Các cố vấn chủ chốt của ông Donald Trump đang đưa ra các đề nghị để chấm dứt chiến tranh Ukraine mà qua đó có thể sẽ nhượng lại các phần lãnh thổ của Ukraine cho Nga trong tương lai gần, theo phân tích của Reuters dựa trên các tuyên bố của các cố vấn này và các cuộc phỏng vấn với một số người thân cận với ông Trump.
Các đề nghị của ba cố vấn chủ chốt, trong đó có đặc phái viên của ông Trump về Nga-Ukraine là Trung tướng Lục quân hồi hưu Keith Kellogg, có chung một số yếu tố bao gồm việc loại bỏ tư cách thành viên NATO của Ukraine ra khỏi bàn đàm phán.
Các cố vấn của ông Trump sẽ cố gắng buộc Moscow và Kyiv ngồi vào bàn đàm phán bằng cả hai biện pháp, cây gậy và củ cà rốt, bao gồm dừng viện trợ quân sự cho Kyiv trừ khi Kyiv đồng ý đàm phán nhưng sẽ tăng viện trợ nếu Điện Kremlin từ chối.
Ông Trump nhiều lần cam kết trong chiến dịch tranh cử rằng sẽ chấm dứt chiến tranh Ukraine trong vòng 24 giờ đồng hồ sau khi tuyên thệ tái nhậm chức Tổng thống Mỹ vào ngày 20/1/2025, nhưng không cho biết bằng cách nào.
Các nhà phân tích và cựu quan chức an ninh quốc gia bày tỏ sự nghi ngờ sâu sắc rằng ông Trump có thể thực hiện lời cam kết như vậy vì tính phức tạp của cuộc xung đột.
Tuy nhiên, xét về tổng thể, các tuyên bố của các cố vấn của ông cho thấy những nét tiềm ẩn về kế hoạch hòa bình của ông Trump.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực và mất mát lãnh thổ ngày càng tăng, đã ám chỉ rằng ông có thể sẵn sàng đàm phán.
Mặc dù vẫn giữ ý định gia nhập NATO, tuần này ông đã nói rằng Ukraine phải tìm ra giải pháp ngoại giao để giành lại một số vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.
Nhưng ông Trump có thể thấy ông Putin không muốn tham gia, các nhà phân tích và cựu quan chức Hoa Kỳ cho biết, vì ông Putin đã khiến Ukraine phải ở thế yếu và có thể đạt được nhiều lợi ích hơn bằng cách tiếp tục chiếm đất.
“Putin không vội”, ông Eugene Rumer, cựu chuyên gia phân tích tình báo hàng đầu của Hoa Kỳ về Nga hiện đang làm việc tại tổ chức nghiên cứu Carnegie Endowment for International Peace, nói.
Ông cho biết nhà lãnh đạo Nga không tỏ ra sẵn sàng từ bỏ các điều kiện của mình về một lệnh ngừng bắn và đàm phán, bao gồm cả việc đòi Ukraine phải từ bỏ nỗ lực gia nhập NATO và giao nộp bốn tỉnh mà Putin tuyên bố là một phần của Nga dù Nga không kiểm soát hoàn toàn, một yêu sách đã bị Kyiv bác bỏ.
Ông Rumer nói ông Putin có thể sẽ chờ thời, chiếm nhiều đất hơn và chờ xem ông Trump có thể đưa ra nhượng bộ gì, nếu có, để dụ ông vào bàn đàm phán.
Reuters đưa tin vào tháng 5 rằng ông Putin sẵn sàng dừng chiến tranh bằng một lệnh ngừng bắn được đàm phán mà qua đó công nhận các tiền tuyến hiện tại nhưng sẵn sàng tiếp tục chiến đấu nếu Kyiv và phương Tây không hồi đáp.
Nga đã kiểm soát toàn bộ Crimea, sau khi đơn phương chiếm Crimea từ Ukraine vào năm 2014 và kể từ đó đã chiếm khoảng 80% Donbas - bao gồm Donetsk và Luhansk - cũng như hơn 70% Zaporizhzhia và Kherson, và một phần nhỏ của các khu vực Mykolaiv và Kharkiv.
Hơn là một kế hoạch
Theo bốn cố vấn yêu cầu giấu tên, tính đến tuần trước, ông Trump vẫn chưa triệu tập một nhóm công tác trung ương để đưa ra kế hoạch hòa bình. Thay vào đó, một số cố vấn đã đưa ra ý tưởng với nhau tại các diễn đàn công khai và - trong một số trường hợp - với ông Trump, họ nói.
Cuối cùng, một thỏa thuận hòa bình có thể sẽ phụ thuộc vào sự tham gia trực tiếp cá nhân giữa Trump, Putin và Zelenskyy, các cố vấn cho biết.
Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói “không thể bình luận về các tuyên bố riêng lẻ nếu không có ý tưởng về toàn bộ kế hoạch”.
Phát ngôn viên của ông Trump, Karoline Leavitt, lưu ý rằng ông Trump đã nói ông “sẽ làm những gì cần thiết để khôi phục hòa bình và xây dựng lại sức mạnh và khả năng răn đe của Mỹ trên trường thế giới”.
Một đại diện của ông Trump không trả lời ngay lập tức câu hỏi tiếp theo về việc liệu tổng thống đắc cử vẫn giữ ý định về việc giải quyết xung đột trong vòng một ngày sau khi nhậm chức hay không.
Chính phủ Ukraine không trả lời yêu cầu bình luận.
Một cựu quan chức an ninh quốc gia của ông Trump tham gia vào quá trình chuyển giao cho biết có ba đề nghị chính: phác thảo của ông Kellogg, một đề nghị của Phó Tổng thống đắc cử JD Vance và một đề nghị khác do Richard Grenell, cựu quyền giám đốc tình báo của ông Trump, đưa ra.
Kế hoạch của ông Kellogg, đồng tác giả với cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia Fred Fleitz và trình lên ông Trump vào đầu năm nay, kêu gọi đóng băng các tuyến chiến đấu hiện tại.
Ông Kellogg và ông Fleitz không trả lời yêu cầu bình luận.
Ông Trump sẽ cung cấp thêm vũ khí của Hoa Kỳ cho Kyiv chỉ khi họ đồng ý đàm phán hòa bình. Đồng thời, ông sẽ cảnh báo Moscow rằng ông sẽ tăng viện trợ của Hoa Kỳ cho Ukraine nếu Nga từ chối đàm phán. Tư cách thành viên NATO của Ukraine sẽ bị hoãn lại.
Ukraine cũng sẽ được cung cấp các đảm bảo an ninh của Hoa Kỳ, có thể bao gồm việc tăng cường nguồn cung cấp vũ khí sau khi đạt được thỏa thuận, theo đề nghị đó.
Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 6 với Times Radio của Anh, ông Sebastian Gorka, một trong những phó cố vấn an ninh quốc gia sắp tới của ông Trump, cho biết ông Trump đã nói với ông rằng ông sẽ buộc Putin phải đàm phán bằng cách đe dọa sẽ chuyển giao vũ khí chưa từng có cho Ukraine nếu Putin từ chối.
Khi Reuters gọi để ghi nhận bình luận, ông Gorka chê Reuters là “tin giả, tin rác” và từ chối giải thích thêm.
Ông Vance thời còn là thượng nghị sĩ Hoa Kỳ từng phản đối viện trợ cho Ukraine. Hồi tháng 9, ông Vance đã đưa ra một ý tưởng riêng.
Ông nói với người dẫn chương trình Shawn Ryan rằng một thỏa thuận có khả năng sẽ bao gồm một khu phi quân sự tại các tiền tuyến hiện tại sẽ được “củng cố nghiêm ngặt” để ngăn chặn các cuộc xâm nhập tiếp theo của Nga. Đề nghị của ông cũng sẽ từ chối tư cách thành viên NATO của Kyiv.
Các đại diện của ông Vance đã không cho ông bình luận với Reuters và ông vẫn chưa cung cấp thêm thông tin chi tiết.
Ông Grenell, cựu đại sứ của ông Trump tại Đức, đã ủng hộ việc thành lập “các khu tự trị” ở miền đông Ukraine trong một cuộc họp bàn tròn của Bloomberg vào tháng 7 nhưng không giải thích rõ hơn. Ông cũng cho rằng việc Ukraine trở thành thành viên NATO không vì lợi ích của Hoa Kỳ.
Ông Grenell, người không trả lời yêu cầu bình luận, vẫn chưa đảm bảo được vị trí trong chính quyền mới, mặc dù ông vẫn được ông Trump lắng nghe về các vấn đề châu Âu, một cố vấn chính sách đối ngoại cấp cao của ông Trump nói với Reuters.
Người đó cho biết ông Grenell là một trong số ít người tham dự cuộc họp vào tháng 9 tại New York giữa ông Trump và ông Zelenskyy.
Có thể bị phản đối
Theo các nhà phân tích và cựu quan chức an ninh quốc gia, các yếu tố của các đề nghị vừa kể có thể sẽ bị các đồng minh châu Âu và một số nhà lập pháp Hoa Kỳ phản đối cũng như bị ông Zelenskyy bác bỏ. Tổng thống Ukraine đã đưa việc Ukraine được mời gia nhập NATO vào “Kế hoạch Chiến thắng” của riêng mình.
Tuần trước, ngoại trưởng Ukraine đã gửi một lá thư cho các đối tác NATO của mình, kêu gọi họ đưa ra lời mời gia nhập tại cuộc họp của các bộ trưởng ngoại giao vào ngày 3/12.
Một số đồng minh châu Âu đã bày tỏ mong muốn tăng cường viện trợ cho Ukraine và Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden vẫn tiếp tục gửi vũ khí. Điều đó có thể khiến ông Trump mất đi một số đòn bẩy để thúc đẩy Kyiv vào bàn đàm phán.
Kế hoạch của ông Kellogg, xoay quanh việc tăng viện trợ cho Ukraine nếu ông Putin không vào bàn đàm phán, có thể phải đối mặt với sự phản đối tại Quốc hội, nơi một số đồng minh thân cận nhất của ông Trump phản đối việc viện trợ quân sự bổ sung cho quốc gia Đông Âu này.
“Tôi không nghĩ bất kỳ ai có kế hoạch thực tế nào để chấm dứt điều này”, ông Rumer, cựu sĩ quan tình báo Hoa Kỳ, nói.
Diễn đàn