Trong thời buổi mọi người căng thẳng vì dịch bệnh, tôi muốn nói về tỉnh thức - mindfulness. Tỉnh thức là thế nào? Để tôi kể một câu chuyện.
Trong lớp có cậu sinh viên kém toán. Cậu này rất siêng, nhưng thiếu căn bản và lớn tuổi rồi. Cậu đi lính 10 năm mới về, giờ đi học lại. Cậu biểu suốt 10 năm đi lính chỉ dùng toán khi đếm số đầu đạn nhét vào đại bác.
Không sao. Toán không phải môn khó. Cứ siêng là làm được. Cậu hành nghề xây cất, cá nhân cậu đang sửa căn nhà đang ở. Cậu quyết định bỏ đó không đụng vào, để dành thời gian học bài.
Nhờ siêng năng làm bài, nên cậu bắt kịp từ từ. Vấn đề là vầy, cậu bắt kịp đến đâu, bài cũng qua mặt cậu đến đó. Cậu luôn bị trễ mất khoảng 1-2 tuần. Hôm nay thì cậu hiểu bài của 1-2 tuần trước. Coi như suốt học kỳ cậu không lúc nào hiểu bài đang dạy trong lớp.
Có một lúc tôi xem cậu làm bài. Cậu đụng đâu sai đó. Xóa, làm lại, xóa, làm lại. Mỗi dòng mỗi xóa. Tuy cậu có vẻ vẫn bình tĩnh, nhưng cũng có vẻ não cậu không nghe lời cậu nữa rồi. Tôi biểu cậu ngưng. Bỏ đó. Rồi tôi chỉ cho cậu một bài thực tập tỉnh thức mà tôi học được từ Tiến sĩ Bạch Xuân Phẻ, một thầy dạy Hoá ở vùng Sacramento, California.
Tôi nói cậu trấn tĩnh lại, để ý nghe hơi thở mình, để ý tới từng bộ phận cơ thể mình khi thở ra hít vào. Rồi giơ bàn tay trái lên xoè năm ngón ra. Lấy ngón trỏ tay phải dò theo viền bàn tay trái. Chậm chậm, từ đầu ngón tay đi xuống, rồi đi lên, đi xuống, đi lên. Cứ đi lên thì hít vào, đi xuống thở ra. Làm thiệt chậm.
Rồi đó, làm toán tiếp đi. Hết lớp, tôi hỏi cậu, làm vậy có ăn thua gì không? Cậu nói có. Bình tĩnh hẳn ra. Đỡ sai rất nhiều. Đỡ quên chi tiết. Nói tóm lại là cậu sẽ “try again” ở nhà.
Mindfulness, có người dịch là tỉnh thức, có người dịch theo ngôn ngữ Phật giáo là chánh niệm, là một khái niệm mới được đưa vào trường học gần đây. Mindfulness được cho là giúp học sinh bớt căng thẳng, bớt trầm cảm, bớt khó chịu vì bài khó. Một số báo cáo cho thấy mindfulness làm giảm hiện tượng đi trễ hay vắng mặt, giúp nâng cao điểm thi.
Khoảng năm 2015 hay 2016, khi phong trào dạy mindfulness trong trường học chỉ mới nhen nhúm tại Mỹ, tôi đang dạy một lớp toán cho sinh viên Sư Phạm. Tôi lấy mấy bài báo trên mạng về mindfulness cho các em mang về đọc rồi cho ý kiến xem có vẻ có ích thật không, hay chỉ là phong trào, ba cái “new age” linh tinh đú theo cho hợp thời trang rồi lại xẹp như bánh xe lủng.
Lớp khoảng 30 sinh viên, cả 30 sinh viên sau đó đều cho là có ích thật. Nhiều em cho biết đã áp dụng mindfulness cho bản thân và thấy có hiệu quả. Có em cho biết áp dụng cho em nhỏ trong nhà và mấy em nhỏ cũng thấy có hiệu quả luôn.
Từ đó tôi tin là mindfulness hữu dụng thật. Đối với TS Phẻ, ông đã dạy các lớp mindfulness cho thầy cô giáo tại các hội nghị của giáo chức trong 6 năm qua.
Tôi hỏi ông về kinh nghiệm cá nhân dạy mindfulness trong lớp học, thì ông gọi sự im lặng là “thức ăn của lý trí và trái tim” cho các em. Trong lớp Hoá, ông cho học sinh tập mindfulness trước mỗi bài thi. Ông tập cho học sinh “mindful walk” đi bộ một cách tỉnh thức, vòng quanh phòng thí nghiệm. Có lần, khi trong trường có một em tự tử, ông dẫn học sinh đi mindful walk vòng quanh lớp học, tất cả trong im lặng.
“Nói chung, những trải nghiệm này rất tốt cho các em, nhiều khi các em xin làm thêm,” ông cho biết.
Tôi không có nhiều kinh nghiệm chỉ dạy mindfulness cho học sinh vì tôi không rành chuyện này. Chỉ có vài lần tôi chỉ cho vài cá nhân, như chuyện anh cựu chiến binh tôi kể ở trên, chứ chưa làm cho cả một lớp bao giờ.
Quý vị có ý định áp dụng mindfulness trong thời buổi dịch bệnh này không? Tôi có trao đổi qua Messenger với TS Phẻ thì ông có cho tôi bài tập này.
Just breathe and think along with the breath
Breathing in: I am right here.
Brething out: I am right now.
Breathing in: May I be safe.
Breathing out: May I be well.
Breathing in: May I be at ease.
Breathing out: May I be happy.
Dịch ra tiếng Việt.
Thở và suy nghĩ theo từng hơi thở.
Hít vào: Tôi ở ngay đây
Thở ra: Tôi ở ngay lúc này
Hít vào: Mong cho tôi yên
Thở ra: Mong cho tôi khoẻ
Hít vào: Mong cho tôi an lành
Thở ra: Mong cho tôi vui vẻ.
