Sau khi Tổng thống Mỹ và Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam điện đàm hôm 29/3, bàn về tăng cường và mở rộng quan hệ song phương, bên cạnh những dự báo về khi nào hai nước có thể nâng cấp quan hệ thành đối tác chiến lược, cũng xuất hiện nhận định về phản ứng khả dĩ của Trung Quốc về vấn đề này.
Bình luận về khả năng Mỹ và Việt Nam nâng cấp quan hệ trong năm nay, tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, thuộc viện nghiên cứu ISEAS Yusof Ishak của Singapore, nói với VOA từ Việt Nam rằng “có thể không chắc chắn nhưng khả năng là không thấp, bởi vì người ta [hai nước] đang cố đi đến đấy”.
Trong khi đó, nhà bình luận Bùi Thanh Hiếu nói với VOA từ Đức rằng quan hệ Mỹ-Việt “còn xa mới đến tầm đối tác chiến lược” và lưu thêm ý rằng “do Việt Nam chịu ảnh hưởng của Trung Quốc và Nga nên không thể nâng tầm thành quan hệ đối tác chiến lược với Mỹ trong thời gian 3-5 năm tới đây”.
Trung Quốc và Nga đang trở nên thân thiết với nhau hơn và cả hai cùng bày tỏ muốn đối kháng với Mỹ trên mọi lĩnh vực trong thời gian tới, ông Hiếu nói. Ông được biết tiếng rộng rãi vì thường sớm tung ra các thông tin có độ chính xác cao về nội tình chính trị Việt Nam và trước đây đã đăng nhiều bài bình luận, phân tích với bút danh Người Buôn Gió.
Bất luận khi nào Mỹ và Việt Nam chính thức tiến đến quan hệ đối tác chiến lược, Trung Quốc sẽ có phản ứng, nhưng theo hướng nào còn tùy vào nhiều yếu tố, nhà nghiên cứu Hà Hoàng Hợp nói với VOA hôm 31/3.
“Trung Quốc có thể sẽ xem quan hệ đối tác chiến lược giữa Việt Nam và Hoa Kỳ như một thách thức đối với ảnh hưởng của chính họ trong khu vực. Trung Quốc đã mở rộng sự hiện diện kinh tế, ngoại giao và quân sự ở Đông Nam Á, và mối quan hệ ngày càng tăng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ có thể được coi là một trở ngại cho tham vọng của Trung Quốc trong khu vực”, tiến sĩ Hợp đưa ra ý kiến.
Khi Mỹ và Việt Nam trở nên khăng khít hơn một cách chính thức, một khả năng phản ứng của Trung Quốc là họ “có thể tìm cách tăng cường can dự với Việt Nam để đối trọng với ảnh hưởng của Mỹ. Điều này có thể liên quan đến việc cung cấp các ưu đãi kinh tế, tăng cường hợp tác quân sự hoặc tăng cường quan hệ ngoại giao với Việt Nam”, ông Hợp dự báo.
Tuy nhiên, nhà nghiên cứu này cho rằng cũng có khả năng không hề thấp là Trung Quốc có thể coi quan hệ đối tác Việt-Mỹ là “một mối đe dọa” và đáp trả bằng các hành động hung hăng hơn, “chẳng hạn như tăng cường sự hiện diện quân sự trong các vùng lãnh thổ tranh chấp ở Biển Đông hoặc áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Việt Nam”.
Xét đến quan hệ Việt-Trung có lịch sử phức tạp, bao gồm xung đột trong quá khứ và sự khác biệt về ý thức hệ, dù hai nước đã nỗ lực cải thiện quan hệ trong những năm gần đây song vẫn còn ngờ vực nhau ở mức độ nhất định, tiến sĩ Hợp nhận định rằng “Trung Quốc có thể xem quan hệ đối tác Việt-Mỹ là một động thái của Việt Nam để phòng ngừa ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc và củng cố vị thế của mình trong khu vực”.
Ông nói thêm: “Trung Quốc cũng có thể xem quan hệ đối tác Việt-Mỹ là một phần của mô hình nỗ lực rộng lớn hơn của Mỹ nhằm kiềm chế sự trỗi dậy của Trung Quốc như một cường quốc toàn cầu. Trung Quốc thường xuyên cáo buộc Mỹ can thiệp vào công việc nội bộ và cố gắng làm suy yếu sự phát triển của nước này. Mối quan hệ ngày càng phát triển giữa Việt Nam và Hoa Kỳ có thể được coi là một phần của chiến lược lớn hơn này của Hoa Kỳ”.
Quan hệ thắt chặt thêm giữa Việt Nam và Mỹ cũng sẽ có tác động đến tranh chấp trên Biển Đông, nơi Trung Quốc tuyên bố họ có chủ quyền gần như toàn bộ, trong khi Việt Nam và một số nước Đông Nam Á khác cũng có các tuyên bố chủ quyền, tiến sĩ Hà Hoàng Hợp tiên liệu.
“Hoa Kỳ đã có lập trường mạnh mẽ chống lại các yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc ở Biển Đông và đã tiến hành các hoạt động tự do hàng hải trong khu vực để thách thức các yêu sách của Trung Quốc. Mối quan hệ ngày càng tăng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ có thể khuyến khích Việt Nam có lập trường quyết đoán hơn trong các tranh chấp Biển Đông, có khả năng làm gia tăng căng thẳng với Trung Quốc. Điều này có thể dẫn đến sự cạnh tranh gia tăng và thậm chí có khả năng xung đột giữa Trung Quốc và Việt Nam”, ông Hợp cảnh báo.
Song tình hình không nhất thiết phải đi theo hướng xấu như vậy, vẫn nhà nghiên cứu Hà Hoàng Hợp dự báo. Ông cho rằng cũng có xác suất là quan hệ đối tác Việt-Mỹ có thể giúp tạo điều kiện thuận lợi cho các nỗ lực ngoại giao để giải quyết tranh chấp Biển Đông.
“Hoa Kỳ đã khuyến khích tất cả các bên theo đuổi giải pháp hòa bình cho các tranh chấp lãnh thổ trong khu vực, và mối quan hệ ngày càng tăng giữa Việt Nam và Hoa Kỳ có thể cung cấp một nền tảng cho đối thoại và hợp tác mang tính xây dựng”, ông Hợp nói.
Ở một khía cạnh khác, quan hệ đối tác chiến lược Việt-Mỹ cũng có thể có tác động đến lợi ích kinh tế của Trung Quốc. “Quan hệ đối tác Việt-Mỹ có thể dẫn đến sự cạnh tranh kinh tế gia tăng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc tại Việt Nam, có khả năng ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận của Trung Quốc vào thị trường và chuỗi cung ứng của Việt Nam. Điều này có thể có ý nghĩa đối với chiến lược kinh tế rộng lớn hơn của Trung Quốc, đặc biệt là khi nước này tìm cách giảm sự phụ thuộc vào Mỹ và các thị trường phương Tây khác”, tiến sĩ Hợp phân tích.
Cạnh tranh Mỹ-Trung về kinh tế ở Việt Nam được ông Hợp dự báo sẽ tăng trong bối cảnh Việt Nam trở thành đối tác thương mại ngày càng quan trọng đối với Trung Quốc trong những năm gần đây, với thương mại song phương đạt hơn 175 tỷ đô la vào năm 2022, còn Mỹ cũng đang tìm cách tăng cường quan hệ kinh tế với Việt Nam, đặc biệt là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn để đối trọng với ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc trong khu vực.
Nhìn chung, quan hệ đối tác chiến lược Việt-Mỹ có thể sẽ có ý nghĩa quan trọng đối với lợi ích và ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực, đồng thời, quỹ đạo tương lai của mối quan hệ Việt Nam-Mỹ-Trung sẽ phụ thuộc vào một loạt các yếu tố chính trị, kinh tế và an ninh phức tạp, và sẽ đòi hỏi đối thoại và hợp tác liên tục giữa tất cả các bên liên quan, nhà nghiên cứu Hà Hoàng Hợp đánh giá.
Ông nói thêm: “Mặc dù có thể có những thách thức và các lĩnh vực căng thẳng, nhưng cũng có tiềm năng hợp tác và tham gia mang tính xây dựng giữa tất cả các bên liên quan”.
Riêng về ảnh hưởng đến Việt Nam, tiến sĩ Hợp đúc kết rằng “quan hệ đối tác chiến lược với Hoa Kỳ có thể giúp củng cố sự tự tin của Việt Nam trong việc thực hiện chính sách đối ngoại và chiến lược an ninh của mình, vì nó cung cấp cho Việt Nam một đồng minh mạnh mẽ có thể cung cấp hỗ trợ trong một loạt các lĩnh vực”.
Diễn đàn