Việc Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump chọn ông Rex Tillerson cho vị trí ngoại trưởng gây chú ý vì tổng giám đốc Exxon Mobil từng được Tổng thống Nga Putin tặng huân chương.
Tuy nhiên, theo giới quan sát trong nước, việc lựa chọn người nắm vị trí nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ cũng thu hút sự quan tâm của công chúng Việt Nam vì tập đoàn dầu khí của Hoa Kỳ do ông Tillerson lãnh đạo từng có các dự án liên doanh với Hà Nội, khiến Trung Quốc bất bình.
Hồi giữa năm 2008, Bắc Kinh gây áp lực đòi tập đoàn Exxon Mobil phải rút khỏi hoạt động thăm dò dầu khí với Việt Nam ở biển Đông vì cho rằng hoạt động thăm dò của công ty Mỹ với tập đoàn dầu khí PetroVietnam “vi phạm chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Trung Quốc”.
Sáu năm sau đó, tờ Hoàn cầu Thời báo của nhà nước Trung Quốc cáo buộc Việt Nam “thiếu thành thật” khi đàm phán với Exxon Mobil về dự án khí đốt thuộc khu vực mỏ khí Cá Voi Xanh ở vùng biển ngoài khơi miền Trung.
Dù Hà Nội tuyên bố vị trí của mỏ khí nằm trong thềm lục địa của Việt Nam, nhưng Bắc Kinh cho rằng nó nằm trong “đường đứt khúc chín đoạn” hay “đường lưỡi bò” mà Trung Quốc vạch ra để tuyên bố chủ quyền ở biển Đông.
Sau khi ông Trump chính thức thông báo đề cử tổng giám đốc Exxon Mobil nắm giữ Bộ Ngoại giao Mỹ, Tiến sỹ Nguyễn Ngọc Trường, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Phát triển Quan hệ Quốc tế ở Hà Nội, nói với VOA Việt Ngữ rằng “đây là một sự lựa chọn gây ngạc nhiên và rất thú vị”.
Ông nói thêm:
“Nhiều điều bất ngờ diễn ra với cuộc bầu cử ở Mỹ và những điều bất ngờ diễn ra với việc ông Trump lựa chọn các chức vụ vào các cương vị quan trọng. Người nào mà làm ngoại trưởng thì sẽ có vai trò rất quan trọng trong việc quyết định các chính sách của Mỹ bởi vì ông Trump chỉ quan tâm mức độ nào đó đến các hoạt động, cho nên tôi nghĩ các quyền hành của cố vấn an ninh quốc gia và ngoại trưởng sẽ rất là quan trọng. Và nếu như một người hiểu biết vấn đề biển Đông thì lại càng quan trọng. Về phía Việt Nam, rất hoan nghênh những người nào hiểu biết về những vấn đề của khu vực, và chúng tôi cũng đang lo ngại rằng là khu vực này nó sẽ ít được quan tâm. Nhưng mà, tôi nghĩ là với một nhân vật thông thạo và hiểu biết về vấn đề biển Đông như thế này, hiểu biết về vấn đề châu Á, hiểu biết những vấn đề châu Á, hiểu biết cả vấn đề Trung Quốc thì rất là tốt cho việc nước Mỹ tiếp cận những vấn đề của châu Á”.
Hồi năm 2014, Chủ tịch Việt Nam khi ấy là ông Trương Tấn Sang đã tiếp đoàn các lãnh đạo Exxon Mobil và nghe đại diện tập đoàn Mỹ “thông báo về những kết quả tích cực trong việc hợp tác, triển khai các dự án với Tập đoàn Dầu khí Việt Nam”.
Ông Sang được VNA trích lời nói “đánh giá cao sự hợp tác của các doanh nghiệp Hoa Kỳ” và rằng “Việt Nam ủng hộ các hoạt động hợp tác của doanh nghiệp Hoa Kỳ với đối tác Việt Nam trong lĩnh vực dầu khí”.
Tờ The Wall Street Journal hôm 14/12 dẫn lời đại diện của Exxon Mobil cho biết rằng tập đoàn này thương thảo với Việt Nam về việc phát triển các mỏ khí tự nhiên mang tính thương mại ở ngoài khơi tại những vùng biển không có tranh chấp.
Cũng theo tờ này, năm 2014, khi Trung Quốc đưa giàn khoan dầu khổng lồ vào vùng Việt Nam tuyên bố là thềm lục địa của mình gần Hoàng Sa, tức nằm ở phía đông các lô dầu khí của Exxon Mobil, ông Tillerson đã bay sang Bắc Kinh để gặp gỡ với các giám đốc điều hành của tập đoàn dầu khí nhà nước Trung Quốc, vốn kiểm soát giàn khoan dầu gây tranh cãi. Tuy nhiên, theo the Wall Street Journal, đôi bên không công bố các chi tiết được mang ra thảo luận.
Tờ báo này cũng đưa tin rằng Exxon Mobil từ chối bình luận về quan điểm cá nhân của ông Tillerson đối với các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc về biển Đông.
Trong một cuộc họp báo thường kỳ mới đây, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết nước này sẵn sàng làm việc với bất kỳ ai ông Trump lựa chọn để làm ngoại trưởng Mỹ.
