Vào ngày 9/2, hơn một tháng sau khi các ủng hộ viên của cựu Tổng thống Donald Trump xông vào Điện Capitol trong nỗ lực ngăn Quốc hội chuẩn nhận chiến thắng của ông Joe Biden trong cuộc bầu cử Tổng thống, tất cả 100 thượng nghị sĩ sẽ tề tựu về Thượng viện để khai mở phiên xét xử luận tội ông Trump về cáo buộc kích động bạo loạn.
Ông Trump là Tổng thống Mỹ duy nhất bị luận tội hai lần.
Cáo trạng
Ông Trump bị cáo buộc về một tội duy nhất “kích động bạo loạn” vì vai trò của ông trong vụ bạo động tại Quốc hội hôm 6/1. Các dân biểu Dân chủ tại Hạ viện nói chiến dịch nói dối kéo dài nhiều tháng của ông Trump gây mất lòng tin vào cuộc bầu cử đã khiến các ủng hộ viên của ông tấn công vào Điện Capitol để ngăn Quốc hội phê chuẩn phiếu Cử tri đoàn của ông Biden-bước cuối cùng của tiến trình bầu cử.
Phe Dân chủ nói ông Trump xúi giục những người ủng hộ tấn công Điện Capitol bằng một bài diễn văn kích động gần Tòa Bạch Ốc không lâu trước khi cuộc bạo loạn bắt đầu rồi sau đó theo dõi qua truyền hình diễn tiến cuộc nổi loạn, những cáo buộc mà các luật sư của ông Trump bác bỏ.
Đảng Dân chủ nói “bằng cách kích động bạo loạn” chống chính phủ Mỹ, ông Trump phạm “những trọng tội và khinh tội,” có thể bị luận tội theo Hiến pháp Mỹ.
Phiên xét xử kéo dài bao lâu?
Dù không bên nào muốn vụ xử kéo dài, nhưng hiện chưa rõ vụ xử sẽ kéo dài bao lâu. Đảng Dân chủ nhắm một tiến trình tố tụng ngắn—có thể một hay hai tuần—vì họ nóng lòng muốn chuyển sự chú ý đến việc chuẩn nhận các ứng cử viên được ông Biden đề cử cũng như thông qua nghị trình lập pháp của ông.
Lần này sẽ không giống như phiên xử luận tội ông Trump lần đầu, vốn diễn ra gần 3 tuần từ ngày 16/1 đến ngày 5/2/2020. Thượng nghị sĩ Dân chủ Tom Carper, bang Delaware, cho hay hôm 3/2 rằng phiên xử “không xảy ra trong nhiều tháng hay nhiều tuần,” chỉ là vài ngày.
“Quan toà” là ai?
Thượng nghị sĩ Patrick Leahy bang Vermont, thượng nghị sĩ kỳ cựu nhất của đảng Dân chủ và là chủ tịch tạm thời của Thượng viện, sẽ chủ tọa phiên xử. Theo Hiến pháp Mỹ, khi một đương kim Tổng thống bị xử luận tội, Chánh án Tối cao Pháp viện sẽ chủ tọa phiên xử. Tuy nhiên, vì ông Trump không còn là Tổng thống nên chủ tịch tạm thời của Thượng viện sẽ đảm nhận vai trò chủ yếu và mang tính nghi lễ này.
“Công tố viên” là ai?
Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi chọn ra 9 dân biểu Dân chủ tại Hạ viện để làm “công tố viên” đưa ra những cáo trạng truy tố đối với ông Trump. Tất cả 9 người này đều là luật sư và nằm trong số những đồng minh thân cận nhất của bà Pelosi. Ông Raskin, người đứng đầu nhóm “công tố viên” và là tác giả của bản luận tội, là một dân biểu cấp tiến 3 nhiệm kỳ từng là giáo sư luật hiến pháp trong hơn 25 năm.
Luật sư bảo vệ ông Trump là ai?
Toán luật sư bảo vệ ông Trump sẽ do ông Schoen và ông Castor dẫn đầu, cả hai đều là luật sư kỳ cựu. Hai người này gia nhập trong tuần qua sau khi nhóm luật sư đầu tiên rút lui vì bất đồng với ông Trump. Trong vụ xử luận tội đầu tiên, ông Trump dùng một nhóm luật sư bảo vệ đông hơn nhiều, bao gồm luật sư hàng đầu của Tòa Bạch Ốc và luật sư ở bên ngoài.
Ai là “hội thẩm”?
Một trăm thượng nghị sĩ của Thượng viện sẽ là các hội thẩm trong phiên xử và sẽ bỏ phiếu quyết định buộc tội hay tha bổng ông Trump. Các thượng nghị sĩ sẽ không được phép trực tiếp hỏi những câu hỏi của đôi bên, thay vào đó có thể đưa câu hỏi để ông Leahy đọc lên. Sẽ cần 67 phiếu-đa số 2/3-để buộc tội cựu Tổng thống.
Sẽ có nhân chứng hay không?
Sẽ không có. Ông Trump bác yêu cầu của phe Dân chủ, không ra khai chứng và phe Dân chủ không cho biết có dự trù gọi nhân chứng khác hay không. Không có nhân chứng trong phiên luận tội tại Hạ viện tháng trước. Việc này khiến một số đảng viên Cộng hòa cho rằng không cần nhân chứng trong phiên xử tại Thượng viện.
Chuyện gì xảy ra trong phiên xử?
Phiên xử sẽ được tiến hành đầy đủ với tuyên bố mở đầu của cả hai bên trong vài ngày, tiếp theo là phần hỏi-đáp. Giả dụ như Thượng viện làm theo trước đây, mỗi bên sẽ có thời gian bằng nhau để tuyên bố mở đầu. Trong phiên xử luận tội ông Trump đầu tiên vào năm 2020, phía “công tố viên” và phía luật sư của ông Trump mỗi bên có được 24 giờ.
Để liên kết ông Trump với cuộc tấn công Điện Capitol, đảng Dân chủ dự kiến trình bày sự việc với các đoạn video thu bằng điện thoại di động cho thấy ông Trump kích động ủng hộ viên trước khi họ xông vào tấn công và đập phá Điện Capitol làm 5 người chết trong đó có một nhân viên cảnh sát Điện Capitol là Brian Sicknick. Một video đưa lên trang mạng xã hội Parler cho thấy những người ủng hộ ông Trump phản ứng mãnh liệt khi ông thúc giục họ “chiến đấu hết mình.”
Luật sư của ông Trump, ông Schoen, nói hồi tuần trước rằng “đất nước không cần xem video bạo loạn và xáo trộn.”
Rủi ro bị buộc tội ra sao?
Rất ít. Phải có ít nhất 17 thượng nghị sĩ Cộng hòa gia nhập với tất cả 50 thượng nghị sĩ Dân chủ mới có thể buộc tội ông Trump được. Tuy nhiên, 45 trong số 50 thượng nghị sĩ Cộng hòa tuần trước đã bỏ phiếu thách thức sự hợp hiến của phiên xử, đảm bảo là ông Trump sẽ được tha bổng.
Chuyện gì xảy ra nếu ông Trump không bị buộc tội?
Đảng Dân chủ có có thể thông qua một nghị quyết “khiển trách” ông Trump hay viện dẫn một khoản trong Tu chính Hiến pháp thứ 14 để làm cho ông không đủ điều kiện giữ chức vụ công trong tương lai.
