Việc chính quyền Việt Nam miễn học phí cho học sinh phổ thông ở tất cả các cấp học ‘chẳng thấm tháp gì’ vì mức học phí được miễn đó ‘không bao nhiêu’ và phụ huynh vẫn phải gồng gánh các khoản khác cho con đi học, theo tìm hiểu của VOA với một số phụ huynh trong nước.
Bộ Chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam hôm 28/2 quyết định kể từ năm học sau (bắt đầu từ tháng 9 tới), học sinh học trường công ở tất cả các cấp, từ nhà trẻ cho đến hết cấp 3, sẽ được miễn học phí để hiện thực hóa chủ trương giáo dục miễn phí cho người dân.
Riêng với khối trường tư, học sinh cũng được hưởng chính sách miễn này và chỉ phải đóng khoản chênh lệch sau khi trừ mức học phí đã được miễn.
Quyết định này nhanh chóng đã được các cơ quan báo chí trong nước ca ngợi là ‘nhân văn’, ‘hợp lòng dân’ và ‘giúp phụ huynh giảm gánh nặng’.
Theo tính toán của Bộ Giáo dục-Đào tạo được báo chí dẫn lại thì ngân sách nhà nước sẽ phải bỏ ra vào khoảng 30 ngàn tỉ đồng, tức khoảng 1,2 tỉ đô la Mỹ, để bù đắp vào khoản thiếu hụt do miễn học phí. Số tiền này có được nhờ vào việc cắt giảm bộ máy Nhà nước.
Theo tìm hiểu của VOA, chính sách giáo dục phổ thông miễn phí này không có gì mới và đã được thực hiện ở nhiều nước phương Tây như Mỹ, Anh, Pháp, Đức… nhiều năm nay và cho đến nay mới thành hiện thực ở Việt Nam, mặc dù các lãnh đạo trong nước lâu nay vẫn cho rằng chế độ xã hội chủ nghĩa ưu việt hơn nhà nước tư bản xét về công bằng và an sinh xã hội.
Thực ra, quyết định này của Bộ Chính trị chỉ là mở rộng miễn học phí sang tất cả các cấp học ở phổ thông, thay vì chỉ miễn học phí cho các em mầm non từ 5 tuổi trở lên cho đến hết bậc trung học cơ sở (tức cấp 2) như trước đây. Bây giờ các em từ 4 tuổi trở xuống và học sinh trung học phổ thông (tức cấp 3) cũng được miễn.
Mức học phí chính quy ở trường công Việt Nam không đồng nhất mà khác biệt tùy theo tỉnh, thành, cấp học và thậm chí tùy theo khu vực trong cùng một tỉnh, thành phố.
Chẳng hạn, ở thành phố lớn nhất và giàu nhất nước là thành phố Hồ Chí Minh, mức học phí trong niên học 2024 - 2025 ở các quận nội thành cho cấp trung học phổ thông là 120.000 đồng, còn cho trẻ từ 4 tuổi trở xuống đi nhà trẻ là 200.000 đồng/tháng, theo nghị quyết của hội đồng nhân dân thành phố hồi tháng 7 năm 2024.
Mức học phí này nếu tính tổng cộng cả niên học có 9 tháng thì vào khoảng trên 1 triệu đồng cho học sinh cấp 3 và gần 2 triệu đồng cho trẻ đi nhà trẻ.
Cá biệt có những tỉnh như Bắc Giang, Bắc Ninh, Tây Ninh thu học phí học sinh cấp 3 tối đa đến 300.000 đồng/tháng trong khi những tỉnh như như Lai Châu, Hà Giang thu học phí học sinh cấp 3 chỉ 35.000 hay 45.000 đồng/tháng, theo tìm hiểu của VOA.
‘Học phí rất rẻ’
Trao đổi với VOA với điều kiện ẩn danh, một nữ phụ huynh là nhân viên văn phòng ở Quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh, nói rằng bà ‘không thấy có gì là phấn khởi’ với việc miễn học phí này.
“Giảm không được bao nhiêu vì học phí rất rẻ. Các khoản ngoài học phí rất nặng mà phụ huynh vẫn phải gánh chịu,” bà L., vốn có con đang học lớp 7 Trường trung học cơ sở Hoàng Diệu ở quận Tân Phú, giãi bày.
Bà cho biết bà đã không phải đóng học phí cho con từ khi con bà học tiểu học cho đến nay, cho nên sắp tới nếu con bà lên cấp 3 mà không phải đóng học phí thì bà ‘vẫn không thấy khác biệt gì’.
Hiện giờ, dù đã được miễn học phí nhưng mỗi tháng bà vẫn phải đóng hơn 1 triệu đồng, tức gần 10 triệu đồng cho cả năm học, cho các khoản khác ngoài học phí như tiền ăn trưa, tiền ở bán trú, tiền học các lớp tự chọn như tiếng Anh tăng cường, tin học, kỹ năng sống…, bà cho biết. Số tiền này cao gấp 10 lần tiền học phí được Nhà nước miễn.
“Các lớp này do phụ huynh chọn cho con em mình, nếu không chọn thì không đóng,” bà nói thêm. “Chẳng hạn như nếu chọn học thêm tiếng Anh với người bản ngữ thì phụ huynh phải đóng thêm tiền.”
“Cả hai vợ chồng tôi đều đi làm nên đóng mỗi tháng hơn 1 triệu đồng tiền học cho con không phải là gánh nặng gì,” bà cho biết.
Theo lời bà thì tại trường mà con bà theo học, bà đỡ được các khoản thu khác như quỹ phụ huynh học sinh, tiền cơ sở vật chất hay quà cáp cho thầy cô… vốn rất nặng về tài chính cho phụ huynh ở các trường khác.
Tuy nhiên, bà nói áp lực tài chính của các phụ huynh là cho con em đi học ở các trung tâm ngoại ngữ hay tin học bên ngoài vốn rất đắt đỏ.
Theo tìm hiểu của VOA thì tiền học Anh văn ở các trung tâm ngoài trường học lên đến 2-3 triệu/tháng, tức vài chục triệu mỗi năm.
‘Gánh nặng ngoài học phí’
Ông Nguyễn Văn Huy, một phụ huynh có ba con lần lượt đang học lớp 2, lớp 5 và lớp 9 tại thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau, cũng cho VOA biết tiền học phí được nhà nước giảm là ‘không đáng kể’.
“Cứ mỗi đầu học kỳ thì tôi phải đóng trước khoảng 1,1 triệu đồng học phí cho mỗi đứa. Đến giữa kỳ thì nhà trường trả lại khoảng 300-400 ngàn đồng nói là học phí được miễn nhưng trừ phí này phía kia,” ông cho biết.
Tuy nhiên, ngoài tiền học phí được trả lại đó thì mỗi tháng ông Huy phải đóng 1 triệu đồng cho mỗi đứa con của ông, ông nói và cho biết đó là tiền học tăng cường ngoài chính khóa.
Chẳng hạn như đối với hai đứa con học tiểu học vốn chưa có môn ngoại ngữ trong chương trình, nhà trường tổ chức lớp Anh văn, thu thêm 80 ngàn đồng, và lớp phụ đạo Anh văn, thu thêm 300 ngàn đồng. Ngoài ra, mỗi tháng ông còn đóng 500 ngàn tiền phụ đạo các môn khác.
Riêng đứa lớn đang học lớp 9, ông nói phụ huynh muốn cho con được phụ đạo môn nào thì đóng 300 ngàn mỗi môn. Ông cho con ông học chỉ 4 môn chính là Toán, Lý, Hóa và Anh văn thì phải đóng 1,2 triệu đồng mỗi tháng.
“Tiếng là không ép buộc, nhưng nếu con mình không học phụ đạo thì mệt với thầy cô,” ông giãi bày.
Số tiền đó là chưa kể các khoản đóng góp khác như tiền sách vở mà ông cho biết là 1 triệu đồng cho cả năm học, tiền đồng phục cũng 1 triệu đồng nếu mua 5 bộ, tiền vệ sinh, tiền cơ sở vật chất, tiền quỹ phụ huynh… Ông nói do ông không cho các con ông học bán trú nên đỡ được một khoản tiền.
“Năm nào nhà trường cũng xin phụ huynh góp tiền mua quạt, mua tivi,” ông nói. “Mặc dù năm học trước đã mua rồi nhưng đến năm học sau vẫn xin.”
Ngoài ra, còn những thứ tiền lặt vặt khác trong suốt cả năm học như mua dụng cụ học tập cho các môn. Tính tổng cộng, ông phải đóng trên 12 triệu đồng mỗi năm học cho mỗi đứa con, tức trên 36 triệu cho cả ba đứa.
Ông Huy, vốn làm nghề buôn bán nhỏ, nói với VOA chi phí đó ‘cũng là gánh nặng’ cho vợ chồng ông.
“Nếu buôn bán ế ẩm thì chịu không nổi, sẽ thâm hụt vào tiền dành dụm,” ông giãi bày. “May là vợ chồng không cho con đi học thêm ở các trung tâm ngoài như ở thành phố vì không đủ sức.”
Diễn đàn