Quyền Mai, người được thống đốc bang California ân xá cho bản án cách đây 14 năm, đang giúp đỡ những di dân Việt đối mặt với lệnh trục xuất cuối cùng như anh cũng như nỗ lực để giúp tạo ra sự thay đổi trong cộng đồng người Việt nơi anh sinh sống từ khi rời Việt Nam tới Mỹ.
“Tôi luôn muốn làm gì đó có ý nghĩa để đền đáp,” người đàn ông 36 tuổi hiện đang là một cư dân ở San Jose, nơi có hơn 100.000 người Việt sinh sống, nói. “Đó là một vinh dự khi được phục vụ cộng đồng.”
Cùng gia đình tới Mỹ năm 1995, lúc còn là cậu bé 11 tuổi, anh Quyền, giống như nhiều thanh niên Việt Nam nhập cư tới Mỹ lúc đó đã gặp những rắc rối ở tuổi thanh thiếu niên, mà một phần theo anh, là vì muốn bảo vệ những người đồng hương bị “hiếp đáp.”
Tôi muốn làm những điều gì có ý nghĩa cho xã hội và một mặt khác tôi cũng muốn tiếp tục đấu tranh cho cộng đồng bằng những đường lối đúng đắn chứ không phải bằng cách đi quậy phá.Quyền Mai, di dân Việt ở San Jose
“Những năm 1990-1995 là thời điểm cao (trào) của người Việt qua (Mỹ) và quậy phá, băng đảng,” anh Quyền nói và cho biết không hiểu tại sao lúc đó như vậy. Nhưng anh cho rằng có thể do “ngôn ngữ bất đồng” hoặc do “người Việt bị hiếp đáp ở trường học cũng như ở ngoài đường.”
Bản thân anh Quyền cũng theo băng đảng đánh lộn và quậy phá nên đã bị đưa vào trại cải huấn thanh thiếu niên trước khi bị kết án gần 3 năm tù vào năm 2005 vì là tòng phạm trong một vụ nổ súng. Anh nhận lệnh trục xuất cuối cùng, nhưng do Việt Nam không tiếp nhận người Việt theo một hiệp định ký kết giữa Hà Nội và Washington năm 2008, anh Quyền tiếp tục được ở Mỹ.
Anh Quyền nhận ra mình cần phải làm những điều có ích.
“Sau khi những chuyện này xảy ra, tôi muốn làm những điều gì có ý nghĩa cho xã hội và một mặt khác tôi cũng muốn tiếp tục đấu tranh cho cộng đồng bằng những đường lối đúng đắn chứ không phải bằng cách đi quậy phá,” anh Quyền nói.
Anh Quyền bắt đầu những việc làm có ý nghĩa bằng việc thành lập một chương trình phát thanh trên sóng radio lúc anh 24 tuổi.
“Lúc đó tôi là người trẻ nhất thành lập một chương trình radio để tìm những nguồn thông tin cho cộng đồng của mình, nói về những vấn đề gia đình và xã hội, tập trung vào những khó khăn của tuổi trẻ với cuộc sống ở (Mỹ), những ưu tư lo lắng nào mà phụ huynh cần phải biết.”
Nguyễn Tín, một cư dân thành phố Houston, cũng đang đối diện với lệnh trục xuất cuối cùng như anh Quyền, từng nói với VOA rằng anh phạm tội ở tuổi vị thành niên cách đây hơn 2 thập kỷ chỉ vì nghĩa rằng “ba mẹ không hiểu mình” và theo bạn bè “làm bậy.”
Anh hùng cộng đồng
Để giúp đỡ cộng đồng Việt ở San Jose, anh Quyền đã thành lập những nhóm sinh hoạt trong cộng đồng và những chương trình xã hội, như tổ chức các lớp học xin quốc tịch hay giúp đòi quyền lợi cho người Việt bị hại.
Anh Quyền từng nhận được nhiều bằng khen và giải thưởng từ tiểu bang California, thành phố San Jose, quận Santa Clara và các cơ quan khác. Hội Chữ thập đỏ Hoa Kỳ ở Thung lũng Silicon năm 2017 đã công nhận anh Quyền là một “Anh hùng Phục vục trong Thảm họa” vì những việc làm của anh khi giúp hàng trăm gia đình phục hồi sau trận lụt gần Little Saigon ở phía đông San Jose. Quốc hội California công nhận anh là “Anh hùng Cộng đồng” năm 2017 vì những đóng góp của anh cho cộng đồng và xã hội.
Anh Quyền được ân xá vì “đã chứng minh được rằng anh đang có một cuộc sống ngay thẳng và đã chứng minh được sự thích hợp của anh cho việc phục hồi các quyền và nghĩa vụ dân sự,” theo tuyên bố của thống đốc bang California Gavin Newsom.
Bản thân anh Quyền mất 11 tháng để làm hồ sơ xin ân xá của thống đốc bang California và lệnh ân xá mà anh nhận hồi giữa tháng trước, dù không tự động giúp anh tránh khỏi bị trục xuất, nhưng có tác dụng nhấn mạnh sự hoàn lương của anh. Lệnh ân xá này phần nhiều sẽ làm giảm thiểu đáng kể khả năng anh Quyền bị trục xuất theo những chính sách di trú mới của chính quyền Trump, trong đó Nhà Trắng muốn trục xuất những di dân Việt có tiền án tiền sự dù đến Mỹ trước năm 1995 – năm mà Hà Nội và Washington bình thường hóa quan hệ.
“Khi vấn đề trục xuất trở nên nóng bỏng, tôi đã kêu gọi những người khác để điền đơn xin được ân xá để không bị trục xuất,” anh Quyền nói.
Số lượng người Việt Nam bị trục xuất tăng cao nhất dưới thời Tổng thống Donald Trump, với tổng cộng 284 người bị gửi trả lại nơi họ đã ra đi, theo số liệu của Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE). Hiện có khoảng 8.800 người Việt đã nhận lệnh trục xuất khỏi nước Mỹ, theo người phát ngôn của ICE, Paige Hughes, cho VOA biết.
Văn phòng Thống đốc Newsom gọi lệnh trục xuất hiện nay là “một hệ quả bất công gây tổn hại đến gia đình và cộng đồng của họ.”
Theo anh Quyền, Thống đốc bang Newsom “không thích chính sách trục xuất của ông Trump nên họ muốn giúp cho những người trong hoàn cảnh bị trục xuất làm thủ tục ân xá nhanh hơn.”
Tận dụng cơ hội này, anh Quyền kết nối với các luật sư chuyên về hình sự và luật sư biện hộ của quận hạt để giúp những di dân Việt đang đối mặt với lệnh trục xuất xin ân xá hoặc xin giảm án.
Anh Quyền giúp họ chứng minh được rằng họ đã hoàn lương vì đã làm được những công việc tốt cho xã hội và trở thành một con người mới, như anh Quyền và những gì anh đã làm cho cộng đồng.
Với sự ân xá của Thống đốc Newsom, anh Quyền hy vọng sẽ được tòa giảm án để thoát khỏi lệnh trục xuất, mà theo anh là cơ hội lên đến 90% thành công, để anh sẽ có thêm cơ hội phục vụ và giúp tạo ra những thay đổi để phát triển cộng đồng người Việt tại San Jose lớn mạnh hơn.
