Cuộc tranh chấp ngày càng leo thang về một dãy đảo tại Biển Đông Trung Hoa là trọng tâm chú ý của những hành động dân tộc ngày càng tăng của hai cường quốc đối thủ châu Á. Các chuyên gia nói chính phủ Nhật Bản và Trung Quốc đang phản ứng với những thách thức nội bộ mới, và những bất bình lâu nay của những phong trào dân tộc.
Leo thang mới đây bắt đầu vào tháng 4 năm nay khi Đô trưởng Tokyo Shintaro Ishihara nói ông đã bắt đầu thương thảo để mua 4 trong 5 đảo của quần đảo từ một gia đình Nhật Bản là chủ những đảo này trong nhiều thập niên. Những đảo này có tên Nhật Bản là Senkaku và tên Trung Quốc là Điếu Ngư Đảo.
Những bước của Nhật Bản
Ishahara, một người theo chủ nghĩa dân tộc nổi tiếng, nói ông muốn những đảo này vẫn thuộc chủ quyền của Nhật Bản, do Nhật Bản đơn phương sáp nhập từ năm 1895. Thủ tướng Yoshihiko Noda sau đó nói Trung ương cũng đã bàn với gia đình Kurihara để mua những đảo này.
Khi một nhóm các nhà hoạt động Trung Quốc đi thuyền đến đảo vào ngày 15 tháng 8 để xác nhận chủ quyền của Trung Quốc, Nhật Bản bắt và trục xuất những người này. Bốn ngày sau đó, dường như Tokyo cho phép một nhóm người Nhật theo chủ nghĩa dân tộc đổ bộ lên đảo chính của dãy đảo này, dù đã cảnh báo những người này là không nên.
Những hành động của Nhật Bản có thể được giải thích một phần như là phản ứng trước viễn cảnh một thỏa thuận giữa gia đình Kurihara và Đô trưởng Tokyo.
Phản ứng trước những cuộc thương thuyết
Truyền thông Nhật Bản cho biết gia đình Kurihara phải bán những đảo này vì nợ nần chồng chất. Gia đình này mua những đảo này từ một gia đình khác vào năm 1978, trước khi cho chính phủ thuê vào năm 2002.
Giáo sư Kiichi Fujiwara thuộc trường đại học Tokyo nói gia đình Kurihara cũng là những người theo chủ nghĩa dân tộc và dường như “nghi ngờ” về quyết tâm bảo vệ chủ quyền của đảng cầm quyền đối với những đảo này.
Oâng nói những người theo chủ nghĩa dân tộc Nhật Bản bất bình khi Đảng Dân chủ Nhật Bản lên cầm quyền vào năm 2009 đã theo đuổi quan hệ “đầm ấm” với Trung Quốc. Trung Quốc luôn luôn cho rằng những đảo này thuộc lãnh thổ Trung Quốc trước khi bị sáp nhập vào Nhật Bản.
Truyền thông Nhật Bản nói nỗ lực mua đảo của Đô trưởng Tokyo Ishihara làm chính quyền của Thủ tướng Noda lo ngại, và một số giới chức cảnh báo là Trung Quốc có thể phản ứng giận giữ nếu ông Ishihara mua được những đảo này.
Các giới chức nói nếu chính phủ Trung ương mua đảo, rủi ro có thể giảm thiểu.
Khiếu nại của những người theo chủ nghĩa dân tộc Nhật Bản
Ông Fujiawara, một chuyên viên quan hệ quốc tế, nói những người theo chủ nghĩa dân tộc Nhật Bản lo ngại về những hành động lấn áp rõ ràng của Trung Quốc tại những vùng biển tranh chấp khác:
“Nhiều tàu đánh cá của Trung Quốc đang hoạt động tại vùng biển mà Philippines và Việt Nam nhận chủ quyền chung quanh quần đảo Trường Sa. Có nhiều lo ngại là hiện nay Trung Quốc đang tuyên bố kiểm soát lãnh thổ của những đảo Senkaku và cũng sử dụng những đảo này theo mục đích riêng tư.”
Bà Bonnie Glaser, một chuyên gia nghiên cứu về Trung Quốc tại trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế có trụ sở tại Washington nói đảng cầm quyền Nhật Bản đang lắng nghe những người theo chủ nghĩa dân tộc vì có thể bị buộc phải tổ chức bầu cử sớm trong năm nay:
“Chính phủ Nhật Bản đang nỗ lực đáp ứng những đòi hỏi của người dân và cùng lúc giải quyết những quan hệ với các láng giềng. Hiện nay họ làm những việc này chưa được tốt.”
Các động thái của Trung Quốc
Các hành động mới đây của Trung Quốc trong cuộc tranh chấp cũng phản ánh chủ nghĩa dân tộc ngày càng tăng. Sau cuộc đổ bộ lên đảo vào ngày 19 tháng 8 của các nhà hoạt động Nhật Bản, Bắc Kinh “chính thức” phản đối Tokyo và lần đầu tiên trong nhiều năm cho phép hàng ngàn người tham gia các cuộc biểu tình chống Nhật Bản tại nhiều thành phố chính của Trung Quốc.
Chính phủ Trung Quốc cũng hỗ trợ ngoại giao cho các nhà hoạt động Trung Quốc đổ bộ lên những đảo trong tháng này, lên án việc Nhật Bản bắt giữ họ và đòi trả tự do vô điều kiện cho những người này.
Những thách thức chính trị nội bộ
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc hiện đang phải đối đầu với những thách thức nội bộ mới, gồm có việc chuẩn bị Đại hội Đảng năm nay bàn giao cho thế hệ kế tiếp.
Bà Glaser cho rằng lãnh đạo Trung Quốc hiện đang lo âu vì bị xem như là yếu và không bảo vệ được chủ quyền.
Chính phủ Trung Quốc cũng đang nỗ lực đánh lạc hướng chú tâm của người dân về tham nhũng và lạm quyền, cụ thể là vụ Bạc Hy Lai.
Oâng Rory Medcalf thuộc Viện Chính sách Quốc tế Lowy của Australia nói sự khẳng định chủ quyền của Trung Quốc trên những đảo này cũng phản ánh những tình cảm chống Nhật đã ăn sâu vào người Trung Quốc.
Chủ nghĩa dân tộc bám chặt trong dân chúng Trung Quốc
Ông Medcalf nói: “Chủ nghĩa dân tộc này có từ lâu đời tại Trung Quốc, đã được Đảng Cộng sản nuôi dưỡng và hiện ngày càng khó kiểm soát, một phần vì truyền thông xã hội.”
Chuyên gia Glaser nói nhiều người theo chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc dùng Internet để bày tỏ sự giận giữ đối với Nhật Bản và chỉ trích chính phủ của họ không làm nhiều hơn nữa để bảo vệ chủ quyền. Bắc Kinh bắt đầu xác nhận đòi hỏi chủ quyền tại các đảo này vào năm 1971, hai năm sau khi có nghiên cứu của Hoa Kỳ cho thấy tiềm năng dầu mỏ tại khu vực này.
Ông Medcalf nói quần đảo Senkaku, hay Điếu Ngư đã trở thành một niềm tự hào quốc gia tại Trung Quốc và Nhật Bản, nên hai chính phủ cảm thấy bị buộc phải phản ứng trước những gì được xem là khiêu khích của những người theo chủ nghĩa dân tộc của cả hai phía:
“Thực sự đã có những hành động qua lại một cách sinh động và không mấy hay ho tại đây và hy vọng duy nhất chúng ta có là hai chính phủ có thể nhận ra ý nghĩa và chế ngự được công luận tại cả hai quốc gia để ngăn khủng hoảng ngoại giao lan rộng thêm.”
Leo thang mới đây bắt đầu vào tháng 4 năm nay khi Đô trưởng Tokyo Shintaro Ishihara nói ông đã bắt đầu thương thảo để mua 4 trong 5 đảo của quần đảo từ một gia đình Nhật Bản là chủ những đảo này trong nhiều thập niên. Những đảo này có tên Nhật Bản là Senkaku và tên Trung Quốc là Điếu Ngư Đảo.
Những bước của Nhật Bản
Ishahara, một người theo chủ nghĩa dân tộc nổi tiếng, nói ông muốn những đảo này vẫn thuộc chủ quyền của Nhật Bản, do Nhật Bản đơn phương sáp nhập từ năm 1895. Thủ tướng Yoshihiko Noda sau đó nói Trung ương cũng đã bàn với gia đình Kurihara để mua những đảo này.
Khi một nhóm các nhà hoạt động Trung Quốc đi thuyền đến đảo vào ngày 15 tháng 8 để xác nhận chủ quyền của Trung Quốc, Nhật Bản bắt và trục xuất những người này. Bốn ngày sau đó, dường như Tokyo cho phép một nhóm người Nhật theo chủ nghĩa dân tộc đổ bộ lên đảo chính của dãy đảo này, dù đã cảnh báo những người này là không nên.
Những hành động của Nhật Bản có thể được giải thích một phần như là phản ứng trước viễn cảnh một thỏa thuận giữa gia đình Kurihara và Đô trưởng Tokyo.
Phản ứng trước những cuộc thương thuyết
Truyền thông Nhật Bản cho biết gia đình Kurihara phải bán những đảo này vì nợ nần chồng chất. Gia đình này mua những đảo này từ một gia đình khác vào năm 1978, trước khi cho chính phủ thuê vào năm 2002.
Giáo sư Kiichi Fujiwara thuộc trường đại học Tokyo nói gia đình Kurihara cũng là những người theo chủ nghĩa dân tộc và dường như “nghi ngờ” về quyết tâm bảo vệ chủ quyền của đảng cầm quyền đối với những đảo này.
Oâng nói những người theo chủ nghĩa dân tộc Nhật Bản bất bình khi Đảng Dân chủ Nhật Bản lên cầm quyền vào năm 2009 đã theo đuổi quan hệ “đầm ấm” với Trung Quốc. Trung Quốc luôn luôn cho rằng những đảo này thuộc lãnh thổ Trung Quốc trước khi bị sáp nhập vào Nhật Bản.
Truyền thông Nhật Bản nói nỗ lực mua đảo của Đô trưởng Tokyo Ishihara làm chính quyền của Thủ tướng Noda lo ngại, và một số giới chức cảnh báo là Trung Quốc có thể phản ứng giận giữ nếu ông Ishihara mua được những đảo này.
Các giới chức nói nếu chính phủ Trung ương mua đảo, rủi ro có thể giảm thiểu.
Khiếu nại của những người theo chủ nghĩa dân tộc Nhật Bản
Ông Fujiawara, một chuyên viên quan hệ quốc tế, nói những người theo chủ nghĩa dân tộc Nhật Bản lo ngại về những hành động lấn áp rõ ràng của Trung Quốc tại những vùng biển tranh chấp khác:
“Nhiều tàu đánh cá của Trung Quốc đang hoạt động tại vùng biển mà Philippines và Việt Nam nhận chủ quyền chung quanh quần đảo Trường Sa. Có nhiều lo ngại là hiện nay Trung Quốc đang tuyên bố kiểm soát lãnh thổ của những đảo Senkaku và cũng sử dụng những đảo này theo mục đích riêng tư.”
Bà Bonnie Glaser, một chuyên gia nghiên cứu về Trung Quốc tại trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế có trụ sở tại Washington nói đảng cầm quyền Nhật Bản đang lắng nghe những người theo chủ nghĩa dân tộc vì có thể bị buộc phải tổ chức bầu cử sớm trong năm nay:
“Chính phủ Nhật Bản đang nỗ lực đáp ứng những đòi hỏi của người dân và cùng lúc giải quyết những quan hệ với các láng giềng. Hiện nay họ làm những việc này chưa được tốt.”
Các động thái của Trung Quốc
Các hành động mới đây của Trung Quốc trong cuộc tranh chấp cũng phản ánh chủ nghĩa dân tộc ngày càng tăng. Sau cuộc đổ bộ lên đảo vào ngày 19 tháng 8 của các nhà hoạt động Nhật Bản, Bắc Kinh “chính thức” phản đối Tokyo và lần đầu tiên trong nhiều năm cho phép hàng ngàn người tham gia các cuộc biểu tình chống Nhật Bản tại nhiều thành phố chính của Trung Quốc.
Chính phủ Trung Quốc cũng hỗ trợ ngoại giao cho các nhà hoạt động Trung Quốc đổ bộ lên những đảo trong tháng này, lên án việc Nhật Bản bắt giữ họ và đòi trả tự do vô điều kiện cho những người này.
Những thách thức chính trị nội bộ
Các nhà lãnh đạo Trung Quốc hiện đang phải đối đầu với những thách thức nội bộ mới, gồm có việc chuẩn bị Đại hội Đảng năm nay bàn giao cho thế hệ kế tiếp.
Bà Glaser cho rằng lãnh đạo Trung Quốc hiện đang lo âu vì bị xem như là yếu và không bảo vệ được chủ quyền.
Chính phủ Trung Quốc cũng đang nỗ lực đánh lạc hướng chú tâm của người dân về tham nhũng và lạm quyền, cụ thể là vụ Bạc Hy Lai.
Oâng Rory Medcalf thuộc Viện Chính sách Quốc tế Lowy của Australia nói sự khẳng định chủ quyền của Trung Quốc trên những đảo này cũng phản ánh những tình cảm chống Nhật đã ăn sâu vào người Trung Quốc.
Chủ nghĩa dân tộc bám chặt trong dân chúng Trung Quốc
Ông Medcalf nói: “Chủ nghĩa dân tộc này có từ lâu đời tại Trung Quốc, đã được Đảng Cộng sản nuôi dưỡng và hiện ngày càng khó kiểm soát, một phần vì truyền thông xã hội.”
Chuyên gia Glaser nói nhiều người theo chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc dùng Internet để bày tỏ sự giận giữ đối với Nhật Bản và chỉ trích chính phủ của họ không làm nhiều hơn nữa để bảo vệ chủ quyền. Bắc Kinh bắt đầu xác nhận đòi hỏi chủ quyền tại các đảo này vào năm 1971, hai năm sau khi có nghiên cứu của Hoa Kỳ cho thấy tiềm năng dầu mỏ tại khu vực này.
Ông Medcalf nói quần đảo Senkaku, hay Điếu Ngư đã trở thành một niềm tự hào quốc gia tại Trung Quốc và Nhật Bản, nên hai chính phủ cảm thấy bị buộc phải phản ứng trước những gì được xem là khiêu khích của những người theo chủ nghĩa dân tộc của cả hai phía:
“Thực sự đã có những hành động qua lại một cách sinh động và không mấy hay ho tại đây và hy vọng duy nhất chúng ta có là hai chính phủ có thể nhận ra ý nghĩa và chế ngự được công luận tại cả hai quốc gia để ngăn khủng hoảng ngoại giao lan rộng thêm.”
