Taliban trước đây cai trị Afghanistan từ năm 1996 đến năm 2001 và áp đặt một hình thức nghiêm khắc của luật Hồi giáo lên nước này. Sau đây là một số sự kiện chính về đức tin và lịch sử của tổ chức này.
Taliban được thành lập như thế nào?
Taliban là một trong những thành phần chiến đấu trong cuộc nội chiến Afghanistan trong những năm 1990 sau khi Liên bang Xô Viết rút lui. Tổ chức này nổi lên vào năm 1994 chung quanh thành thố Kandahar, miền nam Afghanistan. Người sáng lập tổ chức là Mullah Mohammad Omar, một giáo sĩ địa phương trong thành phố, lãnh đạo các phần tử chủ chiến cho đến khi ông từ trần vào năm 2013.
Liên hệ với Hoa Kỳ
Lúc đầu Taliban tuyển mộ các thành viên từ các cựu chiến binh kháng chiến Afghanistan, thường được gọi là mujahedeen, được Mỹ yểm trợ trong cuộc chiến chống các lực lượng Xô Viết trong những năm 1980.
Làm thế nào Taliban nắm được quyền hành?
Tiếp theo việc Liên bang Xô Viết rút khỏi Afghanistan vào năm 1989 và kéo theo sự sụp đổ của chính phủ Afghanistan, nước này lâm vào cảnh nội chiến. Taliban tạo được sự ủng hộ với những lời hứa khôi phục trật tự và công lý. Vào năm 1994, Taliban kiểm soát được thành phố Kandahar với ít kháng cự, và đầu năm 1996, phe này chiếm được thủ đô Kabul.
Taliban tin vào gì?
Taliban cai trị theo cách giải thích khắc nghiệt luật Hồi giáo Shariah. Xử tử và đánh đòn tại nơi công cộng là phổ biến, và phụ nữ hầu như bị cấm làm việc hay học hành và bị buộc phải mang burqa, một loại trang phục che kín toàn thân, tại nơi công cộng. Taliban cấm phim ảnh và sách báo nước ngoài và hủy hoại những cổ vật văn hóa của các truyền thống khác, bao gồm một tượng Phật khổng lồ có từ 1.500 năm nay tại thung lũng Bamiyan ở miền trung.
Sự liên hệ của Taliban với al-Qaida như thế nào?
Taliban cung cấp nơi trú ẩn cho tổ chức chủ chiến al-Qaida, lúc bấy giờ do Osama bin Laden lãnh đạo. Al-Qaida lập các trại huấn luyện tại Afghanistan, dùng để chuẩn bị cho các cuộc tấn công khủng bố trên toàn thế giới, kể cả cuộc tấn công ngày 11/9/2001 vào nước Mỹ.
Làm thế nào Taliban mất quyền hành?
Chưa đầy một tháng sau những cuộc tấn công ngày 11/9, Hoa Kỳ và những đồng minh đưa quân vào Afghanistan. Vào đầu tháng 12, chính phủ Taliban sụp đổ, và Hoa Kỳ làm việc với người Afghanistan để thành lập một chính phủ dân chủ.
Chuyện gì xảy ra kế tiếp?
Sau khi thất bại, các lãnh đạo Taliban chạy về các căn cứ địa vững chắc của họ tại miền nam và đông Afghanistan hay vượt biên giới sang Pakistan. Tổ chức chủ chiến này sau đó lãnh đạo cuộc nổi dậy chống chính phủ Afghanistan mới được Mỹ ủng hộ, dùng cách đánh bom tự chế và những cuộc tấn công tự sát.
Năm ngoái, chính phủ Mỹ thương thuyết về một thỏa thuận với Taliban sau hơn hai thập niên dính líu quân sự tại Afghanistan. Thỏa thuận đặt ra một thời biểu cho việc rút quân Mỹ ra khỏi nước này để đổi lấy việc Taliban chấm dứt tấn công vào người Mỹ và thương thuyết với chính phủ Afghanistan. Tuy nhiên nhiều tháng thương thuyết giữa Taliban và chính phủ Afghanistan không đạt được thỏa thuận hòa bình nào
Quốc gia nào đã công nhận Taliban?
Chỉ có một ít quốc gia công nhận chính phủ Taliban khi chính phủ này cai trị Afghanistan từ năm 1996 đến 2001, trong đó có Pakistan, Các tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất và Ả rập Xê-Út, Hiện không rõ liệu hầu hết các nước có công nhận tân chính phủ Taliban hay không; tuy nhiên Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tháng trước nói là Afghanistan sẽ trở thành một quốc gia bị loại khỏi cộng đồng quốc tế nếu Taliban nắm quyền bằng vũ lực và tàn bạo.
