Tổng thống Donald Trump sẽ cần Tòa án Tối cao, với ba thẩm phán do ông bổ nhiệm, cho phép thực hiện hành động mạnh mẽ nhất trong số nhiều hành động mà ông đã thực hiện chỉ trong vài tuần đầu tiên của nhiệm kỳ thứ hai tại Toà Bạch Ốc.
Nhưng ngay cả một đa số bảo thủ với quan điểm mạnh mẽ về quyền lực của tổng thống cũng có thể phản đối một số điều mà tổng thống muốn làm.
Năm ngoái, tòa án đã trao cho ông Trump những chiến thắng lớn giúp xóa bỏ những trở ngại tiềm tàng đối với việc tái đắc cử của ông, hoãn phiên tòa hình sự của ông tại Washington, D.C., sau đó miễn trừ truy tố đối với các hành động chính thức. Nhưng nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump được đánh dấu bằng những thất bại đáng kể — cũng như một số chiến thắng — tại tòa án.
“Đây sẽ là một thử thách phi thường đối với Tòa án của ông Roberts về việc liệu họ có sẵn sàng bảo vệ các nguyên tắc hiến pháp mà họ đã chấp nhận từ lâu hay không”, ông Michael Waldman, chủ tịch Trung tâm Brennan của Đại học New York và là tác giả một cuốn sách chỉ trích tòa án, nói. “Một số điều chúng ta đã thấy là vi hiến trắng trợn đến mức tôi tin rằng tòa án sẽ chống lại. Những điều khác phù hợp với sự tích tụ quyền lực của tổng thống khiến tôi rất lo lắng”.
Không thiếu những vấn đề có thể tìm đường đến tòa án tối cao của quốc gia. Các tòa án cấp dưới đã tạm dừng các lệnh về quyền công dân theo nơi sinh, lệnh đóng băng các khoản trợ cấp và cho vay của chính phủ và lệnh cho các nhân viên liên bang nghỉ việc theo chọn lựa.
Các vụ kiện khác đã được đưa ra về các hạn chế đối với người chuyển giới, giới hạn đối với người xin tị nạn, các nỗ lực đóng cửa USAID, Elon Musk và nhóm của ông ta tiếp cận dữ liệu nhạy cảm và việc sa thải các quan chức tại các cơ quan liên bang độc lập.
Ông Trump đã đạt được thành công lẫn lộn tại tòa án trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Với tỷ lệ bỏ phiếu 5-4, các thẩm phán đã duy trì lệnh cấm nhập cảnh vào Hoa Kỳ từ một số quốc gia chủ yếu là người Hồi giáo, nhưng chỉ sau khi các tòa án đã chặn hai phiên bản đầu tiên của lệnh cấm.
Cũng cùng năm thẩm phán bảo thủ ấy ủng hộ việc ông Trump sa thải người đứng đầu Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng và mở đường cho chính quyền dùng hàng tỷ đô la từ quỹ của Ngũ Giác Đài để xây dựng các phần của bức tường biên giới với Mexico, trong khi vụ kiện về số tiền này vẫn tiếp tục.
Cùng lúc đó, Chánh án John Roberts đã cùng bốn thẩm phán cấp tiến của tòa án vào thời điểm ấy ngăn chặn ông Trump chấm dứt chương trình DACA dành cho di dân được đưa đến đây khi còn là trẻ em. Cùng một đa số năm thẩm phán này cũng đã ngăn cản chính quyền đưa câu hỏi về quyền công dân vào cuộc điều tra dân số năm 2020.
Ông Roberts cũng thẳng thừng chỉ trích ông Trump vì đã lên án một thẩm phán đã bác bỏ chính sách tị nạn di cư của ông là “thẩm phán Obama”.
Một điểm khác biệt lớn so với nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump là chỉ có ba thẩm phán theo chủ nghĩa cấp tiến, sau cái chết của bà Ruth Bader Ginsburg vào tháng 9 năm 2020 đã cho phép ông Trump bổ nhiệm một thẩm phán thứ ba, Amy Coney Barrett, trong những tháng cuối nhiệm kỳ của ông. Bà đã gia nhập nhóm những người được ông Trump bổ nhiệm trước đó, Neil Gorsuch và Brett Kavanaugh.
Quyền công dân theo nơi sinh có thể là thử thách quan trọng đầu tiên
Vấn đề, có thể là đầu tiên, cần giải quyết lần này là lệnh của ông Trump chấm dứt quyền công dân theo nơi sinh đối với con cái của những cha mẹ đang ở Hoa Kỳ bất hợp pháp. Chính quyền đã chỉ ra rằng họ sẽ kháng cáo phán quyết của một thẩm phán cho đến nay đã chặn phán lệnh này.
Tùy thuộc vào tốc độ hành động của tòa phúc thẩm liên bang tại San Francisco, đơn kháng cáo khẩn cấp lên Tòa án Tối cao có thể được gửi đến trong vòng vài tuần nếu Bộ Tư pháp của ông Trump muốn thúc ép tòa án cho phép lệnh có hiệu lực trong khi cuộc chiến pháp lý vẫn tiếp diễn.
Mặc dù có một số sự ủng hộ trong giới luật pháp về những gì ông Trump đang cố gắng thực hiện, nhưng quan điểm rộng rãi của cả các học giả cấp tiến lẫn bảo thủ thì đây là cuộc chiến mà tổng thống sẽ không thắng.
“Tôi cực kỳ hoài nghi về việc có bất kỳ phiếu bầu nào cho sắc lệnh về quyền công dân theo nơi sinh như đã viết”, ông Jonathan Adler, giáo sư luật tại Đại học Case Western Reserve ở Cleveland, người tự nhận mình là người trung hữu, nói.
Liệu lệnh đóng băng chi tiêu liên bang có được chấp nhận không?
Nỗ lực đóng băng chi tiêu liên bang hiện đã bị tạm dừng của ông Trump và lời kêu gọi đóng cửa USAID của ông cũng có thể gặp phải sự phản đối, ngay cả trước tòa án bảo thủ, mặc dù việc cắt giảm khiêm tốn hơn có thể có kết quả tốt hơn.
“Tòa án sẽ hoài nghi hơn, đặc biệt là nếu chính quyền cố gắng giải thể hoàn toàn một cơ quan được thành lập theo luật định”, giáo sư luật Michael Moreland của Đại học Villanova, người từng làm việc tại Toà Bạch Ốc dưới thời Tổng thống George W. Bush, nói.
Lịch sử của lệnh cấm đi lại, mà tòa án cuối cùng đã duy trì sau khi được sửa đổi hai lần, là bài học bổ ích, ông Adler cho biết.
“Đưa ra thông báo rộng rãi, hơi vội vàng, hơi hung hăng, đã vượt quá giới hạn. Sau đó, ổn định lại ở một không gian có thể bảo vệ được hơn sau khi phản kháng. Kết quả là một điều gì đó khiêm tốn hơn, nhưng vẫn ấn tượng”, ông nói.
Chính quyền Biden đã tìm ra một cách có thể bảo vệ được về mặt pháp lý để không chi tiền xây tường biên giới mà Quốc hội đã phân bổ. “Có nhiều sự thay đổi trong các kết nối hơn cách nhìn nhận của mọi người”, ông Adler nói.
Quyền sa thải của tổng thống đang ở thế vững chắc hơn
Ông Trump đang ở thế vững chắc hơn khi sa thải thành viên Hội đồng Quan hệ Lao động Quốc gia Gynne A. Wilcox và các thành viên Ủy ban Cơ hội Việc làm Bình đẳng Charlotte Burrows và Jocelyn Samuels, tất cả đều là đảng viên Dân chủ.
Bà Wilcox đã kiện, lập luận rằng luật liên bang bảo vệ bà khỏi bị sa thải tùy tiện.
Nhưng ngay cả luật sư của bà cũng thừa nhận trong hồ sơ của họ rằng vụ kiện của bà có thể gây ra một thách thức lên Tòa án tối cao đối với tiền lệ 90 năm mà ông Roberts và những người bảo thủ khác đã thu hẹp lại. Vụ án được gọi là Humphrey's Executor đã phán quyết rằng Tổng thống Franklin Roosevelt không thể tùy tiện sa thải một thành viên của Ủy ban Thương mại Liên bang, một phán quyết cũng áp dụng cho các cơ quan liên bang độc lập khác.
Tuy nhiên, phán quyết đó đã vấp phải một lý thuyết pháp lý được những người bảo thủ chấp nhận rằng Hiến pháp trao toàn bộ quyền hành pháp cho tổng thống, người duy nhất chịu trách nhiệm trước toàn thể cử tri Hoa Kỳ.
Trong vụ kiện CFPB năm 2020, ông Roberts đã gạt bỏ khiếu nại của Thẩm phán Elena Kagan rằng tòa án đã tước đi “một phần độc lập khỏi áp lực chính trị”.
Ông Roberts vẫn giữ nguyên bản án Humphrey Executor, nhưng đã giảm bớt, ngay cả khi Thẩm phán Clarence Thomas và Gorsuch viết rằng họ sẽ tiếp tục và bác bỏ nó.
“Nếu tôi phải suy đoán, tôi sẽ nói rằng nó sẽ bị - nếu không bị bác bỏ hoàn toàn - ít nhất là bị hạn chế nghiêm trọng”, ông Moreland nói.
Diễn đàn