Cựu Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ James Baker nói rằng cựu Tổng thống Gruzia và cũng là cựu Bộ trưởng Ngoại giao Liên Xô cũ, Eduard Shevardnadze, sẽ được nhớ đến như một người trong những nhân vật đã góp phần mang lại kết thúc hòa bình cho cuộc Chiến Tranh Lạnh.
Trong cuộc phỏng vấn dành riêng cho đài VOA do Thông tín viên Vivian Chakarian thực hiện, cựu Ngoại trưởng Baker nói rằng di sản chính mà ông Shevardnadze - người vừa qua đời hôm thứ Hai, thọ 86 tuổi - để lại là ông cùng với nhà lãnh đạo Liên bang Xô viết cũ lúc đó là Mikhail Gorbachev, đã từ chối dùng vũ lực để duy trì đế chế Xô viết.
Ngoại trưởng Baker nói ông Shevardnadze, một người Cộng sản tận tụy, đã nhận ra rằng hệ thống Xô viết không vận hành vì lợi ích của nhân dân Xô-viết và cần cải cách tận nền móng.
Ông Shevardnadze đã ủng hộ mạnh mẽ những tư duy mới của ông Gorbachev – được biết đến với ngôn từ mở cửa và cải tổ - bất chấp những lời cảnh cáo đáng sợ của phe Xô-viết chủ trương cứng rắn. Cựu Ngoại trưởng Baker nói:
“Và quý vị phải biết rằng phe cứng rắn ở Liên bang Xô-viết thời đó đã rất rất gay gắt với Shevardnadze, rất gay gắt với Gorbachev, và họ chống lại tất cả những điều đó. Cả hai nhân vật này, theo tôi, đã tỏ cho thấy lòng can đảm về chính trị hiếm có.”
Ông Baker nói giờ đây ông Shevardnadze bị xem nhẹ ở Nga, vì nhiều người tin rằng ông, cùng với ông Gorbachev, đã đem lại sự kết thúc một siêu cường khác duy nhất trên thế giới. Ông Baker cho rằng điều này làm cho sự chuyển đổi rất khó khăn từ một chính phủ độc đoán sang nền dân chủ và thị trường tự do.
Cựu Ngoại trương Mỹ nói nhiều người trên thế giới giờ đây được hưởng những điều tốt đẹp hơn nhờ các chính sách không can thiệp mà 2 nhân vật này đã lập ra, mà sau cùng đã dẫn đến sự sụp đổ của Bức tường Berlin năm 1989 và sự tan rã của Liên bang Xô-viết 2 năm sau đó. Ông nói:
“Điều này đã đem lại cho hàng triệu người ở Trung Âu và Đông Âu và trong các nước Cộng hòa của Liên bang Xô-viết cũ trải nghiệm cuộc sống tự do và cơ hội và dân chủ và thị trường tự do, ở nhiều mức độ khác nhau, tất nhiên, trong mỗi một nước cộng hòa, và tôi nghĩ đó quả thực là một di sản. Và tôi hoàn toàn tin rằng lịch sử sẽ xử sự với cả hai người này thật tốt đẹp.”
Xét về những sự kiện xảy ra trong 25 năm qua từ sau sự sụp đổ của Liên bang Xô-viết, nhất là vụ khủng hoảng ở Ukraine và sự nổi lên của chủ nghĩa độc tài, cựu Ngoại trưởng Baker nói Hoa Kỳ có lẽ đã bỏ lỡ cơ hội giúp đưa Nga gia nhập khối NATO (Liên minh Bắc Đại tây dương). Ông Baker nói:
“Tôi tin rằng có một cơ hộ, có lẽ là vào năm 1993 hay 1994… và thậm chí tôi đã viết một bài về hiệu quả đó trên trang diễn đàn của tờ The New York Times, trong bài tôi nói rằng nếu Nga thật lòng đi theo con đường dân chủ và thị trường tự do, thì nên có một vị trí cho Nga trong liên minh NATO vì vào thời điểm đó nó có tính cách là một liên minh chính trị hơn là một liên minh an ninh. Tôi lấy làm tiếc rằng điều đó đã không được thực hiện và tôi nghĩ có lẽ đó là một cơ hội bị bỏ lỡ.”
Mặc dù ông Shevardnadze vẫn là một nhân vật quan trọng trên chính trường thế giới ông lại bị xem là một nhà lãnh đạo gây chia rẽ ở quê hương mình, nơi mà chính phủ bị vướng trong tình trạng tham nhũng và ông đã buộc phải từ chức tổng thống năm 2003. Ông Baker nói rằng điều này không hề làm giảm vai trò có tối quan trọng của ông Shevardnadze trong việc kết thúc cuộc Chiến Tranh Lạnh. Ông Baker nói rằng ông xem trọng nhân vật một thời là người đồng nhiệm của ông. Ông nói:
“Chúng tôi khởi đầu như những đối thủ, và kết thúc như những người bạn … vào lúc chúng tôi chấm dứt mối tương quan đó, nó đã trở nên không còn là sự đối đầu, mà là sự hợp tác.”
Cựu Ngoại trưởng Baker nói rằng thế giới nợ ông Eduard Shevardnadze món nợ về lòng biết ơn.
Phái đoàn Mỹ do ông Baker là trưởng đoàn đã dự tang lễ của ông Shevardnadze ở Tbilisi vào Chủ nhật.
