Trong khi hàng ngàn người Việt tại Ukraine sang các nước láng giềng ở phía tây như Ba Lan, Slovakia, Romania để lánh nạn thì chỉ vài người bị mắc kẹt trong vùng chiến sự phải qua Nga để thoát thân.
Việc quyết định đi đến nước nào, bằng phương tiện gì, đi vào thời điểm nào, và bằng phương thức tị nạn hay lánh nạn hay có đi tiếp đến một nước khác hay không ...luôn là những điều trăn trở của người Việt tản cư trong lúc bị pháo kích “dầu sôi lửa bỏng”.
Ông Nguyễn Mạnh Cường và các tín hữu trong hội thánh của ông ở thủ đô Kyiv, Ukraine, quyết định sang Đức qua ngả Ba Lan để tản cư. Ông cho VOA biết nhóm hơn chục người này đã đến Đức hôm 10/3 và nhiều người trong số này chọn phương án lánh nạn để sang nước thứ ba.
“Một số người đã bay sang Australia, một số còn lại ở Đức đang chờ xin visa đi Thụy Điển và Mỹ.”
Vị mục sư người Việt sang Ukraine học tập từ năm 1990 cho biết thêm rằng ông tạm thời xin lánh nạn tại Đức một thời gian và sẽ quay về Việt Nam sau khi sang một nước khác ngoài châu Âu. Ông và các thành viên trong nhóm tản cư của ông cho biết chưa bao giờ họ có ý định sang Nga lánh nạn, cho rằng Tổng thống Vladimir Putin của nước này mang phong cách phát-xit đang tiến hành cuộc xâm lược Ukraine “bất hợp pháp”.
Kể từ khi cuộc chiến xảy ra từ 24/2 đến ngày 16/3, các cơ quan đại diện Việt Nam đã đón hơn 4.600 người sơ tán từ Ukraine sang các nước lân cận, trong đó có 2.800 sang Ba Lan, theo truyền thông trong nước. Ngược lại với đa số đi về phía tây để lánh nạn, rất ít người Việt sang Nga hay đồng minh của Nga để tìm nơi lưu trú, dù tạm thời hay lâu dài.
Báo Nhân Dân của Đảng Cộng sản Việt Nam cho biết chỉ khoảng 40 người Việt Nam từ Ukraine lánh nạn sang Nga, trong số này có 14 người sơ tán từ thành phố Kherson, 13 người từ Kharkiv, 10 người từ Donetsk của Ukraine.
Trong thời gian qua, phía Việt Nam cũng đã tổ chức sau 6 chuyến bay “giải cứu”, trong đó có 3 chuyến từ Romania và 3 chuyến từ Ba Lan, để đưa 1.700 đồng hương lánh nạn Ukraine về nước.
Theo thống kê của LHQ, đến ngày 22/3, có hơn 3,6 triệu người đã rời Ukraine, trong đó hơn 2,1 triệu người đến Ba Lan, hơn 555.000 người đến Romania... trong khi có khoảng 271 ngàn người đến Nga và gần 5 ngàn người đến Belarus, đồng minh của Nga.
Đối với số người Việt sang Nga, họ được cho là đã được chính phủ Nga “hỗ trợ”, và được cơ quan ngoại giao Việt Nam tại nước này thu xếp để bay về nước trong các chuyến bay ngày 12 và 13/3.
Nhận định về việc một số người Việt sang Nga lánh nạn, ông Nguyễn Mạnh Cường chia sẻ rằng đó là một câu chuyện “hài hước”:
“Có thể chỉ vài người trong số gần một chục ngàn người Việt ở Ukraine đi sang Nga khi họ đã bị nhồi sọ, những người còn tôn thờ Lê-nin, tôn thờ Putin.
“Chúng tôi coi hành lang nhân đạo qua Nga là một sự khủng bố vì họ đưa cái này ra để bắt làm con tin hay phục vụ cho công tác tuyên truyền của Cộng sản Phátxit Putin.
“Người Việt sang đó rất ít, chẳng qua là chẳng còn con đường nào để đi, các hành lang nhân đạo đều bị Nga chắn hết rồi nên họ đi lùa sang Nga. Trong tình cảnh bom đạn thế đấy thì vớ được cọc nào hay cọc đó. Họ đành sang đó một cách miễn cưỡng.”
Hôm 15 và 16 tháng 3, trong hai cuộc điện đàm riêng biệt với ngoại trưởng Nga và Ukraine, Ngoại trưởng Việt Nam Bùi Thanh Sơn đề nghị cả hai nước này “tiếp tục tổ chức các hành lang nhân đạo, có biện pháp bảo đảm an toàn cho dân thường, trong đó có người Việt Nam ở Ukraine, sơ tán khỏi các vùng chiến sự”.
Đại sứ quán Việt Nam tại Nga loan tin: “Đại sứ quán tiếp tục liên hệ chặt chẽ với nhà chức trách Nga để đón an toàn tất cả những người Việt Nam tại các thành phố ở miền Đông Ukraine sơ tán qua”.
Tuy nhiên, việc hãng hàng không Quốc gia Việt Nam (Vietnam Airlines) thông báo tạm dừng khai thác đường bay trực tiếp từ Hà Nội tới Moscow kể từ ngày 25/03 vì lý do “bảo hiểm hàng không” là một trở ngại khác cho người Việt tản cư qua ngỏ Nga.
Đại sứ quán Việt Nam tại Nga thông cáo rằng các chuyến bay của các hãng hàng không nước ngoài bay từ Nga về Việt Nam sẽ phải quá cảnh ở Dubai, Doha, Abu Dhabi hay Thổ Nhĩ Kỳ.
Kể từ khi Nga mở cuộc xâm lược Ukraine từ 24/2 cho đến nay, hai bên quy trách nhau không mở hành lang nhân đạo cho thường dân chạy lánh khỏi các thành phố bị bắn phá. Phía Nga từng tuyên bố rằng sẽ mở hành lang nhân đạo hằng ngày để người dân từ Ukraine sang Nga.
Hành lang nhân đạo được biết là một trong những biện pháp xúc tiến hòa bình, nhằm đảm bảo an toàn và cứu trợ cho dân thường, trong bối cảnh các cuộc xung đột vẫn chưa thể chấm dứt, theo đó với sự nhất trí của các bên tham chiến, họ bảo đảm dân thường có thể rời khỏi các khu vực nguy hiểm và nhận được sự hỗ trợ về thực phẩm, vật tư y tế và các nhu yếu phẩm khác.
Mục sư Nguyễn Mạnh Cường, người được ủy thác để lái xe hộ tống một nhóm các phụ nữ và trẻ em trong hội thánh của ông ở thủ đô Kiev để đến nhà ga sang Ba Lan, kể lại chuyến đi rời Ukraine trong may mắn:
“Chúng tôi đi hai xe, lái xe chở đoàn đi vừa qua đài truyền hình Kiev được vài phút thì đài này bị không kích Nga. Chúng tôi may mắn không sao cả.”
Theo truyền thông Việt Nam, trước chiến sự, có khoảng gần 7.000 người Việt sinh sống, làm việc và học tập tại Ukraine, sống tập trung tại một số thành phố lớn như Kyiv (khoảng 800 người), Kharkiv (khoảng 3.000 người), Odessa (khoảng 3.000 người) và một số thành phố nhỏ khác như Kherson, Donetsk, Lviv.
