Tổng thống Joe Biden muốn cho thế giới thấy tại Hội nghị thượng đỉnh Khối 20 ở Ấn Độ và trong chặng dừng chân ở Việt Nam rằng Hoa Kỳ và các đồng minh cùng chí hướng là những đối tác kinh tế và an ninh tốt hơn Trung Quốc.
Các quan chức Toà Bạch Ốc cho biết ông Biden, đã khởi hành vào tối ngày 7/9 tới New Delhi, sẽ sử dụng cuộc họp G20 hàng năm như một cơ hội để Hoa Kỳ nêu bật đề nghị dành cho các nước đang phát triển và các quốc gia có thu nhập trung bình mà qua đó giúp tăng cường quyền cho vay của Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế khoảng 200 tỷ đô la.
Đó là một nỗ lực nhằm đưa ra một giải pháp thay thế đáng kể, mặc dù nhỏ hơn sáng kiến cơ sở hạ tầng Vành đai và Con đường khổng lồ của Trung Quốc, mà Mỹ coi như là ‘con ngựa thành Troy’ của sự phát triển khu vực và mở rộng quân sự do Trung Quốc dẫn đầu. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự trù bỏ qua hội nghị thượng đỉnh, Thủ tướng Lý Cường sẽ đại diện Trung Quốc.
Sau hội nghị thượng đỉnh, ông Biden và Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng sẽ gặp nhau tại Hà Nội và dự kiến sẽ công bố kế hoạch thắt chặt hợp tác kinh tế.
Việt Nam và Trung Quốc có quan hệ thương mại mạnh mẽ nhưng cũng có những khác biệt sâu sắc. Việt Nam, giống như Malaysia, Philippines, Đài Loan và Brunei, đã rơi vào tình trạng đối đầu căng thẳng về lãnh thổ trong nhiều thập niên với Trung Quốc, nước luôn luôn tuyên bố chủ quyền trên các vùng biển ở Biển Đông cách bờ biển Trung Quốc hàng trăm km.
Bà Colleen Cottle, phó giám đốc cơ quan nghiên cứu Trung tâm Trung Quốc Toàn cầu thuộc Hội đồng Đại Tây Dương tại Washington, nói: “Tôi nghĩ rằng sự vắng mặt của ông Tập tại hội nghị thượng đỉnh đặc biệt này, nếu điều đó thành hiện thực, thực sự là một cơ hội lớn bị bỏ lỡ đối với người Trung Quốc”. “Và tôi nghĩ nó mang lại cho chính quyền Biden nhiều cơ hội hơn để tấn công về mặt đẩy mạnh và thể hiện… đề xuất giá trị của họ đối với các nước kém phát triển ở châu Á và châu Phi.”
Theo một quan chức quen thuộc với vấn đề này, các nhà lãnh đạo của Mỹ, Ấn Độ, Ả Rập Xê-út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất đang nỗ lực hoàn tất một thỏa thuận cơ sở hạ tầng chung có thể được công bố tại New Delhi.
Theo một nhà ngoại giao quen thuộc với các cuộc đàm phán, nếu đạt được sự đồng thuận, thỏa thuận sẽ bao gồm việc vận chuyển bằng tàu giữa Ấn Độ và Ả Rập Xê-út, sau đó bằng tàu hoả đi qua Ả Rập Xê-út và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, có thể là đến Jordan, sau đó vận chuyển quá cảnh đến Thổ Nhĩ Kỳ và từ đó đi bằng tàu hỏa.
Cố vấn an ninh quốc gia Tòa Bạch Ốc Jake Sullivan cho biết ông không thể xác nhận thỏa thuận này. Ông nói sáng kiến này là thứ “mà chúng tôi đã đầu tư nỗ lực cùng với các đối tác của mình.”
Ông nói với các phóng viên tháp tùng ông Biden trên chiếc Air Force One: “Chúng tôi tin rằng sự kết nối từ Ấn Độ qua Trung Đông đến châu Âu là vô cùng quan trọng và sẽ mang lại nhiều lợi ích kinh tế cũng như lợi ích chiến lược đáng kể cho tất cả các quốc gia liên quan”.
Trước hội nghị thượng đỉnh, Mỹ đã chỉ trích Trung Quốc vì đã giảm tính minh bạch trong báo cáo về dữ liệu kinh tế cơ bản trong những tháng gần đây và trừng phạt các công ty ở Trung Quốc đã cung cấp dữ liệu đó.
Đồng thời, Tòa Bạch Ốc đã cố gắng cải thiện các mối quan hệ. Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo, người vừa trở về từ Trung Quốc, là quan chức chính quyền mới nhất tiếp xúc với Bắc Kinh trong bối cảnh có tranh chấp về công nghệ, an ninh, vấn đề Đài Loan và các vấn đề khác.
Bà Raimondo nói với hãng tin AP rằng “thế giới đang mong đợi Hoa Kỳ và Trung Quốc quản lý mối quan hệ của chúng ta một cách có trách nhiệm”. Bà cho biết mục tiêu của chính quyền là có được một mối quan hệ kinh tế ổn định trong đó có sự tham gia nhất quán. Nhưng quyết định không tham dự G20 của ông Tập cho thấy “chúng tôi có việc phải làm” liên quan đến liên lạc giữa các nước, bà nói.
Bà Raimondo nói: “Tất nhiên, giao tiếp là một con đường hai chiều.” “Giao tiếp cần phải dẫn đến hành động.”
Ông Biden cho biết ông thất vọng vì ông Tập sẽ không có mặt ở New Delhi, nơi hội nghị thượng đỉnh dự kiến sẽ tập trung vào khí hậu, sự phát triển và tương lai của khối các nền kinh tế hàng đầu.
Hoa Kỳ đã chỉ trích các hoạt động cho vay của Trung Quốc trong Vành đai và Con đường là “ép buộc”, cho rằng nỗ lực cơ sở hạ tầng trị giá 1 nghìn tỷ đô la nhằm cung cấp hỗ trợ cho vay của Trung Quốc cho các nước nghèo thường đi cùng với các điều kiện kèm theo hạn chế tái cơ cấu nợ với các nước chủ nợ lớn khác. Trung Quốc cũng thường xuyên giữ quyền yêu cầu trả nợ bất cứ lúc nào, tạo lợi thế cho Bắc Kinh trước các nước khác.
Một phân tích gần đây của AP về hàng chục quốc gia mắc nợ Trung Quốc nhiều nhất, bao gồm Pakistan, Kenya, Zambia, Lào và Mông Cổ, cho thấy việc trả nợ đang tiêu tốn một lượng doanh thu thuế lớn hơn bao giờ hết. Các quốc gia trong phân tích của AP có tới 50% khoản vay nước ngoài từ Trung Quốc và hầu hết đều dành hơn 1/3 doanh thu của chính phủ để trả nợ nước ngoài.
Ông Sullivan cho biết nỗ lực tăng cường năng lực cho vay của Ngân hàng Thế giới và Qũy Tiền tệ sẽ mang lại “sự thay thế đáng tin cậy” cho các khoản vay của Trung Quốc.
Ông Biden đã bao gồm 3,3 tỷ đô la cho cả hai tổ chức này vào yêu cầu ngân sách bổ sung mà ông đã gửi tới Quốc hội. Chính quyền cho biết số tiền này sẽ giúp tận dụng gần 50 tỷ đô la chỉ riêng từ Mỹ để cho vay đối với các nước có thu nhập trung bình và nghèo, và lên tới 200 tỷ đô la trên toàn thế giới.
Ông Sullivan nói: “Chúng tôi tin rằng cần có các phương án cho vay tiêu chuẩn cao, không mang tính cưỡng chế dành cho các nước có thu nhập thấp và trung bình”.
Ông Tập đang cố gắng vượt qua một trong những thời điểm hỗn loạn nhất đối với nền kinh tế Trung Quốc trong nhiều thập niên.
Nền kinh tế Trung Quốc đang bị đè nặng bởi bong bóng bất động sản, nợ của chính quyền địa phương, tỷ lệ thanh niên thất nghiệp cao và mất khả năng phục hồi rộng hơn dự kiến sau các đợt phong tỏa do đại dịch. Thêm vào đó là thách thức dài hạn khi dân số Trung Quốc bắt đầu giảm do lão hóa và tỷ lệ sinh thấp hơn.
Hầu hết các phân tích kinh tế thông thường đều cho rằng nền kinh tế Mỹ và các đồng minh phần lớn không bị ảnh hưởng bởi sự suy thoái của Trung Quốc. Có những rủi ro về chuỗi cung ứng nếu các nhà máy đóng cửa ở Trung Quốc và những khó khăn trong tăng trưởng toàn cầu. Nhưng từ đầu năm đến nay, nền kinh tế Mỹ đã hoạt động tốt hơn mong đợi trong khi nền kinh tế Trung Quốc hoạt động kém hiệu quả.
Ông Tập phản bác trong một bài phát biểu hồi tháng trước rằng Mỹ và các đồng minh “không thể kiềm chế bản chất tham lam của tư bản và không thể giải quyết các căn bệnh mãn tính như chủ nghĩa vật chất và nghèo đói về tinh thần”. Ông cho rằng mô hình chính phủ với quyền lực tập trung của mình sẽ làm được nhiều việc hơn để phục vụ lợi ích của “đại đa số người dân”.
Làm thế nào Trung Quốc vượt qua những cơn gió ngược kinh tế là một câu hỏi lớn đối với Tòa Bạch Ốc. Chính quyền Mỹ đã cố gắng có một mối quan hệ thương mại ổn định, ngay cả khi nước này đã làm Trung Quốc nổi giận bằng cách hạn chế nhập khẩu công nghệ tiên tiến vì mục đích an ninh quốc gia. Các quan chức Mỹ đã nhấn mạnh tầm quan trọng của cuộc đối thoại đang diễn ra giữa chính phủ của hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Các nhà lãnh đạo G20 cũng sẽ thảo luận về tác động toàn cầu của việc Nga xâm chiếm Ukraine và những nỗ lực chung trong việc chống biến đổi khí hậu. Tại cuộc họp tháng 7, các bộ trưởng khí hậu và môi trường G20 đã không thể thống nhất về mục tiêu đạt mức phát thải cao nhất vào năm 2025, chuyển sang sử dụng năng lượng sạch và đánh thuế carbon như một cách để giảm lượng khí thải.
Ông Biden dự kiến sẽ gặp Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tại dinh thự của ông Modi sau khi ông đến Ấn Độ vào tối 8/9.
Ông Biden đã nỗ lực rất nhiều để tăng tiến mối quan hệ với ông Modi, một người theo chủ nghĩa dân tộc Hindu bảo thủ đang lãnh đạo quốc gia đông dân nhất thế giới. Mối quan hệ Mỹ-Ấn Độ sẽ rất quan trọng trong những thập niên tới khi cả hai bên phải đối phó với một Trung Quốc đang lên, biến đổi khí hậu, trí tuệ nhân tạo, khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng và các vấn đề khác.
Ông Biden đã đón tiếp ông Modi vào tháng 6 năm nay trong một chuyến thăm cấp nhà nước trang trọng.
Diễn đàn