền Tổng thống Obama.
Thời ông Obama, trong suốt 3 năm, từ 2012-2015, Mỹ đã đình chỉ các hoạt động tuần tra loại này. Năm 2016, Mỹ chỉ có ba cuộc tuần tra như vậy.
Trong khi đó, chỉ trong 6 tháng kể từ khi ông Trump lên nắm quyền, Mỹ cũng đã thực hiện tới 3 cuộc tuần tra. Tiếp đó, cuộc tuần tra gần đây nhất được khu trục hạm USS John S. McCain tiến hành vào ngày 10/8.
Cho dù có chuyến đi của ông Trump hay không, tôi tin rằng với sự hung hăng của chính quyền Bình Nhưỡng cũng như mối đe dọa ngày càng tăng từ chương trình hạt nhân của Bình Nhưỡng, Trung Quốc vẫn sẽ có những động thái như vừa rồi.Tiến sĩ Lê Hồng Hiệp
Mới đây, Tổng thống Trump tuyên bố sắp thăm châu Á, bao gồm cả hai điểm đến là Trung Quốc và Việt Nam, để bàn thảo việc phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên, tự do ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, và các vấn đề kinh tế khác.
Tiến sĩ Hiệp nói không có liên quan gì giữa chuyến công du của ông Trump với việc Bắc Kinh đóng cửa các doanh nghiệp Triều Tiên:
“Thái độ của Trung Quốc tôi nghĩ bắt nguồn chủ yếu từ các hành vi, các diễn tiến trên bán đảo Triều Tiên, đặc biệt là từ phía chính quyền Bình Nhưỡng. Cho dù có chuyến đi của ông Trump hay không, tôi tin rằng với sự hung hăng của chính quyền Bình Nhưỡng cũng như mối đe dọa ngày càng tăng từ chương trình hạt nhân của Bình Nhưỡng, Trung Quốc vẫn sẽ có những động thái như vừa rồi chúng ta thấy”.
Mặc dù trên danh nghĩa có cùng ý thức hệ với Triều Tiên, Việt Nam đã lên án Bình Nhưỡng, sau vụ thử nghiệm hạt nhân thứ sáu và một loạt các vụ phóng tên lửa đạn đạo.
Thực thi các nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ trừng phạt Triều Tiên, Việt Nam đã trục xuất người lãnh đạo và phó lãnh đạo của chi nhánh ngân hàng thương mại Tanchon tại Việt Nam.
Diễn biến mới nhất liên quan, theo hãng tin Yonhap hôm 2/10, là một nhà hàng Triều Tiên ở Việt Nam đã ngưng hoạt động, sau khi các biện pháp chế tài quốc tế nhằm tăng cường nhằm cắt giảm nguồn thu ngoại tệ cho Triều Tiên được áp dụng.
