Sau khi ký biên bản ghi nhớ về khai thác dầu khí gây tranh cãi với Philippines, Trung Quốc mới lên tiếng kêu gọi các nước tranh chấp ở Biển Đông “hợp tác” để biến nơi này trở thành “vùng biển hòa bình và hữu nghị”.
Hai bên đã ký gần 30 thỏa thuận song phương, trong đó có biên bản ghi nhớ, mở đường cho hợp tác khai thác dầu khí ở Biển Đông, trong chuyến thăm Philippines của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từ ngày 20 tới 21/11.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng sau đó nói rằng “việc ký văn bản ghi nhớ giữa Trung Quốc và Philippines phát tín hiệu về một bước tiến mới của hai bên về việc phát triển và khai thác dầu khí chung”, và rằng “hai bên sẽ tiếp tục thảo luận thêm nữa về các vấn đề liên quan cụ thể”.
Ông Cảnh nói thêm rằng việc ký bản ghi nhớ này “là môt minh chứng cho sự tôn trọng lẫn nhau, việc đàm phán công bằng và lòng tin lẫn nhau giữa Trung Quốc và Philippines”.
Người phát ngôn này nói tiếp rằng Bắc Kinh “cũng mong chờ tiến hành các hợp tác như vậy với các nước ven Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) để biến Nam Trung Hoa thành một vùng biển hòa bình, hữu nghị và hợp tác”.
“Phía Trung Quốc đã kiên định hậu thuẫn việc ‘gác lại tranh chấp và cùng phát triển’ ở Biển Nam Trung Hoa và thúc đẩy hợp tác ở các lĩnh vực liên quan, trong đó có dầu, khí để thực sự mang lại lợi ích cho các nước ven biển và người dân của họ”, ông Cảnh Sảng nói.
“Trung Quốc sẵn lòng tiếp tục duy trì trao đổi và hợp tác về việc này với các nước liên quan ở Biển Nam Trung Hoa, trong đó có Philippines, và nỗ lực vì tiến bộ thực chất về việc sớm cùng phát triển ở Biển Nam Trung Hoa”.
Theo Asia Times, thỏa thuận giữa Manila và Bắc Kinh đã gây sóng gió ở Philippines. Trang tin này dẫn lời chánh án Tòa án Tối cao Antonio Carpio lên tiếng cảnh báo chính phủ không nên đồng ý với bất kỳ thỏa thuận “thăm dò, phát triển và khai thác chung” nào với Trung Quốc ở các vùng biển tranh chấp.
Ông Carpio được trích lời nói rằng việc Trung Quốc củng cố chủ quyền lãnh hải ở Biển Nam Trung Hoa là “mối đe dọa từ bên ngoài nghiêm trọng nhất kể từ Thế Chiến II” đối với Philippines.
Liên quan tới biên bản ghi nhớ trên, Phó Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Việt Nam Nguyễn Phương Trà nói rằng “lập trường của Việt Nam về vấn đề Biển Đông, bao gồm cả chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền lợi ích hợp pháp trên biển là rõ ràng, nhất quán và đã được nêu nhiều lần”.
Bà Trà nói tiếp rằng “là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế và là quốc gia ven Biển Đông, Việt Nam coi trọng hợp tác quốc tế, trong đó có hợp tác trên biển, trên cơ sở tôn trọng chủ quyền, lợi ích chính đáng của tất cả các bên liên quan, phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật biển 1982, vì hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực, cũng như quan hệ hữu nghị của các quốc gia”.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam nói rằng “hợp tác dầu khí giữa Trung Quốc và Philippines ở Biển Đông chỉ có thể được tiến hành tại những khu vực mà hai quốc gia này có quyền và quyền chủ quyền, theo đúng các quy định của Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) 1982”.
Hồi năm 2015, dưới thời kỳ nắm quyền của Tổng thống Philippines Benigno Aquino III, người quyết định đưa Bắc Kinh ra tòa trọng tài Liên Hiệp Quốc, một số học giả của Philippines, trong đó có ông Renato de Castro, giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học De La Salle, nhận định với VOA tiếng Việt rằng Việt Nam và Philippines có thể “gác tranh chấp” và “chống Trung Quốc” sau khi Manila và Hà Nội đồng ý nâng cấp mối quan hệ song phương lên tầm chiến lược.
Ông Renato de Castro cho rằng dù hiệp định không dẫn tới một liên minh quân sự như giữa Manila và Washington, nhưng nó cho thấy đôi bên “đã gác lại các tranh chấp ở Trường Sa để chống lại mối đe dọa chung là Bắc Kinh”.
Tuy nhiên, một năm sau đó, ông Rodrigo Duterte đắc cử tổng thống và theo giới quan sát, chính sách ngoại giao của Philippines đã ngả dần về phía Trung Quốc.
