Hoa Kỳ là một trong những nước giàu nhất thế giới với lợi tức bình quân hằng năm tính theo đầu người vào 2014 là 55.800 đôla, sau Luxembourg, Singapore, Norway, Australia, Switzerland, Hồng Kông, và một số các nước xuất cảng dầu hỏa. Tuy nhiên người ta vẫn thấy tình trạng nghèo khổ xuất hiện một cách công khai tại Hoa Kỳ như để thách thức xã hội và những nhà làm chính sách.
Vào năm 2014, có khoảng 47 triệu người sống trong hoàn cảnh nghèo khổ tại nước Mỹ, chiếm 15% tổng số dân Hoa Kỳ. Theo định nghĩa của chính phủ liên bang, một gia đình bốn người có lợi tức hàng năm từ 24.000 đôla trở xuống là ở trong tình trạng nghèo và mức nghèo cho một cá nhân là 12.000 đôla, hai người là 15.000 đôla, và ba người là 19.000 đôla. Ở Hoa Kỳ có khoảng 21 triệu người, tức 7% dân số, sống trong tình trạng cực kỳ nghèo khổ với lợi tức hàng năm chỉ bằng một nửa mức nghèo theo định nghĩa của chính phủ liên bang.
Phân tích kỹ hơn, người ta thấy sự nghèo khổ tác hại không đồng đều trên toàn thể 47 triệu người này. Cũng vào năm 2014, tỉ lệ nghèo của đàn ông là 13% so với 16% của đàn bà. Tỉ lệ nghèo của gia đình với cả vợ lẫn chồng chỉ là 6% trong khi đó tỉ lệ này tăng lên đến 16% đối với gia đình chỉ có chồng và 36% đối với gia đình chỉ có vợ. Thật là đáng sợ.
Thông thường người ta tưởng rằng sự nghèo khổ là một hiện tượng của thành thị nhưng thực tế khác hẳn. Mức nghèo ở nông thôn là 17% so với thành thị là 15%. Khu vực nông thôn nghèo tập trung ở miền Nam, đặc biệt là vùng Đông Nam, bao gồm Mississippi Delta, Central Appalachia, vùng thuộc thổ dân da đỏ, và vùng Colonias dọc theo biên giới Hoa Kỳ và Mexico. Hai lý do căn bản khiến tình trạng nghèo khổ của vùng nông thôn nói chung nghiêm trọng hơn thành thị:
(1) Vùng nông thôn ít công việc đòi hỏi kỹ năng và trả lương cao.
(2) Trình độ học vấn thấp.
Mức nghèo của các sắc dân cũng khác nhau. Cũng theo thống kê của US Census Bureau, vào năm 2014 tỉ lệ người nghèo của dân da đen là 26%, so với dân gốc người Tây Ban Nha (Hispanics) là 24%, Á châu 12% và da trắng là 10%. Tuy tỉ lệ người da trắng thấp nhất, nhưng số người da trắng nghèo cao nhất (25,7 triệu) so với người da đen (10,7 triệu) vì người da trắng chiếm 80% của dân số Hoa Kỳ (321,4 triệu) so với 12,8% của người da đen.
Bộ Canh Nông Hoa Kỳ ước tính rằng vào năm 2014 có khoảng 17 triệu gia đình (14%) đôi lúc trong năm thiếu thốn thực phẩm. Khoảng 61% những gia đình thiếu thực phẩm đã tham gia vào một hay hơn trong ba chương trình trợ giúp thực phẩm và dinh dưỡng lớn nhất của chính phủ như Supplemental Nutrition Assistance Program (SNAP), thường gọi là Food Stamp. Hai chương trình còn lại là Unemployment Insurance Benefits (Bảo Hiểm Thất Nghiệp) và Earned-Income Tax Credit (Trừ thuế vì có con nhỏ). Ngoài ra còn có chương trình Social Security (An sinh Xã hội) và minimum wage (lương tối thiểu).
Tất cả những chương trình chống nghèo khổ này đã giúp cho 40 triệu người thoát khỏi cảnh nghèo khổ. Theo Center on Budget and Policy Priorities, nếu không có những biện pháp trên, số người nghèo đã tăng gấp đôi. Nhưng tình trạng nghèo khổ chưa chấm dứt ở Hoa Kỳ như nhiều người mong ước. Để bi thảm hóa tình trạng này Tổng thống Ronald Reagan từng tuyên bố “We fought a war on poverty and poverty won” (Chúng ta chiến đấu chống lại nghèo khổ và nghèo khổ đã thắng).
Thật vậy, trong tài khóa 2016, chính phủ liên bang, tiểu bang, và địa phương đã chi tiêu tổng cộng khoảng 1.057,4 tỉ đôla vào các chương trình an sinh xã hội bao gồm Medicaid với 577,2 tỉ đôla và các chương trình khác với 480,2 tỉ đôla. Nói một cách khác, Hoa Kỳ đã tiêu khoảng 22.500 đôla mỗi năm cho mỗi người nghèo hay 90.000 đôla cho một gia đình bốn người nhưng tình trạng nghèo ở Hoa Kỳ không được cải thiện đáng kể.
Khi điều nghiên về những người nghèo ở vùng thủ đô Washington, tôi nhận thấy không ai gầy gò ốm yếu. Họ ăn mặc khá tươm tất và mập mạp. Những hình ảnh đính kèm trong bài này và nhiều hình khác tôi chụp được cho thấy rõ như vậy. Thông thường chúng ta hiểu từ nghèo có nghĩa là túng thiếu, cực khổ, không có khả năng cung cấp cho gia đình thực phẩm, quần áo, và nơi trú ngụ. Nhưng chỉ có một số nhỏ trong 47 triệu người được xếp vào loại nghèo bởi Census Bureau đáp ứng những tiêu chuẩn này. Theo tài liệu điều trần trước Ủy Ban Kinh Tế Thượng Viện Hoa Kỳ của Nghiên cứu gia Robert Rector thuộc Heritage Foundation, một người Mỹ nghèo tiêu biểu theo định nghĩa của chính phủ có xe hơi, tủ lạnh, máy giặt, máy sấy, TV, DVD player, và được chăm sóc sức khỏe. Do đó, mức độ nghèo khổ không trầm trọng như ở các quốc gia khác.
Một trong những nguyên nhân khiến tình trạng nghèo tiếp tục tồn tại trong vài thập niên vừa qua là sự thoái hóa của nền công nghiệp tại Hoa Kỳ vào các thập niên 1980 khiến cho sự nghèo khổ thâm nhập vào miền Trung Tây (Midwest) và Đông Bắc (Northeast). Tình trạng kinh tế trì trệ vào các năm 2007-2009 ảnh hưởng lớn vào tình trạng nghèo khổ. Một lý do khác là sự gia tăng dân số nhanh chóng của người gốc Tây Ban Nha (Hispanic) trong hai thập niên 1990 và 2000, đặc biệt ở các tiểu bang California, Nevada, Arizona, Colorado, North Carolina, và Georgia.
Cũng theo ông Robert Rector, hàng chục triệu học sinh học dở dang đã nhập cư vào Hoa Kỳ trong những thập niên vừa qua một cách hợp pháp và bất hợp pháp. Khoảng 1/3 tất cả số người di dân trưởng thành ở Hoa Kỳ không có bằng trung học. Nói chung tỉ lệ nghèo của khối người di dân khá cao so với khối người còn lại. Một trong tám trẻ em nghèo ở Mỹ thuộc gia đình di dân bất hợp pháp và 1/4 của tổng số người nghèo ở Mỹ thuộc gia đình di dân. Khoảng 38% trẻ em Hoa Kỳ là những đứa trẻ ngoại hôn và sinh ra từ bà mẹ trẻ ít học. Đây là nguyên nhân làm cho chúng trở thành những đứa trẻ nghèo.
Do đó, ông Rector đề nghị rằng Hoa Kỳ cần phải duyệt lại chính sách di dân, giảm bớt nạn nhập cư bất hợp pháp, thi hành triệt để luật cấm thuê nhân công bất hợp pháp và tìm biện pháp phát triển gia đình và ngăn chặn tình trạng ngoại hôn.
Có năm trở ngại khiến Hoa Kỳ chưa thể chấm dứt được tình trạng nghèo khổ:
(1) Một số khá đông dân Hoa Kỳ kiếm sống bằng những nghề lương thấp.
(2) Ngày càng nhiều gia đình chỉ có một cha hoặc mẹ. Do đó rất khó kiếm được việc làm tốt vừa chăm sóc gia đình.
(3) Chương trình trợ cấp tiền mặt cho mẹ và con với lợi tức thấp gần chấm dứt (Temporary Assistance for Needy Families – TANF).
(4) Vấn đề sắc tộc và giới tính.
(5) Sức khỏe tâm thần xáo trộn khiến bệnh nhân khó có thể tìm được việc làm.
The National Coalition for the Homeless ước tính rằng hàng năm có khoảng 700 người sống ngoài đường chết vì giá lạnh. Những nhân viên xã hội tiếp xúc và khuyến khích họ vào các nhà tạm trú nhưng nhiều người từ chối vì nhiều lý do như thiếu giường ngủ, luật lệ không thích hợp với người tàn tật, thiếu kiểm soát, thiếu riêng tư, sợ đám đông, sợ mất cắp, thành kiến về bệnh tâm thần, nghiện ma túy, không có tiện nghi cho người tàn tật, sợ lây bệnh, thủ tục phức tạp, bị từ chối vì bệnh tâm thần, kỳ thị đồng tình luyến ái, giờ giấc của nhà trú không thích hợp.
Phần lớn lợi tức của mọi cá nhân và gia đình thu nhận được từ việc làm. Phương cách đầu tiên để chống nghèo đói là tạo việc làm trả lương khá. Điều này đòi hỏi đầu tư đáng kể vào giáo dục và sách lược phát triển kỹ năng và kinh tế. Ưu tiên của chính sách quốc gia còn có an ninh, quốc phòng, và ngoại thương. Trong khi đó quốc gia phải đương đầu với tài nguyên hạn chế và quyền lợi mâu thuẫn giữa ba nhóm lợi tức: thượng lưu (30% trên cùng), trung lưu (40% ở giữa) và nghèo (30% thấp nhất). Nạn thất nghiệp là một nguyên nhân của nghèo đói, nhưng không một nước nào trên thế giới có thể xóa bỏ hoàn toàn nạn thất nghiệp. Trong khoảng thời gian từ 1950 đến 2016, tỉ lệ thấp nghiệp thấp nhất ở Hoa Kỳ là 2,5% vào tháng 5/1953 và cao nhất là 10,8% vào tháng 11/1982 và gần đây hơn 9,9% vào 3/2010. Trong nền kinh tế thị trường luôn luôn có một số người không đi làm vì đang ở trong tình trạng thay đổi công việc, chuyển ngành hay không chấp nhận mức lương bổng chủ nhân đề nghị.
Hiện nay chưa có biện pháp nhiệm mầu nào có thể giúp chấm dứt tình trạng nghèo khổ ở Hoa Kỳ. Nhiều đề nghị đôi khi mâu thuẫn và tạo ra tranh cãi giữa hai phái bảo thủ và cấp tiến như tăng mức lương tối thiểu, cấp tiền mặt cho người nghèo, nghỉ làm vì gia đình vẫn được trả lương, và cung cấp dịch vụ chăm sóc trẻ em. Mặc dù xã hội tạo cơ hội tương đối đồng đều cho mọi người tiến thân, có những người không có phương tiện hay đủ khả năng nắm bắt được những cơ hội này. Họ sẽ phải nhờ vả vào xã hội lâu dài.
Tài liệu tham khảo:
- William J. Bennett, Reduce Poverty by Promoting Schools, Families,” CNN January 17, 2013.
- Peter Edelman, “Poverty in America: Why Can’t We End It?” The New York Time, July 28, 2012.
- Tracy Farrigan, “Geography of Poverty,” Economic Research Service, USDA, December 17, 2015.
- Evan Horowitz, “A Proven Way to Reduce Poverty? Give Poor People Money,” Boston Globe, October 29, 2015.
- Robert Rector, “Understanding and Reducing Poverty in America,” The Heritage Foundation, September 25, 2016.
- Paul Solman, “Will We Ever Get to ‘Full Employment’?” PBS, April 25, 2013.
- Sam Webb, “Is Full Employment Possible Under Capitalism?” People’s World, February 27, 2013.
- Poverty USA, Poverty Facts: The Population of Poverty USA,” an Initiative of the Catholic Campaign for Human Development, undated.
* Các bài viết được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
