Các mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Israel đang ở trong tình trạng căng thẳng nhất trong vòng nhiều năm, sau khi thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố tại cuộc vận động bầu cử quốc hội mới đây là sẽ không có một quốc gia của người Palestine trong lúc ông còn nắm quyền. Thông tín viên VOA Margaret Besheer tường thuật từ trụ sở Liên Hiệp Quốc ở New York.
Tuyên bố của ông Netanyahu đã gây phẫn nộ cho các giới chức của Tòa Bạch Ốc, những người vốn đã bất bình vì nhà lãnh đạo Israel đến đọc diễn văn tại Quốc hội Mỹ hồi đầu tháng 3 trong một hành động đi ngược với nghi lễ ngoại giao.
Tuy ông Netanyahu ra sức cải chính tuyên bố đó, Tổng thống Barack Obama hôm thứ Sáu nói với tờ The Huffington Post rằng: “Chúng tôi xem xét ông ấy dựa trên những lời nói của ông ấy” là sẽ không có một nước của người Palestine nếu ông ấy còn tại chức. Ông Obama cho biết chính phủ ông sẽ “đánh giá” những lựa chọn khác và nói thêm rằng “hiện trạng” của mối quan hệ Hoa Kỳ-Israel là “không thể duy trì được.”
Theo các nhà quan sát, cuộc duyệt xét của Tòa Bạch Ốc có thể dẫn tới chỗ là Washington sẽ không còn tự động ủng hộ Israel tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, nơi Hoa Kỳ là nước duy nhất ngăn chận một nghị quyết lên án việc Israel nới rộng các hoạt động lập cư của người Do Thái trên đất của người Palestine.
Ông Jefferey Laurenti, một chuyên gia về Liên Hiệp Quốc của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, cho biết Hoa Kỳ có thể ủng hộ một nghị quyết của Hội đồng Bảo an nhằm đề ra một khung sườn cho một hòa ước, nhưng có lẽ không bao gồm thời hạn chót là năm 2017 để Israel chấm dứt sự chiếm đóng như phía Palestine đòi hỏi. Ông Laurenti nói: “Trên cơ bản, đó là một khung sườn để giải quyết tranh chấp dựa trên đường ranh giới năm 1967 với một số vụ trao đổi đất đai và những sự giàn xếp an ninh thỏa đáng ngõ hầu không bên nào đe dọa bên nào.”
Đặc sứ Palestine, ông Riyad Mansour, cho đài VOA biết rằng chính phủ ông đã tái khẳng định cam kết đối với giải pháp hai quốc gia và thông qua Hội đồng Bảo an để làm việc là một lựa chọn để bảo vệ cho giải pháp này, kể cả việc mưu tìm một nghị quyết về những điều kiện chính của một hòa ước toàn diện.
Ông Mansour nói Palestine cũng có thể vận động cho một nghị quyết về tính chất bất hợp pháp của các hoạt động lập cư của Israel. Ông nói thêm: “Sau đó chúng tôi cũng có thể xét tới việc yêu cầu Hội đồng Bảo an bắt đầu thủ tục xét đơn xin gia nhập Liên Hiệp Quốc của chúng tôi.”
Nếu Palestine muốn có qui chế quốc gia tại Liên Hiệp Quốc, họ cần có sự tán thành của Hội đồng Bảo an. Nhà phân tích Laurenti cho biết Hoa Kỳ sẽ không ngồi yên và để cho việc này xảy ra. Tuy nhiên ông nói thêm rằng đây có thể là một cơ hội để Washington gây áp lực lên chính phủ cực hữu ở Israel.
Ông Richard Gowan, giám đốc Trung tâm Hợp tác Quốc tế của Đại học New York, nói rằng bất kỳ một sự thay đổi lập trường nào của Washington tại Liên Hiệp Quốc cũng đánh dấu một sự đổ vỡ lớn với Israel, nhưng cơ hội để Liên Hiệp Quốc điều giải cho một hòa ước giữa Israel và Palestine là “cực kỳ nhỏ.”
Ông Gowan nói: “Ông Netanyahu chưa hề che giấu sự khinh rẻ của ông ấy đối với Liên Hiệp Quốc. Nhưng ngay cả trong trường hợp ông ấy bị truất khỏi ghế thủ tướng một cách bất ngờ trong vài năm tới đây, không có chính phủ nào của Israel của bất kỳ xu hướng chính trị nào có thể chấp nhận một chương trình nghị sự chính trị hoặc một thời biểu được định đoạt tại New York.”
Ông Gowan nói rằng chính phủ của Tổng thống Obama có thể bày tỏ sự ủng hộ cho một chương trình nghị sự như vậy, nhưng sau khi đã thất bại trong cuộc điều giải trực tiếp cho một thỏa thuận giữa Israel và Palestine hồi năm ngoái, Washington không thể nghĩ rằng một cuộc vận động đa phương sẽ làm cho sự thể có được những thay đổi quan trọng.
Tuy nhiên, phe Palestine không vội vã quyết định. Đại sứ Mansour nói rằng chưa có sơ thảo nghị quyết để trình cho Hội đồng Bảo an. Ông nói thêm rằng các vị bộ trưởng của Liên đoàn Ả rập sẽ thảo luận vấn đề Palestine tại hội nghị thượng đỉnh tại Ai Cập vào thứ bảy này.
