Các giới chức Tòa Bạch Ốc nói những quan ngại về khẳng định chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông sẽ được xếp cao trong nghị trình của Tổng thống Barack Obama khi ông gặp các nhà lãnh đạo trong vùng trong cuộc họp thường niên của Hiệp hội các Quốc gia Đông nam Á, tức ASEAN, và hội nghị Đông Á kèm theo.
Hôm thứ Sáu, Tổng thống Obama đến thủ đô Kuala Lumpur của Malaysia, nơi hội nghị thượng đỉnh sẽ diễn ra trong hai ngày thứ Bảy và Chủ nhật.
Tòa Bạch Ốc đã nhiều lần nói rằng việc thiết lập một “trật tự dựa trên luật lệ” là điều cấp thiết để duy trì an ninh và thịnh vượng kinh tế trong khu vực, là hai nền tảng của chính sách tái quân bình của Hoa Kỳ cho vùng châu Á Thái Bình Dương.
Các giới chức Tòa Bạch Ốc lập luận rằng ảnh hưởng của các hành động của Trung Quốc đang gây phương hại cho nỗ lực đó.
Cố vấn chính sách về châu Á, ông Dan Kritenbrink nói tuy Hoa Kỳ không theo một lập trường về các vụ tranh chấp lãnh hải, “Chúng tôi có quyền lợi quốc gia trong việc bảo đảm tự do hàng hải, thương mại hợp pháp không bị ngăn trở, giải quyết êm thắm các tranh chấp, kể cả việc sử dụng đến quyền tài phán quốc tế theo Công ước về Luật biển của LHQ”.
Ông Kritenbrink phát biểu trong cuộc họp thượng đỉnh APEC ở Manila, nơi ông Obama đã đề cập đến vấn đề này trong các cuộc hội đàm với nhiều nhà lãnh đạo khác dự hội nghị.
Trong thời gian ở Manila, ông Obama đã kêu gọi Trung Quốc hạ giảm căng thẳng trong khu vực bằng cách “cam kết ngưng việc lấy đất lấp biển, xây dựng các đảo mới và quân sự hóa vùng có tranh chấp ở Biển Đông”.
Bắc Kinh đã tiến hành các dự án nạo vét ở 7 bãi đá có tranh chấp từ gần 2 năm nay và xây lên những hòn đảo nhân tạo nhỏ. Hai trong số các đảo mới lập này có các phi đạo và hải cảng có thể xử lý máy bay và tàu biển quân sự.
Các nước láng giềng tỏ ý nghi ngờ về các ý đồ của Bắc Kinh.
Trung Quốc từng tuyên bố có “chủ quyền không tranh cãi được” về gần như toàn bộ vùng biển này và người ngoài cuộc không cần phải có ý kiến về những vụ tranh chấp.
Ông Kritenbrink nói: “Khi chúng tôi nhìn thấy những trường hợp mà các cường quốc cư xử theo những đường lối trái với luật lệ và nguyên tắc quốc tế, chúng tôi trông đợi bạn bè và các đối tác và đồng minh trong khu vực đứng về phía chúng tôi để phản đối thái độ đó”.
Phụ tá Cố vấn An ninh Quốc gia Ben Rhodes nói cuộc họp ASEAN gồm các quốc gia vây quanh vùng có tranh chấp và đem lại diễn đàn thích hợp cho những cuộc đàm phán như thế.
Ông Rhodes nói: “Chúng tôi tin rằng Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á phải là một diễn đàn để giải quyết những vấn đề an ninh cũng như kinh tế”.
