Việt Nam đang đặt mục tiêu giảm tới 1/5 việc làm trong khu vực công và cắt bớt hàng tỷ USD từ ngân sách chính phủ, thực hiện giống nỗ lực của Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm hạn chế chi tiêu, AFP đưa tin.
Động thái này - dự kiến sẽ được đưa ra trước quốc hội trong những ngày tới - đang tạo ra sự bất an ở một quốc gia cộng sản, nơi mà nghề công chức từ lâu đã có nghĩa là một công việc trọn đời.
Ông Tô Lâm, lãnh đạo cao nhất của Việt Nam, người trở thành Tổng Bí thư Đảng Cộng sản cách đây nửa năm sau khi người tiền nhiệm qua đời, nói rằng các cơ quan nhà nước không nên là “nơi trú ẩn an toàn cho những quan chức yếu kém”.
“Muốn có cơ thể khỏe mạnh, đôi khi phải ‘uống thuốc đắng’, phải chịu đau để ‘phẫu thuật khối u’”, ông Lâm nói hồi tháng 12/2024.
Cuộc cải cách, được các quan chức cấp cao mô tả là “một cuộc cách mạng”, sẽ chứng kiến số lượng các bộ và cơ quan chính phủ giảm từ 30 xuống còn 22. Các cơ quan truyền thông, cơ quan dân chính, cảnh sát và quân đội đều sẽ phải đối mặt với việc cắt giảm.
Theo chính phủ, gần 2 triệu người làm việc trong khu vực công tính đến năm 2022 và 1/5 số công việc này sẽ không còn nữa trong vòng 5 năm tới.
Trong số những cắt giảm đó, 100.000 người sẽ không còn việc làm hoặc được nghỉ hưu sớm, nhưng vẫn chưa rõ sẽ có biện pháp như thế nào để đạt được mục tiêu lớn hơn con số đó.
Một số người đã được thông báo, chẳng hạn như ông Thành, người dùng bút danh để bảo vệ danh tính, nói với AFP rằng sự nghiệp 12 năm làm nhà sản xuất truyền hình của ông đã bị chấm dứt một cách “dứt khoát” vào tháng trước.
Kênh tin tức do nhà nước kiểm soát nơi ông làm việc đã bị đóng cửa, là 1 trong 5 đài truyền hình đã đóng cửa và ông bố hai con được thông báo trước hai tuần.
“Thật đau lòng khi nói về điều đó”, người đàn ông 42 tuổi chuyển sang lái taxi cho biết.
- ‘Thuốc đắng’ –
Dựa trên nền tảng tăng trưởng kinh tế ấn tượng 7,1% vào năm 2024, Việt Nam - một trung tâm sản xuất toàn cầu phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu - đang đặt mục tiêu đạt 8% trong năm nay.
Tuy nhiên, mối lo ngại đang gia tăng về khả năng đất nước dễ bị tổn thương trước thuế quan dưới thời chính quyền mới của ông Trump.
Bộ máy quan liêu cồng kềnh cũng được coi là lực cản cho tăng trưởng, bên cạnh đó, chiến dịch chống tham nhũng rầm rộ đã làm chậm các giao dịch hàng ngày.
Việt Nam đặt mục tiêu trở thành nước có thu nhập trung bình vào năm 2030 và nhảy lên nhóm nước có thu nhập cao vào năm 2045.
Ông Nguyễn Hồng Hải, học giả Fulbright người Việt tại Đại học Mỹ ở thủ đô Washington, nói: “Họ thực sự muốn đạt được mục tiêu”.
“Đó là cách (chứng minh) tính chính danh của đảng, quyền lực của đảng”, ông Hải nói.
Nhà chức trách cho biết số tiền tiết kiệm được từ việc cắt giảm chi tiêu có thể lên tới 4,5 tỷ USD (113 nghìn tỷ đồng) trong 5 năm tới, bất chấp chi phí hơn 5 tỷ USD cho các gói hưu trí và trợ cấp thôi việc.
Nhưng bà Vũ Quỳnh Hương, một công chức, cho hay bà lo ngại rằng những nhân viên có năng lực nhất – những người sẽ có lựa chọn làm việc ở nơi khác – có thể là những người ra đi.
“Tôi đang cân nhắc việc nghỉ hưu sớm”, người phụ nữ 51 tuổi nói với AFP. "Tôi có thể làm việc như một nhà tư vấn tự do hoặc cho công việc kinh doanh của gia đình mình”.
- Động lực chống tham nhũng –
Tinh giản bộ máy quan liêu là chính sách của Đảng Cộng sản trong gần một thập kỷ nhưng ông Lâm đang thúc đẩy kế hoạch này với cường độ và tốc độ nhanh chóng.
Ông Lâm cũng quyết liệt theo đuổi chiến dịch chống tham nhũng đã truy quét hàng chục lãnh đạo doanh nghiệp và nhân vật cấp cao của chính phủ, trong đó có hai chủ tịch và ba phó thủ tướng kể từ năm 2021.
Các nhà phê bình cáo buộc ông Lâm nhắm vào các đối thủ của mình thông qua hành động này, nhưng động thái này đã được công chúng ủng hộ và các nhà phân tích cho rằng ông Lâm có thể đang tìm cách củng cố tính chính danh của ông trước đại hội Đảng Cộng sản tiếp theo vào đầu năm 2026.
Nhưng tình trạng xáo trộn đã đe dọa đến danh tiếng ổn định của đất nước và có những lo ngại rằng các cuộc cải cách tinh giảm bộ máy cũng có thể gây ra sự hỗn loạn ngắn hạn.
Theo tổ chức Minh bạch Quốc tế, Việt Nam đứng thứ 83 trong số 180 quốc gia về Chỉ số Cảm nhận Tham nhũng, và các nghi vấn cũng đã được đặt ra về việc thực hiện nỗ lực này.
Ông Thành nói việc quyết định giữ nhân viên nào, sa thải nhân viên nào là “không dựa trên năng lực của nhân viên”.
“Tôi từng cảm thấy tự hào khi kể với mọi người về công việc của mình. Giờ đây tôi cảm thấy như mình đã đánh mất danh dự của chính mình”, ông Thanh tâm sự.
Diễn đàn