Riêng lần này, sự khoa trương của giới truyền thông trùng hợp với thực tế. Quyết định của Anh rời khỏi Liên hiệp Âu châu đã gây chấn động khắp thế giới và chấn động ban đầu đánh vào các thị trường tài chính. Đồng bảng Anh sụt xuống các mức chưa từng thấy từ năm 1985 và trị giá của các công ty Anh và Âu châu mất đi hàng tỷ đôla.
Với thị trường sụt mạnh và đa số người Anh bỏ phiếu chống EU, Thủ tướng David Cameron đã loan báo từ chức nhưng sẽ ở lại đảm nhận công tác cho đến khi đảng Bảo thủ Anh chọn được người thay thế trong 3 tháng nữa.
Câu hỏi quan trọng nhất tiếp theo cuộc trưng cầu dân ý không phải là ai sẽ lên thay thế ông, mặc dầu có phần chắc sự kiện này sẽ châm ngòi cho một cuộc nội chiến bên trong đảng Bảo thủ. Khắp châu Âu, các chính trị gia đang nêu thắc mắc liệu Liên hiệp châu Âu có thể sống còn sau “Brexit”, là từ được dùng để chỉ việc Anh rút ra khỏi khối này, hay là quyết định của Anh sẽ là động cơ thúc đẩy cho hiện tượng các nước thành viên khác cũng rút ra?
Ngoại trưởng Đức Frank-Walter Steinmeier đón nhận kết quả một cách thất vọng. Ông nói: “Đây là một ngày buồn thảm cho nước Anh và cho EU”. Nhưng đó không phải là quan điểm của những người theo chủ nghĩa dân tộc cực hữu của châu Âu. Ngay trước cuộc trưng cầu Brexit, những người chủ trương dân túy ở Đan Mạch, Pháp, Italia, Hà Lan và Thụy Điển đã vận động đòi mở các cuộc trưng cầu dân ý tại nước họ. Có phần chắc nay họ sẽ phấn khích hơn trong cuộc vận động này.
Chính trị gia cực hữu của Pháp, bà Marine Le Pen, đã nhắn tin qua Twitter rằng quyết định là một “chiến thắng của tự do”.
Trong khi cố gắng tỏ ra can đảm trước kết quả cuộc trưng cầu, chủ tịch Ủy hội châu Âu Donald Tusk tuyên bố “Cái gì không giết ta sẽ làm cho ta mạnh hơn”. Ông nói thêm rằng 27 thành viên còn lại trong EU “quyết tâm duy trì sự đoàn kết. Châu Âu là khung sườn cho tương lai chung của chúng ta”. Nhưng ông thừa nhận rằng sẽ có một ảnh hưởng nghiêm trọng về ý nghĩa cuộc bỏ phiếu về cách thức vận hành của Liên hiệp châu Âu.
Thắc mắc không phải chỉ được nêu ra về tương lai của EU . Đối với một số người, sự sống còn của chính Liên hiệp Anh cũng bị nghi ngờ.
Bất kể lời hoan nghênh của người vận động cho chủ trương Anh quốc rời khỏi EU, ông Nigel Farage, nói rằng “đây là bình minh của một Vương Quốc Anh độc lập…”. Những người theo chủ nghĩa dân tộc Scotland cảnh báo rằng có phần chắc họ sẽ mưu tìm một cuộc trưng cầu dân ý khác để tách ra khỏi Anh Quốc. Scotland đã ồ ạt ủng hộ phe chủ trương ở lại EU với 62% người Scotland bỏ phiếu muốn ở lại EU.
Tại Bắc Ireland, phần duy nhất của Anh có chung biên giới trên bộ với một nước EU khác, đảng Cộng hòa Sinn Fein của Ireland đã có phản ứng gay gắt và tức thời. Chủ tịch đảng Declan Kearney cảnh báo rằng chính phủ Anh đã “phản bội mọi sứ mạng đại diện cho lợi ích của dân chúng ở bắc Ireland trong các tình huống mà miền bắc bị lôi kéo ra khỏi châu Âu do kết quả của quyết định rời khỏi khối”.
Người đồng sự trong đảng và là đệ nhất phó ban hành pháp, ông Martin McGuinness, kêu gọi mở cuộc thăm dò về biên giới cho một nước Ireland thống nhất.
Trong khi các chính trị gia và các thị trường phản ứng về kết quả, ông Peter Mandelson, một nhà chính trị của đảng Lao Động Anh và là chủ tịch công ty tham vấn sách lược Global Counsel, nói mấy năm sắp tới sẽ đầy bất định và khó khăn cho Anh Quốc và châu Âu. Ông nói: “Sẽ phải mất hai năm để chính phủ Anh thương lượng với các nước từng là đối tác của chúng ta. Sẽ phải dành thêm nhiều năm nữa để thương lượng về tương lai quan hệ của Anh với châu Âu”.
Ông lập luận rằng thời kỳ bất định nên được rút ngắn càng nhiều càng hay và nói chính phủ Anh quốc, dưới sự lãnh đạo của bất kỳ ai, nên châm ngòi cho tiến trình cách ly chính thức càng sớm càng tốt.
Thông báo việc từ chức sáng sớm 24/6, ông Cameron nói ông sẽ để cho người thay thế ông quyết định khi nào bắt đầu những người thương lượng chính thức cho việc cách ly. Các nhà phân tích nói triển vọng là một chính phủ Bảo thủ sẽ có luận điệu chống EU nhiều hơn và do đó có thể dẫn tới những cuộc đàm phán gay gắt hơn. Các nhà lãnh đạo EU và các giới chức cảnh báo trước khi diễn ra cuộc trưng cầu dân ý rằng Anh Quốc sẽ phải trả một cái giá cho sự ra đi, nếu không phải vì một lý do nào khác hơn là ngăn cản bất cứ thành viên nào khác cứu xét việc rút khỏi khối.
Đối với chính phủ Anh và các chính phủ khắp châu Âu, các mối quan ngại cấp thời hơn đang được tập trung vào hậu quả kinh tế to lớn của cuộc trưng cầu dân ý. Ông Carl Weinberg của công ty tham vấn đầu tư High Frequency Economics, hôm 23/6 cảnh báo khách hàng rằng nếu “các tài sản với mệnh giá đồng sterling – như vàng, trái phiếu và chứng khoán công ty – rớt xuống như một hòn đá ngay lập tức... thì động cơ đó có thể châm ngòi cho những lỗ lã trầm trọng trong các cơ quan tài chính”.
Trong tình hình hỗn loạn tài chính đang sôi động, các nước EU sẽ bị đặt dưới sự giám sát kỹ lưỡng của thị trường và một số nhà phân tích đã bày tỏ sự quan ngại rằng các nước đầy nợ nần như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hy Lạp và Italia sẽ bị đặt dưới áp lực ngày càng tăng.
Báo Financial Times của Anh hôm 24/6 cảnh cáo: “Brexit sẽ gây thiệt hại cho sự đoàn kết, tin tưởng và thanh danh của EU trên trường quốc tế, làm suy yếu trật tự kinh tế và chính trị cấp tiến của phương Tây”.
Cựu thủ tướng Anh Tony Blair nói với đài Sky News rằng sẽ có “những hậu quả rất lớn”. Ông gọi kết quả trưng cầu là một “thảm kịch” và nói rằng những người vận động đòi rời khỏi EU là “tìm cách đưa đất nước trở lại một thế giới không còn tồn tại nữa”. Ông cảnh báo rằng: “Ta có thể cưỡi một làn sóng dân túy phẫn nộ nhưng nó không đem lại những câu trả lời” cho các vấn đề và những thách thức của sự toàn cầu hóa.
