Tổng thống Iran Hassan Rouhani loan báo hiện nay Iran tinh chế uranium nhiều hơn trước khi đồng ý ký thỏa thuận hạt nhân với các cường quốc thế giới vào năm 2015 giữa lúc Tehran dần dần rút lại những cam kết theo thỏa thuận này.
“Áp lực gia tăng đối với Iran nhưng chúng tôi tiếp tục tiến bộ,” ông Rouhani nói trong một bài diễn văn truyền hình ngày 16/1. Iran đã gỡ bỏ tất cả những hạn chế trong việc sản xuất uranium tinh chế, có thể được sử dụng để sản xuất thanh nhiên liệu của lò phản ứng nhưng cũng để chế tạo vũ khí hạt nhân.
Iran đã phá vỡ những giới hạn chính, vượt quá mức cho phép dự trữ nước nặng và chất uranium, vượt về số lượng và thể loại máy li tâm có thể hoạt động để làm giàu và tinh chế uranium, đáp trả những chế tài được Hoa Kỳ áp đặt trở lại sau khi Tổng thống Donald Trump đơn phương bỏ hiệp ước hạt nhân vào năm 2018.
Ông Trump muốn Tehran thương thuyết một thỏa thuận mới có thể ngăn chặn vĩnh viễn chương trình hạt nhân của nước này và hạn chế chương trình phi đạn đạn đạo của Tehran.
Năm thành viên còn lại của hiệp ước—Anh, Pháp và Đức cộng với Trung Quốc và Nga – hứa sẽ vẫn tôn trọng hiệp ước.
Tuy nhiên các đối tác châu Âu đã không thể đề nghị cho Tehran một phương thức bán dầu thô ở nước ngoài bất chấp những chế tài của Mỹ khiến cho giá trị đồng tiền của Iran sụt giảm mạnh mẽ và tỉ lệ lạm phát tăng cao.
Khi loan báo khởi động Cơ chế Công nhận Tranh chấp của thỏa thuận 2015 vào ngày 14/1, Anh, Pháp và Đức cảnh báo là những hành động của Tehran “không phù hợp với những điều khoản của thỏa thuận hạt nhân” và “có các chỉ dấu phổ biến hạt nhân ngày càng nghiêm trọng và không thể đảo ngược được.”
Bộ trưởng Ngoại giao Iran Mohammad Javad Zarif ngày 16/1 tố cáo 3 nước này đã tự cho phép để Hoa Kỳ hiếp đáp.
Chính quyền ông Trump đã đe dọa áp đặt 25% thuế quan lên xe nhập khẩu của châu Âu nếu Anh, Pháp, và Đức không chính thức cáo buộc Iran phá vỡ hiệp ước hạt nhân, Washington Post loan tin hôm 15/1.
Trong một bài diễn văn ngày 15/1, ông Rouhani chỉ trích quyết định của các cường quốc châu Âu và thất bại của các nước này trong việc đảm bảo Iran được hưởng các lợi ích kinh tế của thỏa thuận 2015.
“Bước kế tiếp quý vị cần phải thực hiện là trở lại những cam kết của mình,” Tổng thống Iran nói, trong khi ông Zarif cho rằng thỏa thuận hạt nhân “không chết”.
Theo thỏa thuận 2015, Iran hứa ngưng chương trình hạt nhân tham vọng của mình để đổi lấy việc gỡ bỏ những chế tài quốc tế.
Tehran luôn cho rằng chương trình hạt nhân của họ chỉ có mục đích dân sự, đã loan báo rằng hạn chế cuối cùng của việc sản xuất uranium tinh chế đã được gỡ bỏ đầu tháng này, vài ngày sau khi Tướng hàng đầu của Iran, Qassem Soleimani, bị giết trong cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ tại Baghdad.
Để đáp trả, ngày 8/1 Iran phóng 8 phi đạn đạn đạo vào 2 căn cứ tại Iraq có binh sĩ Mỹ đồn trú.
Vài giờ sau vụ tấn công bằng phi đạn, một máy bay chở khách của Ukraine bị phòng không Iran bắn hạ sau khi cất cánh từ Tehran làm tất cả 176 người thiệt mạng.
Trong bài diễn văn ngày 16/1, ông Rouhani nói chính phủ ông “làm việc hàng ngày để ngăn ngừa đối đầu quân sự hay chiến tranh.”
Ông cũng nói đối thoại với cộng đồng quốc tế khó khăn nhưng “có thể được.”
(Nguồn RFF/RL)
