Việc cựu Tổng thống Donald Trump ra tranh cử tổng thống lần thứ ba ‘gây hại’ cho khả năng chiến thắng của Đảng Cộng hòa vào năm 2024 và Đảng này đang trong tình huống khó khăn khi muốn cắt bỏ ảnh hưởng của ông Trump, một số người trong Đảng nhận định.
Hôm 15/11, từ dinh thự ở Mar-a-Lago, ông Trump đã thông báo ý định ra tranh cử tổng thống lần thứ ba với cam kết ‘làm cho nước Mỹ vĩ đại và vinh quanh trở lại’.
Thế nhưng, tuyên bố ra tranh cử này của ông đã gặp phải sự ghẻ lạnh của Đảng Cộng hòa, từ các đảng viên cao cấp, các chiến lược gia cho đến các nhà tài trợ trong bối cảnh đảng này dưới sự dẫn dắt của ông Trump đã có màn trình diễn đáng thất vọng trong kỳ bầu cử giữa kỳ hôm 8/11.
Đồng minh quay lưng
Chiến thắng hẹp nhất ở Hạ viện và thất bại ở Thượng viện của Đảng Cộng hòa càng làm bùng phát tranh cãi trong Đảng về con đường lấy lại quyền lực và liệu ảnh hưởng của ông Trump có khiến Đảng có kết quả tệ hại trong một kỳ bầu cử nữa hay không.
Cựu Phó Tổng thống Mike Pence, người từng là cấp dưới của ông Trump, hôm 16/11 nói trên CNN rằng người Mỹ ‘muốn có sự lãnh đạo mới – kiểu lãnh đạo đoàn kết đất nước chúng ta xung quanh những lý tưởng cao cả nhất của chúng ta, sự lãnh đạo thể hiện sự lịch sự và tôn trọng mà hầu hết người Mỹ dành cho nhau’.
“Tôi nghĩ chúng ta sẽ có những lựa chọn tốt hơn người mà tôi từng cùng chạy đua,” ông Pence nói với CNN về những ứng cử viên tổng thống của Đảng Cộng hòa, ngụ ý nhắc đến ông Trump.
Cựu Thống đốc bang New Jersey Chris Christie, người từng là đồng minh thân cận của ông Trump, đã được hoan nghênh nhiệt liệt tại hội nghị của Hiệp hội Thống đốc Đảng Cộng hòa trong tuần này khi ông quy trách nhiệm kết quả nghèo nàn của Đảng Cộng hòa trong kỳ bầu cử giữa kỳ cho ông Trump.
“Tổng thống Trump đã thua ba kỳ bầu cử liên tiếp và nếu chúng ta muốn bắt đầu chiến thắng, chúng ta cần một nhà lãnh đạo mới,” Thượng nghị sĩ Utah Mitt Romney, từng là ứng cử viên tổng thống của Đảng Cộng hòa năm 2012, nói.
Cựu Ngoại trưởng Mike Pompeo của ông Trump, một ứng cử viên tổng thống khả dĩ khác, dường như cũng chỉ trích ông Trump trên Twitter: “Chúng ta cần sự nghiêm túc nhiều hơn, ít ồn ào hơn.” Ông bác bỏ những ứng viên Cộng hòa nào ‘cứ nhìn hoài vào phía sau và cứ tuyên bố mình là nạn nhân’.
Nhà tài trợ hắt hủi
Không chỉ ở Quốc hội, giới tài trợ cho Đảng Cộng hòa đang có dấu hiệu sắp xếp lại khi một số nhà tài trợ lớn yêu cầu Đảng Cộng hòa phải bỏ ông Trump. Và ông Rupert Murdoch, ông trùm truyền thông trong giới bảo thủ dường như cũng tỏ ý định này khi tờ New York Post của ông tăng cường chế giễu ông Trump. Sau khi ông Trump tuyên bố ra tranh cử nhiệm kỳ thứ ba, tờ báo này chạy một dòng tít ở chót trang nhất như sau: ‘Người đàn ông ở Florida đưa ra thông báo.’
Hôm 15/11, Giám đốc điều hành Blackstone, ông Stephen Schwarzman, người từng một thời vận động cho ông Trump, đã xa lánh ông ta và rút khoản tài trợ đáng kể cho chiến dịch tranh cử cựu tổng thống vì nỗi ám ảnh của ông Trump trong thất bại bầu cử hồi năm 2020.
“Nước Mỹ sẽ tốt hơn khi các nhà lãnh đạo đất nước tập trung vào hôm nay và ngày mai, không phải hôm nay và ngày hôm qua,” ông Schwarzman viết trong tuyên bố gửi tới CNN. “Đã đến lúc đảng Cộng hòa chuyển sang thế hệ lãnh đạo mới và tôi dự định ủng hộ một trong số họ trong các cuộc bầu cử sơ bộ”.
Một nhà siêu tài trợ khác của Đảng Cộng hòa, ông Ken Griffin của Citadel, gần đây đã nói rằng ông sẽ đứng về phía ông DeSantis nếu ông ra tranh cử vào năm 2024. Club for Growth, nhóm bảo thủ có ảnh hưởng vốn từng ủng hộ Trump, dường như đang tiến về phía trước mà không có Trump khi họ ca ngợi các cuộc thăm dò cho thấy ông DeSantis dẫn trước cựu tổng thống ở các bang quan trọng.
Scott Jennings, chiến lược gia Đảng Cộng hòa phân tích trên CNN rằng màn thông báo chiến dịch năm 2024 mờ nhạt của ông Trump hôm 15/11 chẳng hề khiến các đối thủ của ông phải nao núng và lưu ý nhiều thành viên trong Đảng Cộng hòa bắt đầu nhận ra rằng cựu tổng thống là ‘cục nợ’ đối với Đảng (liability).
“Rất nhiều người trong Đảng đang tìm kiếm một nhân vật mới, hoặc ít nhất họ không hoàn toàn chắc họ sẽ ủng hộ ông Donald Trump lần thứ ba,” Jennings nói.
‘Ảnh hưởng tai hại’
Trao đổi với VOA, ông Tyler Diệp, cựu dân biểu tiểu bang California của Đảng Cộng Hòa, và hiện là ủy viên Đặc khu Vệ sinh Midway City, nhận định Đảng Cộng hòa có màn trình diễn dưới sức trong kỳ bầu cử giữa kỳ ‘phần lớn là do ảnh hưởng tai hại của ông Trump’.
Trong một lần phỏng vấn với VOA hồi tháng 8, tức ba tháng trước khi diễn ra bầu cử giữa kỳ, ông Diệp nói rằng sự xuất hiện mạnh mẽ của ông Trump bên Đảng Cộng hòa trong đợt tranh cử là ‘điều tốt cho Đảng Dân chủ’.
Khi đó, ông dự đoán rằng những ứng cử viên cực đoan của ông Trump thắng trong nội bộ Đảng Cộng hòa nhưng sẽ thua khi ra tranh với Đảng Dân chủ vì ‘họ khó có khả năng lấy được phiếu của khối cử tri độc lập và lừng chừng’.
“Nếu sự đánh giá là về sự thành bại của ông Biden thì Đảng Cộng hòa sẽ thắng, còn nếu sự đánh giá hay chọn lựa của cử tri là giữa Biden hay Trump thì nhiều cử tri độc lập vẫn chọn ông Biden,” ông từng nói với VOA.
Ông Diệp nói ông vẫn giữ nguyên đánh giá này khi ông Trump tuyên bố ra tranh cử tổng thống vào năm 2024.
Ông chỉ ra những bang chiến địa như Arizona, Pennsylvania, Nevada mà Đảng Cộng hòa phải thắng nếu muốn đáng bại Đảng Dân chủ, những ứng cử viên do một tay ông Trump cất nhắc cuối cùng ‘đều thất bại do ‘không thu hút được phiếu của khối cử tri ôn hòa và độc lập’, trong đó nổi bật nhất là bà Kari Lake, ‘gà ruột’ của ông Trump ra tranh cử Thống đốc Arizona, đã thua cuộc sau khi bà lặp đi lặp lại cuộc bầu cử năm 2020 ‘đã bị đánh cắp’.
“Chúng ta thấy được tác động tai hại của ông Trump đối với cử tri độc lập như thế nào,” ông Diệp nói.
Từ đó, ông dự đoán ‘triển vọng không sáng sủa cho Đảng Cộng hòa’ khi ông Trump ra tranh cử lần nữa. “Ông Trump đã thua ba lần, không lẽ tới lần thứ tư sẽ có kết quả khác khi ông ấy vẫn tranh cử với cương lĩnh y như vậy,” ông lập luận.
“Dù thành tích kinh tế của ông Biden có chao đảo hơn nữa thì các cử tri vẫn nghĩ đến tư cách ông Trump như thế nào và liệu họ có muốn đưa người có tư cách như thế trở lại Nhà Trắng hay không,” ông nói thêm.
Ông chỉ ra rằng khối cử tri MAGA một lòng trung thành với cựu tổng thống ‘chỉ quan trọng trong kỳ bầu cử sơ bộ của Đảng Cộng hòa’ nhưng khi ra đến kỳ bầu cử toàn quốc thì chính khối cử tri này khiến khối cử tri còn lại tích cực đi bầu để chặn đứng họ.
Do đó, ông Diệp nói Đảng Cộng hòa đang ở trong thế khó, một mặt họ cần khối cử tri MAGA của ông Trump nhưng mặt khác họ lại bị khối cử tri này làm tổn hại cơ hội chiến thắng.
Trước mắt, trong cuộc bầu cử vòng hai ở Georgia để tranh chiếc ghế cuối cùng vào Thượng viện vào đầu tháng tới, ông Diệp cũng cho rằng việc ông Trump loan báo ra tranh cử sẽ ‘gây khó khăn cho ứng viên Cộng hòa’.
“Các cử tri khi đi bầu sẽ không nghĩ đến các ứng viên mà họ chỉ nghỉ rằng họ có nên bầu cho người sẽ trở thành đồng minh của ông Trump trong Quốc hội hay không,” ông phân tích.
Đảng Cộng hòa phải làm sao?
Về phương cách để Đảng Cộng hòa thoát ra khỏi thế lưỡng nan này, ông Diệp nói: “Bây giờ phải làm sao để cho những thế lực chống Trump trong Đảng Cộng hòa không thể nào bị phân hóa hay chia rẽ, chỉ nên cho một hoặc 2-3 ứng cử viên ra tranh với ông Trump thôi.”
Nếu có đến 7-8 người ra tranh với ông Trump trong vòng đấu sơ bộ, ông Diệp chỉ ra, thì ông Trump sẽ chắc chắn thắng vì ông Trump chỉ cần giữ được số cử tri MAGA là ‘có được 30-35% số phiếu’. Số phiếu Cộng hòa còn lại sẽ bị chia nhỏ.
Ông cho biết đây là kịch bản mà các lãnh đạo Đảng Cộng hòa đang cân nhắc, tức là chỉ cho một người ra cạnh trạnh với ông Trump, chẳng hạn như Thống đốc Cộng hòa Ron DeSantis, ngôi sao đang lên trong Đảng.
“Ông DeSantis có chính sách bảo thủ giống như ông Trump nhưng không có thái độ độc hại như ông Trump,” ông Diệp nói.
Theo lời ông thì kịch bản này là ‘khả thi’ vì một khi ông Trump đã tuyên bố ra tranh cử thì rất nhiều người trong Đảng Cộng hòa ‘sẽ không ra vì họ sợ bị khối cử tri MAGA nhắm đến và sẽ bị ông Trump tấn công cá nhân’.
Ông chỉ ra việc ông DeSantis trong kỳ bầu cử giữa kỳ đã đi vận động và du thuyết khắp cả nước và cựu Phó Tổng thống Mike Pence xuất hiện dày đặc trên truyền thông để quảng bá cuốn sách mới của ông là dấu hiệu cho thấy hai nhân vật này sẽ ra cạnh tranh đề cử của Đảng với ông Trump.
Khi được hỏi nếu như DeSantis đánh bại Trump thì liệu khối cử tri MAGA có quay lưng lại với DeSantis trong kỳ bầu cử tổng thống không, ông Diệp nói: “Giữa ông DeSantis và ông Biden thì các cử tri MAGA vẫn chọn ông DeSantis.”
Không dễ bỏ Trump?
Nhưng đây không phải là lần đầu tiên Đảng Cộng hòa bị áp lực phải đoạn tuyệt với ông Trump. Nhiều lần, kể cả sau cuộc bạo loạn của những người ủng hộ ông Trump ở Đồi Capitol vào năm 2021, Đảng Cộng hòa có vẻ đã quyết tâm lánh xa ông Trump, nhưng sau đó quay xe để dung dưỡng ông lần nữa sau khi nhận thấy ông Trump vẫn còn uy thế thống trị trong Đảng.
CNN chỉ ra ‘Đảng Cộng hòa đang chia rẽ sâu sắc’. Theo CNN thì trong khi nhiều nghị sỹ Cộng hòa đổ lỗi cho ông Trump vì ông lúc nào cũng nói về cuộc bầu cử năm 2020 mà ông một mực tuyên bố không bằng chứng rằng ‘nó đã bị gian lận’, cũng có người than phiền rằng Đảng Cộng hòa này không ‘mang tính Trump hoàn toàn’ (not Trumpy enough).
Đài này chỉ ra thực tế rằng mặc dù đồng minh của ông Trump không thể lật đổ được ông Mitch McConnell – người lâu nay bị ông Trump căm thù – ra khỏi vị trí lãnh đạo Cộng hòa ở Thượng viện nhưng ông Kevin McCarthy, lãnh đạo Cộng hòa ở Hạ viện, bắt buộc phải dựa vào những dân biểu thân ông Trump nếu muốn trở thành Chủ tịch Hạ viện kế tiếp.
Trong nhiều năm, nhiều nhân vật tai to mặt lớn của Đảng Cộng hòa ở Washington một mặt muốn cắt đứt quan hệ với ông Trump, người mà họ cho là không thích hợp để làm lãnh đạo, nhưng mặt khác lại cúi rạp mình trước ông ấy nếu họ muốn có tương lai trong Đảng do sức ảnh hưởng của ông Trump đối với các cử tri của Đảng.
Có một số lý do để cho rằng tình trạng này có thể thay đổi, nhất là với sự trỗi dậy trong Đảng của những niềm hy vọng mới như Thống đốc Florida Ron DeSantis, theo CNN.
Cử tri Cộng hòa ở cơ sở muốn có chính sách cứng rắn về nhập cư, tấn công báo chí, coi thường các chuyên gia và nhà khoa học và muốn xung đột văn hóa. Họ chỉ có thể tìm thấy điều này ở ông Trump.
Nhưng giờ đây các ứng cử viên tổng thống tiềm năng và các nghị sỹ Cộng hòa đã đi theo cẩm nang của ông Trump. Điều đó có nghĩa là Đảng Cộng hòa có thể đi theo chủ nghĩa Trump mà không cần ông Trump vốn đem lại gánh nặng và sự hỗn loạn cho Đảng, CNN phân tích.
Nhận định về việc này, ông Tyler Diệp cho rằng mặc dù các lãnh đạo Cộng hòa không muốn ông Trump đại diện cho họ nhưng ‘quyền quyết định nằm ở trong tay các cử tri Cộng hòa ở cơ sở’.
Nhìn về tương lai khối MAGA nếu họ không còn ông Trump làm lãnh đạo, ông Diệp cho rằng họ sẽ ‘nghiêng về một người khác có tư tưởng giống ông Trump’.
“Chính sách của ông Trump không phải tệ, nhưng phải chi những chính sách đó do người khác đứng ra thi hành thì nó đâu có tai tiếng như vậy,” ông Diệp nói.
Diễn đàn