Ngày 13/7, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo tuyên bố Hoa Kỳ ủng hộ một vùng Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và mở rộng, và rằng việc Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền những nguồn tài nguyên trên hầu hết Biển Đông là hoàn toàn bất hợp pháp cũng như những chiến dịch hiếp đáp để kiểm soát vùng này là bất hợp.
Tuyên bố của Ngoại trưởng Mỹ đăng trên trang web của Bộ Ngoại giao nêu rõ Hoa Kỳ tìm cách gìn giữ hòa bình và ổn định tại Biển Đông, duy trì tự do hàng hải phù hợp với luật pháp quốc tế, giữ cho lưu lượng thương mại không bị cản trở và chống lại bất cứ âm mưu nào muốn dùng sự cưỡng ép hay vũ lực để giải quyết tranh chấp. Ngoại trưởng Pompeo nhấn mạnh Hoa Kỳ chia sẻ những lợi ích sâu sắc với nhiều đồng minh và đối tác vốn từ lâu ủng hộ trật tự quốc tế căn cứ trên luật lệ.
Những lợi ích cùng chia sẻ này, theo lời Ngoại trưởng Mỹ, đang nằm dưới mối đe dọa chưa từng thấy từ Trung Quốc. Ông Pompeo tố cáo Bắc Kinh sử dụng sự uy hiếp để phá hoại quyền chủ quyền của các nước ven biển Đông Nam Á tại Biển Đông, hiếp đáp đẩy các nước ra khỏi các nguồn tài nguyên ngoài khơi, áp đặt sự chiếm lĩnh đơn phương và thay thế luật pháp quốc tế theo kiểu “mạnh thì thắng.” Mọi người đã thấy rõ cách thức của Bắc Kinh trong nhiều năm qua, Ngoại trưởng Mỹ nói và dẫn chứng lời cựu Ngoại trưởng Trung Quốc Dương Khiết Trì năm 2010 trước các đối tác ASEAN rằng “Trung Quốc là một nước lớn và các nước khác là những nước nhỏ, đó là sự thật.” Quan điểm xâm chiếm thế giới của Trung Quốc không có chỗ đứng trong thế kỷ 21, Ngoại trưởng Pompeo khẳng định
Vẫn theo lời Ngoại trưởng Mỹ, Trung Quốc không có cơ sở pháp lý để áp đặt ý chí đơn phương lên khu vực cũng như không đưa ra được cơ sở pháp lý thích đáng về “Đường chín đoạn” tại Biển Đông kể từ khi chính thức loan báo vào năm 2009. Ông Pompeo nhắc nhớ rằng trong quyết định hôm 12/7/2016, Tòa án Trọng tài được thành lập theo Công ước về Luật Biển năm 1982 mà Trung Quốc là một thành viên đã bác bỏ tuyên bố chủ quyền trên biển của Trung Quốc là vô căn cứ theo luật quốc tế và đứng về phía Philippines, quốc gia đưa vấn đề ra tòa trọng tài.
Như Hoa Kỳ đã tuyên bố trước đây, Ngoại trưởng Mỹ nói tiếp, và theo những qui định rõ ràng của Công ước, quyết định của Toà án Trọng tài có tính cách chung cuộc và mang tính ràng buộc pháp lý cả hai phía. Thông cáo trên website Bộ Ngoại giao Mỹ dẫn lời Ngoại trưởng Pompeo nêu rõ Hoa Kỳ đứng về phía quyết định của Tòa án liên quan tới các tuyên bố hàng hải ở Biển Đông rằng:
-Trung Quốc không thể đòi chủ quyền hàng hải một cách hợp pháp-bao gồm bất cứ Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) nào phát xuất từ Bãi cạn Scarborough và Quần đảo Trường Sa-so với Philippines trong những khu vực mà Tòa phát hiện nằm trong vùng EEZ của Philippines hay trên thềm lục địa của nước này. Việc Bắc Kinh quấy nhiễu nghề cá và việc khai thác năng lượng ngoài khơi của Philippines trong những khu vực này là bất hợp pháp, cũng như bất cứ hoạt động đơn phương nào của Trung Quốc nhằm khai thác các nguồn tài nguyên đó. Cùng với quyết định ràng buộc pháp lý của tòa án, Trung Quốc không có chủ quyền lãnh thổ hay hàng hải hợp pháp tại Đá Vành Khăn hay Bãi Cỏ Mây, cả hai thực thể này thuộc chủ quyền và quyền tài phán của Philippines. Bắc Kinh cũng không có chủ quyền lãnh thổ hay hàng hải phát xuất từ những thực thể này.
-Vì Bắc Kinh không đưa ra được tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông hợp lý, hợp pháp nên Hoa Kỳ bác bỏ bất cứ tuyên bố nào của Trung Quốc về chủ quyền lãnh hải bên ngoài 12 hải lý từ các đảo Trung Quốc tuyên bố có chủ quyền tại Trường Sa. Do đó, Hoa Kỳ bác bỏ bất cứ tuyên bố chủ quyền nào trong vùng biển xung quanh Bãi Tư Chính ngoài khơi Việt Nam, Bãi cạn Luconia ngoài khơi Malaysia, vùng biển trong khu vực EEZ của Brunei và Natuna Besar ngoài khơi Indonesia. Bất cứ hành động nào của Trung Quốc quấy nhiễu nghề cá hay việc khai thác dầu khí của các nước khác trong các vùng biển này- hoặc tiến hành các hoạt động đơn phương như thế là bất hợp pháp.
-Trung Quốc không có chủ quyền lãnh thổ hay hàng hải hợp pháp đối với (hoặc xuất phát từ) Bãi ngầm James, một thực thể hoàn toàn chìm dưới nước chỉ cách Malaysia 50 hải lý và cách bờ biển Trung Quốc 1.000 hải lý. Bãi ngầm James thường được ghi trong các tài liệu tuyên truyền của Trung Quốc là “lãnh thổ cực nam của Trung Quốc.” Luật quốc tế rõ ràng là: Một thực thể chìm dưới nước như Bãi ngầm James không thể được bất cứ nước nào tuyên bố chủ quyền và không thể tạo ra vùng hải phận. Bãi ngầm James (chìm gần 20 mét dưới mặt biển) không phải và không bao giờ là lãnh thổ Trung Quốc, cũng như Bắc Kinh không bao giờ có thể khẳng định quyền hàng hải hợp pháp từ Bãi ngầm này.
Ngoại trưởng Mỹ, trong tuyên bố đăng trên trang web Bộ Ngoại giao hôm 13/7 kết luận rằng thế giới không cho phép Bắc Kinh đối xử với Biển Đông như là đế chế biển của Trung Quốc. Ông Pompeo xác quyết Mỹ đứng về phía các đồng minh và đối tác Đông Nam Á trong việc bảo vệ chủ quyền của các nước này đối với các tài nguyên ngoài khơi, phù hợp với quyền và nghĩa vụ của các nước theo luật quốc tế. Hoa Kỳ cũng đứng về phía cộng đồng quốc tế trong việc bảo vệ tự do trên biển và tôn trọng chủ quyền, bác bỏ bất cứ lực đẩy nào áp đặt “mạnh thì thắng” tại Biển Đông hay tại khu vực rộng lớn hơn, Ngoại trưởng Hoa Kỳ cho biết.
(Nguồn: Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ)
